|
UREDBA O UTVRĐIVANjU PROSTORNOG PLANA PODRUČJA POSEBNE NAMENE PARKA PRIRODE „ZLATIBOR” ("Sl. glasnik RS", br. 2/2020) |
Član 1.
Utvrđuje se Prostorni plan područja posebne namene Parka prirode „Zlatibor” (u daljem tekstu: Prostorni plan), koji je odštampan uz ovu uredbu i čini njen sastavni deo.
Član 2.
Prostornim planom utvrđuje se planski osnov za zaštitu, uređenje i održivi prostorni razvoj područja Parka prirode „Zlatibor” i preostalog područja obuhvaćenog ovim planskim dokumentom, na delovima teritorija grada Užica i opština Nova Varoš, Priboj i Čajetina, kao i direktno sprovođenje u skladu sa zakonom.
Član 3.
Prostorni plan se sastoji iz tekstualnog dela i grafičkih prikaza.
Tekstualni deo Prostornog plana objavljuje se u „Službenom glasniku Republike Srbije”.
Grafički prikazi su referalne karte i karte detaljne razrade, i to:
1) Referalna karta broj 1 „Posebna namena prostora”, u razmeri 1:50000;
2) Referalna karta broj 2a „Mreža naselja saobraćajna i vodoprivredna infrastruktura”, u razmeri 1:50000;
3) Referalna karta broj 2b „Mreža naselja elektroenergetska infrastruktura, elektronske komunikacije i poštanski saobraćaj”, u razmeri 1:50000;
4) Referalna karta broj 3 „Prirodni resursi, turizam, zaštita životne sredine, prirodnih i kulturnih dobara”, u razmeri 1:50000;
5) Referalna karta broj 4 „Karta sprovođenja” u razmeri 1:50000;
6) Karte detaljne razrade: list I-1 „Postojeća namena površina”, list I-2 „Planirana namena prostora”, list II-3 „Regulacija i nivelacija sa elementima sinhron plana” u razmeri 1:2500.
Grafičke prikaze iz stava 3. ovog člana, izrađene u osam primeraka, svojim potpisom overava ovlašćeno lice organa nadležnog za poslove prostornog planiranja.
Član 4.
Prostorni plan će se sprovoditi:
1) direktno:
(1) izdavanjem lokacijskih uslova na osnovu detaljne razrade (Obrazovni i sportsko-rekreativni kompleks „Kriva breza”) za saobraćajne površine,
(2) izdavanjem lokacijskih uslova za objekte stambene namene na postojećem i planiranom građevinskom području naselja u prostornim jedinicama sa režimom III stepena zaštite Parka prirode;
2) indirektno:
(1) urbanističkim projektima za sve planirane namene u okviru detaljne razrade ovog prostornog plana (Obrazovni i sportsko-rekreativni kompleks „Kriva breza”), osim za javne saobraćajne površine,
(2) primenom i razradom planskih rešenja ovog prostornog plana u drugim prostornim planovima područja posebne namene,
(3) primenom i razradom planskih rešenja ovog prostornog plana u planskim dokumentima jedinica lokalne samouprave – prostorni planovi jedinica lokalne samouprave, urbanistički planovi i urbanistički projekti.
Član 5.
Grafički prikazi iz člana 3. st. 3. i 4. ove uredbe, čuvaju se trajno u Vladi (jedan komplet), Ministarstvu građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture (dva kompleta), Javnom preduzeću „Srbijašume” (jedan komplet), gradu Užicu i opštinama Nova Varoš, Priboj i Čajetina (po jedan komplet).
Član 6.
Dokumentaciona osnova Prostornog plana izrađuje se u dva primerka (u analognom i digitalnom formatu) i trajno se čuva u ministarstvu nadležnom za poslove prostornog planiranja.
Član 7.
Prostorni plan je dostupan zainteresovanim licima, u elektronskom obliku, preko Centralnog registra planskih dokumenata, koji vodi organ nadležan za poslove državnog premera i katastra.
Član 8.
Ova uredba stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”.
UVOD
Izradi Prostornog plana područja posebne namene Parka prirode „Zlatibor” (u daljem tekstu: Prostorni plan) pristupljeno je na osnovu Odluke o izradi Prostornog plana područja posebne namene Parka prirode „Zlatibor” („Službeni glasnik RS”, broj 104/17) i Odluke o izradi Strateške procene uticaja Prostornog plana područja posebne namene Parka prirode „Zlatibor” na životnu sredinu („Službeni glasnik RS”, broj 92/17).
Prostorni plan je urađen u skladu sa principima/načelima planiranja, korišćenja, uređenja i zaštite prostora utvrđenim članom 3. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS”, br. 72/09, 81/09 – ispravka, 64/10 – US, 24/11, 121/12, 42/13 – US, 50/13 – US, 98/13 – US, 132/14, 145/14, 83/18, 31/19 i 37/19 – dr. zakon) i načelima zaštite i održivog korišćenja prirodnih resursa, vrednosti i dobara utvrđenih članom 5. Zakona o zaštiti prirode („Službeni glasnik RS”, br. 36/09, 88/10, 91/10 – ispravka, 14/16 i 95/18 – dr. zakon), kao i na Zakonu o Prostornom planu Republike Srbije od 2010. do 2020. godine („Službeni glasnik RS”, broj 88/10), Zakonu o turizmu („Službeni glasnik RS”, broj 17/19), Zakonu o kulturnim dobrima („Službeni glasnik RS”, br. 71/94, 52/11 – dr. zakon i 99/11 – dr. zakon), Zakonu o javnim skijalištima („Službeni glasnik RS”, broj 46/06), Zakonu o zaštiti životne sredine („Službeni glasnik RS”, br. 135/04, 36/09, 36/09 – dr. zakon, 72/09 – dr. zakon, 43/11 – US, 14/16, 76/18, 95/18 – dr. zakon i 95/18 – dr. zakon ), Zakonu o strateškoj proceni uticaja na životnu sredinu („Službeni glasnik RS”, br. 135/04 i 88/10), Pravilniku o sadržini, načinu i postupku izrade dokumenata prostornog i urbanističkog planiranja („Službeni glasnik RS”, broj 32/19) i drugim zakonskim i podzakonskim aktima Republike Srbije koji se neposredno ili posredno odnose na prirodu i prirodna dobra, turizam i održivi razvoj područja Prostornog plana.
Neposredni predmet Prostornog plana predstavljaju prirodne vrednosti Parka prirode „Zlatibor”, koje su utvrđene Uredbom o proglašenju Parka prirode „Zlatibor” („Službeni glasnik RS”, broj 91/17), za zaštićeno područje od izuzetnog značaja, odnosno I kategorije, kao i turističke vrednosti Zlatibora, jedne od glavnih destinacija planinskog turizma u Republici Srbiji.
Prostorni plan je zasnovan na planskoj, studijskoj i drugoj dokumentaciji, rezultatima dosadašnjih istraživanja i važećim dokumentima u Republici Srbiji, kao i na Izveštaju o sprovedenom ranom javnom uvidu u planski dokument (broj 350-01-635/2017-11 od 3. avgusta 2018. godine), Izveštaju o obavljenoj stručnoj kontroli Nacrta prostornog plana područja posebne namene Parka prirode „Zlatibor” (broj 350-01-635/2017-11 od 9. aprila 2019. godine) i Izveštaju o obavljenom javnom uvidu u Nacrt prostornog plana područja posebne namene Parka prirode „Zlatibor” i Izveštaj o strateškoj proceni uticaja Prostornog plana područja posebne namene Parka prirode „Zlatibor” na životnu sredinu (broj 350-01-635/2017-11 od 18. jula 2019. godine).
Prostorni plan predstavlja planski osnov za zaštitu, uređenje i održivi prostorni razvoj područja Parka prirode „Zlatibor” i preostalog područja obuhvaćenog ovim planskim dokumentom. Sadrži detaljnu razradu površine od oko 190 ha. Prostorni plan predstavlja planski osnov za izdavanje lokacijskih uslova, izradu urbanističkih projekata, utvrđivanje javnog interesa i sprovođenje postupka eksproprijacije i izradu projekata parcelacije i preparcelacije za prostor u obuhvatu detaljne razrade (Obrazovni i sportsko-rekreativni kompleks „Kriva breza”), kao i za izradu drugih planova detaljne regulacije i urbanističkih projekata.
Prostorni plan jeste planski osnov za usklađivanje donetih planskih dokumenata i planskih dokumenata čija je izrada u toku (prostornih planova područja posebne namene, prostornih planova jedinica lokalne samouprave i urbanističkih planova) prema smernicama utvrđenim u delu V Prostornog plana.
Tekstualni deo Prostornog plana sadrži:
I. Polazne osnove (sa položajem, prostornim obuhvatom i opisom granica područja Prostornog plana, granica celina i potcelina posebne namene; obavezama, uslovima i smernicama iz Zakona o Prostornom planu Republike Srbije od 2010. do 2020. godine i drugih razvojnih dokumenata; skraćenim prikazom postojećeg stanja, potencijala i ograničenja);
II. Principe, ciljeve i koncepciju prostornog razvoja (principe prostornog razvoja; opšte i operativne ciljeve prostornog razvoja; regionalni aspekt razvoja područja posebne namene i funkcionalne veze i odnose sa okruženjem; koncepciju razvoja područja posebne namene, kao i polazišta i principe za relativizaciju konfliktnih interesa);
III. Planska rešenja prostornog razvoja područja posebne namene (zaštite prirodnih vrednosti i predela, zaštite nepokretnih kulturnih dobara, voda i vodnog zemljišta sa režimima zaštite, uređenja i korišćenja prostora, razvoja turizma; sa analizom uticaja posebnih namena na prirodne resurse, demografski razvoj, mrežu naselja, privredu i javne službe; prostorni razvoj infrastrukturnih sistema; zaštitu životne sredine i zaštitu od elementarnih nepogoda i akcidenata; osnovnu namenu prostora s bilansom površina posebne namene);
IV. Pravila upotrebe zemljišta, pravila uređenja i građenja (pravila uređenja za zone sa posebnim režimom zaštite; pravila uređenja i građenja za turističke i sportsko-rekreativne sadržaje; pravila uređenja i građenja površina i objekata javne namene; pravila uređenja i građenja za objekte ostalih namena; pravila uređenja i građenja u obuhvatu detaljne razrade Prostornog plana);
V. Implementaciju Prostornog plana (institucionalni okvir i učesnike u implementaciji; smernice za izradu planske dokumentacije i sprovođenje Prostornog plana; prioritetna planska rešenja i projekte; mere i instrumente za implementaciju Prostornog plana).
Referalne karte i grafički prilozi Prostornog plana su:
1. Referalna karta broj 1 „Posebna namena prostora”, u razmeri 1:50000;
2. Referalna karta broj 2a „Mreža naselja saobraćajna i vodoprivredna infrastruktura”, u razmeri 1:50000;
3. Referalna karta broj 2b „Mreža naselja elektroenergetska infrastruktura, elektronske komunikacije i poštanski saobraćaj”, u razmeri 1:50000;
4. Referalna karta broj 3 „Prirodni resursi, turizam, zaštita životne sredine, prirodnih i kulturnih dobara”, u razmeri 1:50000;
5. Referalna karta broj 4 „Karta sprovođenja” u razmeri 1:50000;
6. Karte detaljne razrade: list I-1 „Postojeća namena površina”, list I-2 „Planirana namena prostora”, list II-3 „Regulacija i nivelacija sa elementima sinhron plana” u razmeri 1:2500.
Sastavni deo dokumentacione osnove Prostornog plana čini i Izveštaj o Strateškoj proceni uticaja Prostornog plana na životnu sredinu.
I. POLAZNE OSNOVE
1. OBUHVAT I OPIS GRANICA PODRUČJA PROSTORNOG PLANA, GRANICE CELINA I POTCELINA POSEBNE NAMENE
Granice Prostornog plana područja posebne namene, prikazane su na referalnim kartama Prostornog plana (1-4) i opisane prema situaciji na topografskim kartama (TK) razmere 1:50000, kao i prema digitalnoj katastarsko-topografskoj podlozi u odgovarajućoj razmeri 1:1000 i 1:2500, te na osnovu ortofoto snimaka. U slučaju neslaganja sa tekstom, merodavna je situacija na referalnim kartama. Sve koordinate karakterističnih tačaka sa elementima za geodetsko obeležavanje date su sa tačnošću koja odgovara klasi razmere kartografsko-topografske podloge.
Za potrebe detaljne razrade Prostornog plana izvršeno je snimanje terena iz vazduha mobilnim multipleksnim laserskim skeniranjem, a na osnovu dobijenih podataka urađen je topografski plan horizontalne tačnosti 1–2 cm i visinske tačnosti 3–5 cm. Na osnovu urađenog topografskog plana, šireg područja, definisane su granice detaljne razrade površine oko 190 ha. U slučaju međusobnog neslaganja tekstualnih i grafičkih podataka ili neslaganja zbog naknadnih promena nastalih održavanjem katastra nepokretnosti merodavna je situacija na detaljnim kartama Prostornog plana.
1.1. Teritorijalni obuhvat područja Prostornog plana
Odlukom o izradi Prostornog plana područja posebne namene Parka prirode „Zlatibor” data je preliminarna granica obuhvata Prostornog plana na području grada Užica i opština Čajetina, Nova Varoš i Priboj (ukupne površine od oko 876,4 km2), koja se konačno utvrđuje planskim dokumentom.
Nacrtom Prostornog plana predlaže se granica obuhvata Prostornog plana površine od oko 656,2 km2, takođe na području grada Užica i opština Čajetina, Nova Varoš i Priboj.
U odnosu na preliminarno utvrđene granice obuhvat je izmenjen izostavljanjem delova katastarskih opština:
– Mokra Gora u gradu Užicu, Semegnjevo u opštini Čajetina, Negbina i Seništa u opštini Nova Varoš koje su izvan obuhvata Parka prirode „Zlatiborˮ, u skladu sa uslovima Zavoda za zaštitu prirode Srbije (broj 360-11350-01-635/17 od 18. jula 2018. godine); i
– Rača i Banja koje su izvan granica zaštićenog područja na teritoriji opštine Priboj, jer ne predstavljaju funkcionalnu celinu sa preostalim obuhvaćenim područjem.
Granicama Prostornog plana obuhvaćene su sledeće katastarske opštine:
– na teritoriji grada Užica – deo jedne (1) katastarske opštine: Mokra Gora;
– na teritoriji opštine Čajetina – jedanaest (11) katastarskih opština, i to deset (10) celih: Stublo, Alin Potok, Branešci, Gostilje, Dobroselica, Drenova, Jablanica, Ljubiš, Čajetina i Šljivovica, i deo jedne (1) katastarske opštine Semegnjevo;
– na teritoriji opštine Nova Varoš – jedna (1) cela katastarska opština Bela Reka, i delovi tri (3) katastarske opštine Negbina, Draglica i Seništa; i
– na teritoriji opštine Priboj – delovi tri (3) katastarske opštine: Banja, Kratovo i Rača.
Granica Prostornog plana pruža se spoljnim granicama navedenih katastarskih opština koje su u celosti obuhvaćene ovim planskim dokumentom, odnosno granicom zaštićenog područja na obuhvaćenim delovima katastarskih opština.
Granicama Prostornog plana obuhvaćeno je u celosti područje Parka prirode „Zlatibor” ukupne površine od oko 419,2 km2, i to:
– deo katastarske opštine Mokra Gora (grad Užice), na površini od oko 2311 ha;
– katastarska opština Stublo i delovi katastarskih opština Alin Potok, Branešci, Gostilje, Dobroselica, Drenova, Jablanica, Ljubiš, Semegnjevo, Čajetina i Šljivovica (opština Čajetina), na površini od oko 32946 ha;
– delovi katastarskih opština Bela reka, Draglica, Negbina i Seništa (opština Nova Varoš), na površini od oko 5169 ha; i
– delovi katastarskih opština Banja, Kratovo i Rača (opština Priboj), na površini od 1497 ha.
Tabela 1: Obuhvat područja Prostornog plana
|
Jedinica lokalne samouprave (JLS) |
Površina JLS obuhvaćena Prostornim planom km2 |
% |
Površina JLS obuhvaćena Parkom prirode „Zlatibor” km2 |
% |
|
Užice |
23,2 |
3,5 |
23,1 |
5,5 |
|
Čajetina |
539,9 |
82,3 |
329,4 |
78,6 |
|
Nova Varoš |
78,1 |
11,9 |
51,7 |
12,3 |
|
Priboj |
15,0 |
2,3 |
15,0 |
3,6 |
|
Ukupno |
656,2 |
100 |
419,2 |
100 |
Granica zaštićenog područja i režimi zaštite utvrđeni Uredbom o proglašenju Parka prirode „Zlatibor”, biće opisani Prostornim planom preko prirodnih (toponima i hidronima) i antropogenih objekata i geodetskih tačaka (kota i trigonometara i koordinatne mreže).
1.2. Položaj i osnovne odlike područja Prostornog plana
Područje prostornog plana nalazi se u zapadnoj Srbiji, pripada starom, istorijskom i geografskom kraju zvanom Stari Vlah. Obuhvata zatalasanu zlatiborsku površ nadmorske visine 1.000–1.150 m, sa koje se uzdižu grebeni i vrhovi Čigote (1.422 m n.v.), Murtenice (Brijač – 1.480 m n.v.), Tornika (Bandera – 1497 m n.v.), Liske (1.356 m n.v ), Ljuljaša (1.269 m n.v.), Viogora (1.281 m n.v.) i dr. Ova površ u svom centralnom delu ima izgled visoravni sa plitko usečenim rečnim dolinama i razvođima širokih temena, a u obodnim delovima je delimično snižena i snažno disecirana klisurastim dolinama Uvca, Crnog Rzava i Velikog Rzava i njihovih rečnih mreža. Smatra se da su navedeni elementi reljefa Zlatibora (visoravan, uzvišenja i rečne doline) nastali kombinovanim delovanjem tektonskih pokreta i erozivnih procesa na prostoru zaravnjene fluvio-denudacione površi karaktera pineplena koja je postojala u geološkoj istoriji u doba tercijara, pre intenzivnog rasedanja i nabiranja terena u toku alpske orogeneze u oligomiocenu. Oko 43% područja je na nadmorskim visinama 1.000–1.250 metara, 37% u rasponu 750–1.000 m, 12% na visinama ispod 750 m i 8% iznad 1250 m n.v.
Zlatibor predstavlja najveći ultramafitski masiv u Srbiji, peridotitski magmatski plutonit, pri čemu stene tog petrološkog kompleksa jurske starosti (harcburgiti i serpentiniti, manje lezroliti i duniti) pokrivaju preko 75% područja prostornog plana i izgrađuju, osim najvećeg dela zlatiborskog platoa, greben Čigote i deo Tornika. Od drugih stena, značajnije rasprostranjenje imaju trijaski krečnjaci (Murtenica i područja sela Bela Reka, Gostilje, Alin Potok i Golovo u slivu Velikog Rzava i Negbina, Dobroselica i Stublo u slivu Uvca). Stene dijabaz rožnačke formacije, tj. ofiolitskog melanža jurske starosti predstavljene su najvećim delom peščarima, glincima, rožnacima i pločastim siligikovanim krečnjacima (Palisad, Rudine, Alin Potok) i dijabazima i spolitima (južna strana Tornika i područje sela Jablanica). Neogeni sedimenti javljaju se u nekoliko manjih partija miocenskih konglomerata, peščara i peskova u jezerskim basenima Semegnjeva i Braneškog polja. Od kvartarnih sedimenata, koji su male površine i moćnosti (rečni nanos, siparski i drugi deluvijum), najinteresantnija je pojava izvorskog bigra u dolini Gostiljskog potoka, pritoke Katušnice.
Odlike klime, osim opštim geografskim položajem planskog područja u odnosu na ustaljene regionalne pravce kretanja vazdušnih masa, uslovljene su značajnom prostornom varijabilnošću klimatskih činilaca vezanom za nadmorsku visinu i visinske razlike, ekspozicije, nagib, morfološki sklop (otvorenost ili zaklonjenost) terena i dr. Prema podacima meteoroloških osmatranja za referentni period 1961–1990. godine na GMS Zlatibor (1.028 m n.v.), kao stanici iz državne osmatračke mreže koja se nalazi u centralnom delu planskog područja, srednja godišnja temperatura vazduha iznosi 7,1 oC, a srednja godišnja količina padavina 964 mm. Najtopliji meseci su jul i avgust (sa istom vrednošću prosečne temperature - 16,3oC), a najhladniji januar (-3,3oC), pri čemu negativnu srednjemesečnu temperaturu vazduha imaju decembar i februar. Apsolutni zabeleženi maksimum temperature vazduha u tom periodu bio je 34,0 oC, a apsolutni minimum – 22,8. Srednji broj mraznih dana je 120,3 a tropskih svega 1,3 dok je prosečno godišnje trajanje sunčevog sjaja 1940,3 časova. Najviše padavina se izluči u tromesečju maj-jul, sa maksimumom u junu (110 mm), maju (100 mm) i julu i sekundarnim maksimumom u novembru (85,4 mm) i septembru (83,4 mm), a najmanje u zimskom periodu (januar-mart) sa minimumom u februaru (60,8 mm) i sekundarnim minimumom u oktobru (66,6 mm). Maksimalna dnevna količina padavina od 116,0 mm zabeležena je u septembru. Prosečno godišnje trajanje snežnog pokrivača većeg od 1 cm je 112,3 dana, a prosečan broj dana sa pojavom magle 117,3. Najveću učestalost imaju vetrovi iz jugozapadnog kvadranta (sa dominacijom pravca SW – 27,1% i SSW – 9,2%), a zatim iz severoistočnog kvadranta (sa dominacijom pravca N – 11,0% i NE – 8,1%), dok je učestalost tišina dosta mala i iznosi 10,0%. Analizom podataka meteoroloških osmatranja na istoj stanici za period 1981-2010. godine konstatovano je povećanje srednjih vrednosti temperatura vazduha, godišnjih (na 7,7 oC), julskih i avgustovskih (na 17,2 i 17,5 oC) i januarskih (na -2,2 oC), kao i apsolutnog temperaturnog maksimuma (na 35,8oC) i minimuma (na -19,5 oC) i povećanje srednje godišnje količina padavina (na 1.017,3 mm) u odnosu na period 1961-1990. godine. Može se pretpostaviti, da se u zavisnosti od nadmorske visine i ekspozicije srednje godišnje temperature vazduha kreću od 9 oC u najnižim, dolinskim delovima (Uvca i Crnog Rzava) do 6 oC na gornjim, planinskim delovima područja, na nadmorskim visinama preko 1.400 metara (Čigota, Tornik, Murtenica). Položaj na mestu intenzivnog susreta maritimnih (južnih) i kontinentalnih (severnih) vazdušnih masa, izvanredna provetrenost i umerena, iako česta, promena vremenskih stanja u tri godišnja doba (osim letnjeg, vremenski stabilnijeg perioda) i manja izraženost temperaturnih ekstrema u odnosu na panonsku oblast i kotline u Srbiji, osnova su poznate blagotvornosti subplaninsko-planinske klime Zlatibora i njenog lečilišnog i rekreativnog značaja.
Površinske vode područja Prostornog plana pripadaju slivu Drine (oko 2/3 područja), preko Crnog Rzava (i zatim Rzava) i Uvca (a zatim Lima) i slivu Zapadne Morave (oko 1/3 područja), preko Velikog Rzava i Đetinje. Na delovima vodotoka u okviru planskog područja nema hidroloških stanica državne osmatračke mreže. Uvac je obuhvaćen na dužini od oko 30 km (na delu toka od profila na desetak kilometara nizvodno od brane vodoakumulacije „Radoinja” do nekih 4,5 km uzvodno od ušća u Lim), a njegove glavne pritoke su Rasnička i Dobroselička reka i potoci Griža i Krvavac. Sliv Crnog Rzava, na kome je 1971. godine formirana vodoakumulacija „Ribnica” za vodosnabdevanje naselja Zlatibor i Čajetina zauzima centralni deo zlatiborske visoravni, a glavne pritoke su Jablanica, Ribnička i Semegnjevska reka, sa nizom pritoka nižeg reda, i potok Obudojevica. Slivu Belog Rzava pripadaju gornji, izvorišni delovi vodotoka Kamišne, Krsmanskog potoka i Drugandžice, dok sliv Đetinje obuhvata deo prostora na kome je razvijena rečna mreža Sušice. U slivu Velikog Rzava obuhvaćeni su delovi vodotoka i slivova Prištavice, Katušnice, Ljubišnice i Bele reke.
Podzemne vode su na najvećem delu područja predstavljene pukotinskom izdani vezanom za rasedne zone i pripovršinsku koru raspadanja magmatskih i metamorfnih stena, pre svega harburgita i serpentinita, a zatim dijabaza i spilita, ali i za druge stene dijabaz-rožnačke formacije. Ta izdan se prazni difuznim isticanjem, u obliku pištalina, ili preko brojnih izvora male izdašnosti (manje od 0,01 l/s), retko u maksimumu jačim od 0,5 l/s. Međutim, u stenama ultramafitskog masiva Zlatibora ima i oko 20 izvora maksimalne izdašnosti veće od 1 l/s, a kod nekoliko izvora maksimalna izdašnost procenjena je na oko 5 l/s. Jaki izvori nalaze se na dnu duboko usečenih dolina, najviše u klisuri Crnog Rzava, a zanimljivo je da se jedan snažan izvor izdašnosti do 1,4 l/s nalazi i visoko na severnoj strani Tornika u blizini mesta zvanog Ravni Tornik. U trijaskim krečnjacima je razvijen disolucioni, karstni (pukotinsko-kavernozni) tip poroznosti, sa intenzivnom podzemnom cirkulacijom i pojavom jačih izvora i vrela. Vrela veće izdašnosti, preko 10 l/s, nalaze se u Gornjoj Jablanici, Beloj Reci, Ljubišu i Gostilju. Intergranularna (zbijena) izdan neogenih naslaga Semegnjeva i Braneškog polja, vezana za slabopropusne peskove i slabovezane konglomerate i peščare male je debljine i kapaciteta i prazni se preko izvora ili direktno u vodotoke i koristi se za lokalno vodosnabdevanje. Kvartarni šljunkovito-peskoviti i drugi sedimenti ne sadrže respektivne resurse podzemnih voda. Veći broj izvora kaptiran je i uređen u obliku javnih česmi, među kojima su poznatije Kraljeva voda, spomen česma Oko na lokalitetu Očka gora, Tucovača u Ribnici, Pašića vrelo u Čajetini i dr. Takođe, poznati izvori su i Jokino i Senino vrelo, Gudurka, Đokovo vrelo, Bukovik i Rajevac, Rakovo vrelo, Hajdučko vrelo, Bijela česma, Đurkovac, Bukvića izvor, Ćirova česma, Malo oko u koritu Katušnice u Gostilju i dr.
Od tipova pedološkog pokrivača dominiraju rankeri, humusno-silikatna zemljišta, A-C profila, razvijena na stenama ultramafitskog masiva (peridotitima i serpentinitima) i dijabaz-rožnačke formacije (peščari, glinci, dijabazi) u višim delovima područja, uključujući i njihove skeletne i skeletoidne evolutivne i morfološke varijetete, dok su na ovim stenama u nižim i manje nagnutim delovima područja razvijena kisela smeđa zemljišta, veće dubine i A-B-C profila (distrični kambisol). Na krečnjacima i dolomitima, u zavisnosti od nadmorske visine i mehaničkih osobina matične podloge, javljaju se takođe zemljišta A-C profila (crnice – kalkomelanosoli i rendzine u višim i strmijim delovima područja) i smeđa zemljišta A-B-C profila (kalkokambisol na terenima manjeg nagiba i visine). Kisela smeđa zemljišta (distrični kambisol) su vezana za sve tipove podloge, pri čemu su najviše zastupljena na peščarima, glincima i drugim stenama dijabaz-rožnačke formacije i neogenim sedimentima Semegnjeva i Braneškog polja, u kojima se javljaju i ilimerizovana (luvisol), isprana zemljišta bledosive boje. Zemljišta niskog boniteta (od šeste do osme bonitetne klase) sa potpunom nepodesnošću ili veoma ozbiljnim ograničenjima korišćenja za druge namene osim za stočarstvo (livade, pašnjaci) i gajenje šuma dominiraju u odnosu na obradiva zemljišta srednjeg boniteta (od treće do pete bonitetne klase), pogodna za voćarstvo, livadarstvo i delom ratarstvo.
Živi svet odlikuje se izuzetnom specijskom i ekosistemskom raznovrsnošću. Floristički fond predstavljen je sa oko 1.050 taksona, od čega je prema Pravilniku o proglašenju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva („Službeni glasnik RS”, br. 5/10, 47/11, 32/16 i 98/16) na nacionalnom nivou zaštićeno 146 biljaka, od čega 34 strogom zaštitom (koja podrazumeva zabranu branja, čupanja ili uništavanja, kao i narušavanja staništa), a 112 taksona su u kategoriji zaštićenih, od kojih je 47 na listi Uredbe o stavljanju pod kontrolu korišćenja i prometa divlje flore i faune („Službeni glasnik RS”, br. 31/05, 45/05 – ispravka, 22/07, 38/08, 9/10, 69/11 i 95/18 – dr. zakon); 76 biljaka su endemiti, a 80 vrsta se nalazi na preliminarnoj Crvenoj listi flore Srbije; na međunarodnom nivou, za tri vrste biljaka koje su obuhvaćene Direktivom o staništima potrebne su posebne aktivnosti zaštite, odnosno izdvajanje Natura 2000 područja (Echium russicum – crvena lisičina) ili primena odgovarajućih mera očuvanja i upravljanja (Galanthus nivalis – visibaba i Gentiana lutea – lincura); 29 taksona je na listi CITES-s (sve vrste zlatiborskih orhideja i visibaba). U pogledu prostorne zastupljenosti šumske vegetacije, ona preovlađuje u odnosu na travnu vegetaciju pašnjaka i livada i hazmofitsku vegetaciju kamenjara i stena, iako travnjaci centralnog dela zlatiborske visoravni i zeljasta vegetacija serpentinitskih i krečnjačkih klisura i planinskih padina, predstavljeni nizom raznovrsnih biljnih asocijacija, zahvataju velike površine područja. Najprostranija pašnjačka zona se pruža od Grude (u ataru Šljivovice i Branežaca), na severozapadu, preko Bijelih voda, Tustog brda i Obadovice, Bregova i Kraljeve vode, i dalje uz Crni Rzva, preko Debelog brda i Smiljanskih zakosa do Jokine ćuprije, na jugoistoku, uključujući sa ovom zonom spojene travnate padine zapadne strane Čigote. Druga velika pašnjačko-livadska zona obuhvata izvorište i srednji sliv Katušnice u severnom i severoistočnom podnožju Čigote. Lišćarske šume predstavljene su čistim i mešovitim zajednicama balkanskog hrasta kitnjaka i bukovim sastojinama, pretežno na istočnim padinama Čigote i delovima dolinskih strana Uvca i Rzava. Šume crnog i belog bora zauzimaju najveće površine pod šumskom vegetacijom, pri čemu se najznačajnije crnoborove sastojine nalaze na Torniku i sa leve strane Crnog Rzava, a čiste beloborove šume na severnim i višim padinama Tornika. Sastojine smrče i jele nalaze se na Murtenici i manjim delom na Torniku.
Ptice su zastupljene sa 154 vrste, od čega je 127 vrsta strogo zaštićeno i 27 vrsta zaštićeno, od kojih 19 ima status lovne divljači. Posebno značajne vrste ptica su iz grupe grabljivica (suri orao, sivi soko, orao zmijar, beloglavi sup, crni lešinar), zatim leštarka, kamenjarka, prdavac, šumska šljuka, a pretpostavlja se i širenje populacije velikog tetreba sa Tare, preko Šargana i Viogora na Zlatibor. Na području stalno ili povremeno živi oko 45 vrsta sisara, najviše glodara (13 vrsta), zatim zveri (12 vrsta, od kojih su tri pod strogom zaštitom: vidra, mrki medved i šareni tvor) i bubojedi (9), a od slepih miševa za sada su konstatovane samo tri vrste. Herpetofaunu čini 19 vrsta i to 8 vrsta vodozemaca (šareni daždevnjak, obični mrmoljak, žutotrbi mukač, obična krastača, zelena krastača, gatalinka, šumska žaba i zelena žaba) i 11 vrsta gmizavaca (slepić, zidni gušter, livadski gušter, kratkonogi gušter, zelembać, belouška, ribarica, stepski smuk, obični smuk, smukulja i poskok). Sve vrste herpetofaune, osim zidnog guštera i zelembaća, imaju određeni zaštitni status na nacionalnom nivou. U ihtiofauni područja evidentirano je 19 vrsta riba od kojih su dve strogo zaštićene (vijunica, linjak) i 13 je u kategoriji zaštićenih. Nekoliko vrsta nisu autohtone za vode Zlatibora već su unete poribljavanjem u Ribničku akumulaciju i pojedine vodotoke (linjak, deverika, bucov, som, šaran, skobalj, mrena, bodorka). Sa stanovišta Bernske konvencije, odnosno Direktive o staništima značajno je prisustvo mladice, potočne mrene, dvoprugaste uklije i peša. Među do sada istraženim i evidentiranim vrstama insekata (pravokrilaca, tvrdokrilaca, stenica, leptira, i dr), njih 15 uživa određeni status zaštite, na nacionalnom i/ili međunarodnom nivou.
U nameni prostora, odnosno korišćenju zemljišta na području prostornog plana dominiraju površine obrasle šumskom i žbunastom vegetacijom (55,8%), zatim su zastupljene travne površine (33,9%), intenzivno korišćeno poljoprivredno zemljište u znatno manjem obimu (6,9%), dok ostali vidovi korišćenja prostora (naselja, infrastruktura i drugi izgrađeni i antropogeno izmenjeni tereni, vodene površine i goleti) zajedno zauzimaju 3,4% područja Prostornog plana. U Parku prirode „Zlatibor” učešće šuma (kojima je obuhvaćeno i zemljište obraslo šikarama i šibljacima) je 58,3%, travnih površina 39,5%, dok je učešće površina pod ratarskim, povrtarskim i voćarskiim kulturama izuzetno malo i iznosi svega 1,1%, a ostali oblici pokrivenosti prostora – vodene i izgrađene površine i goleti, zauzimaju zajedno samo 1,1% od ukupnih površina.
Karakteristično obeležje predela centralnog dela zlatiborske visoravni su prostrane suvati odnosno sekundarne travne (pašnjačke i livadske) površine, prošarane ili okružene prirodnim šumama crnog bora ili mešovitim šumama crnog i belog bora i mešovitim šumama bukve, jele i smrče. Na obodu visoravni, na stranama klisurastih rečnih dolina preovlađuju mešovite (lišćarsko-četinarske) ili čiste lišćarske šume hrastovog i bukovog pojasa, sa čestom pojavom goleti na strmijim delovima terena, plitkim ili skeletnim zemljištem i veoma oskudnim travnim pokrivačem. Osim bioloških odlika, prirodnim vrednostima zaštićenog područja značajno doprinosi lepota i privlačnost zlatiborskog predela zasnovana na kompoziciji i svojstvima reljefnih (geomorfoloških) i vegetacijskih odlika, dopunjena hidrološkim fenomenima, objektima i oblicima tradicionalnog graditeljstva i narodnog života i spomenicima kulture.
1.3. Granice područja Prostornog plana
Granica Prostornog plana definisana je pretežno granicama Parka prirode i granicama katastarskih opština, a prikazana je grafički i opisno, na sledeći način:
1) Severna granica se pruža od lokaliteta Panjak i prati granicu Parka prirode u KO Mokra Gora na teritoriji grada Užica, zatim prelazi na teritoriju opštine Čajetina i u KO Semegnjevo nastavlja da prati granicu Parka prirode, potom se udaljava i nastavlja duž severne spoljne granice KO Šljivovica. Nakon 8 km granica preseca državni put IB reda broj 28 i nastavlja da se pruža dalje ka istoku sve do granice sa KO Branešci i prati njenu severoistočnu spoljnu granicu. Na teritoriji ove KO, granica preseca državni put IB reda broj 23 i nakon 1 km ulazi na teritoriju KO Čajetina. Nastavlja da prati njenu severnu spoljnu granicu prelazeći preko kote od 900 m n.v. u blizini zaseoka Barjaktarevići.
2) Istočna granica se pruža duž spoljne severoistočne i istočne granice KO Čajetina i prati istočnu spoljnu granicu KO Alin Potok sve do granice sa KO Gostilje. Granica nastavlja da prati istočnu spoljnu granicu ove KO i na oko 3,7 km preseca državni put IIA br. 195. Odatle nastavlja spoljnom granicom ove KO i ulazi na teritoriju KO Drenova. Nakon 1 km granica preseca državni put IIB br. 406 i nastavlja spoljnom istočnom granicom ove KO, preseca tok reke Katušnice i nastavlja ka jugu gde prati spoljnu istočnu granicu KO Ljubiš. U ovoj KO, nakon 4,4 km granica preseca put IIA br. 196 i tok Ljubišnice. Odatle se granica pruža južno i ulazi na teritoriju opštine Nova Varoš i prati spoljnu severoistočnu i istočnu granicu KO Bela Reka, preseca tok Bele reke i nastavlja ka jugu da prati jugoistočnu spoljnu granicu KO Bela Reka.
3) Južna granica se pruža duž južne spoljne granice KO Bela Reka i nastavlja ka zapadu i prati granicu Parka prirode u KO Negbina, Draglica i Seništa na teritoriji opštine Nova Varoš, a zatim ulazi na teritoriju opštine Priboj i u KO Kratovo, Banja i Rača prati granicu Parka prirode do granice opštine Priboj sa teritorijom opštine Čajetina.
4) Zapadna granica se pruža severno od granice teritorije opštine Priboj sa teritorijom opštine Čajetina i prati zapadnu spoljnu granicu KO Jablanica, a ujedno i granicu Parka prirode sve do lokaliteta „Panjak” u KO Mokra Gora na teritoriji grada Užice, to jest do početne tačke ovog opisa.
1.4. Granice celina i potcelina posebne namene
Granica Parka prirode „Zlatibor” i granice prostornih jedinica i lokaliteta Parka prirode sa režimom zaštite I i II stepena preuzete su iz Uredbe o proglašenju Parka prirode „Zlatibor”, sa manjom redakcijom podnaslova i opisane, prvenstveno, preko tačaka Gaus-Krigerove koordinatne mreže i katastarskih parcela.
1.4.1. Granica Parka prirode „Zlatibor”
Granica Parka prirode „Zlatibor” počinje na zapadnoj strani zaštićenog područja, u tački koja se nalazi na reci Uvac, na državnoj granici Bosne i Hercegovine (Republika Srpska) i Republike Srbije. Na istoj tački je međa KO Rača i KO Jablanica i međa opština Priboj i Čajetina. Granica iz te tačke ide ka severu, prateći državnu granicu između Bosne i Hercegovine i Srbije, celom dužinom zapadne granice KO Jablanica, kod lokaliteta Gorovuč, kat. parc. broj 566 KO Jablanica, prelazi u grad Užice, KO Mokra Gora, prati državnu granicu u pravcu severa, do međe kat. parc. br. 4392, 4401/1 i 9540. Granica Parka prirode „Zlatibor” se tu odvaja od državne granice, i dalje u pravcu severa u KO Mokra Gora, prati kat. parc. broj 4401/1, preseca je u tački sa koordinatama Y=7379118 X=4843995 kod kat. parc. broj 4400. Zatim kat. parc. broj 4401/1 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7379123 X=4844018, Y=7379110 X=4844034, Y=7379087 X=4844045, Y=7379066 X=4844040, Y=7379043 X=4844045, Y=7378989 X=4844076, Y=7378978 X=4844097, Y=7378965 X=4844130, Y=7378945 X=4844142, Y=7378916 X=4844152, Y=7378897 X=4844170, Y=7378884 X=4844191, Y=7378880 X=4844204, Y=7378876 X=4844217, Y=7378871 X=4844255, Y=7378859 X=4844312, Y=7378849 X=4844339, Y=7378822 X=4844365, Y=7378804 X=4844383, Y=7378798 X=4844392, Y=7378792 X=4844401, Y=7378791 X=4844403, Y=7378788 X=4844421, Y=7378791 X=4844431, Y=7378793 X=4844438, Y=7378799 X=4844460, Y=7378798 X=4844476, Y=7378793 X=4844491, Y=7378776 X=4844523, Y=7378763 X=4844560, Y=7378752 X=4844572, Y=7378751 X=4844574, Y=7378736 X=4844574, Y=7378712 X=4844570, Y=7378666 X=4844564, Y=7378645 X=4844557. Granica zatim prati kat. parc. broj 4402, njenom severozapadnom granicom dolazi do reke Crni Rzav kat. parc. broj 9495, seče reku u tačkama sa koordinatama: Y=7378591 X=4844629, Y=7378587 X=4844665. Zatim, granica prati tok reke Crni Rzav, uzvodno, obuhvatajući tok do ušća sa pritokom kod lokaliteta Panjak. Prati pritoku kat. parc. broj 4033, zatim kat. parc. br. 4042, 4046, 4043, 4044, 4045, 3817, 3818, 3826 koju seče u pravcu severoistoka, iznad vrha Vilino kolo 799,7 m n.v. u tačkama sa koordinatama: Y=7378672 X=4846739, Y=7378689 X=4846735, Y=7378706 X=4846728, Y=7378730 X=4846716, Y=7378756 X=4846708, Y=7378786 X=4846700, Y=7378799 X=4846695, Y=7378808 X=4846693, Y=7378837 X=4846685, Y=7378852 X=4846678, Y=7378877 X=4846678, Y=7378901 X=4846678, Y=7378923 X=4846673, Y=7378940 X=4846664, Y=7378950 X=4846656, Y=7378961 X=4846647, Y=7378973 X=4846618, Y=7378984 X=4846595, Y=7378988 X=4846560, Y=7378987 X=4846520, Y=7378986 X=4846491, Y=7378989 X=4846462, Y=7378995 X=4846456, Y=7379015 X=4846470, Y=7379019 X=4846473, Y=7379052 X=4846497, Y=7379089 X=4846525, Y=7379106 X=4846545, Y=7379137 X=4846564, Y=7379163 X=4846592, Y=7379186 X=4846614, Y=7379229 X=4846668, Y=7379258 X=4846702, Y=7379280 X=4846726, Y=7379308 X=4846760, Y=7379332 X=4846788, Y=7379362 X=4846816, Y=7379395 X=4846838, Y=7379420 X=4846849, Y=7379466 X=4846858, Y=7379502 X=4846860, Y=7379542 X=4846858, Y=7379581 X=4846858, Y=7379622 X=4846864, Y=7379637 X=4846869, Y=7379647 X=4846873, Y=7379673 X=4846888, Y=7379688 X=4846895, Y=7379712 X=4846900, Y=7379734 X=4846900, Y=7379756 X=4846900, Y=7379776 X=4846898, Y=7379794 X=4846933, Y=7379803 X=4846954, Y=7379812 X=4846976, Y=7379825 X=4846999, Y=7379851 X=4847041, Y=7379854 X=4847046, Y=7379892 X=4847100, Y=7379927 X=4847144, Y=7379945 X=4847165, Y=7379962 X=4847185, Y=7380012 X=4847217, Y=7380053 X=4847250, Y=7380113 X=4847295, Y=7380160 X=4847326, Y=7380187 X=4847348, Y=7380221 X=4847377, Y=7380244 X=4847392, Y=7380265 X=4847406, Y=7380287 X=4847442, Y=7380291 X=4847467, Y=7380291 X=4847489, Y=7380291 X=4847508, Y=7380291 X=4847513, Y=7380291 X=4847517. Granica dolazi do kat. parc. broj 1503 (potok Drugančica), seče je pravolinijski u tačkama sa koordinatama: Y=7380291 X=4847522, Y=7380288 X=4847539. Od te tačke, granica seče kat. parc. broj 3619/1 u pravcu severoistoka, u tačkama sa koordinatama: Y=7380249 X=4847531, Y=7380234 X=4847532, Y=7380211 X=4847532, Y=7380209 X=4847536, Y=7380203 X=4847550, Y=7380179 X=4847608, Y=7380177 X=4847634, Y=7380177 X=4847665, Y=7380180 X=4847702, Y=7380180 X=4847705, Y=7380186 X=4847741, Y=7380200 X=4847769, Y=7380215 X=4847795, Y=7380230 X=4847822, Y=7380250 X=4847850, Y=7380259 X=4847866, Y=7380277 X=4847898, Y=7380293 X=4847925, Y=7380307 X=4847942, Y=7380322 X=4847951, Y=7380338 X=4847968, Y=7380353 X=4847983, Y=7380370 X=4848004, Y=7380383 X=4848024, Y=7380386 X=4848032, Y=7380391 X=4848048, Y=7380398 X=4848067, Y=7380400 X=4848071, Y=7380407 X=4848085, Y=7380420 X=4848105, Y=7380430 X=4848116, Y=7380433 X=4848119, Y=7380448 X=4848132, Y=7380467 X=4848144, Y=7380479 X=4848152, Y=7380498 X=4848163, Y=7380512 X=4848171, Y=7380520 X=4848175, Y=7380533 X=4848183, Y=7380561 X=4848197, Y=7380585 X=4848216, Y=7380619 X=4848241, Y=7380648 X=4848259, Y=7380675 X=4848271, Y=7380697 X=4848278, Y=7380720 X=4848280, Y=7380731 X=4848281, Y=7380761 X=4848284, Y=7380778 X=4848285, Y=7380798 X=4848283, Y=7380813 X=4848286, Y=7380823 X=4848288, Y=7380829 X=4848291, Y=7380845 X=4848298, Y=7380872 X=4848310, Y=7380898 X=4848326. Granica dolazi do kat. parc. broj 3618, seče je u tačkama sa koordinatama: Y=7380898 X=4848326, Y=7380925 X=4848349, Y=7380928 X=4848354, Y=7380932 X=4848359, Y=7380935 X=4848360, Y=7380938 X=4848363. Zatim dolazi do kat. parc. broj 9454 i seče je u tačkama sa koordinatama: Y=7380938 X=4848363, Y=7380940 X=4848367. Granica dalje prati kat. parc. broj 9454 u pravcu jugoistoka u dužini 78 m, dolazi do tačke sa koordinatama Y=7381012 X=4848337, odakle granica pravolinijski ka severu, prelazi u kat. parc. broj 3523 i seče je u tačkama sa koordinatama: Y=7381014 X=4848359, Y=7381013 X=4848349. Granica u pravcu severa prelazi u kat. parc. broj 3524 i seče je u tačkama sa koordinatama: Y=7381014 X=4848360, Y=7381016 X=4848379, Y=7381022 X=4848444, Y=7381026 X=4848471, Y=7381033 X=4848497, Y=7381033 X=4848519, Y=7381033 X=4848552, Y=7381035 X=4848568, Y=7381032 X=4848579, Y=7381030 X=4848586, Y=7381028 X=4848592, Y=7381022 X=4848612, Y=7381020 X=4848626, Y=7381022 X=4848673, Y=7381019 X=4848698, Y=7381017 X=4848711, Y=7381012 X=4848725. Granica prati dalje među kat. parc. br. 3524 i 3519/1, 3519/2 i 3519/1, izlazi na Krsmanski potok kat. parc. broj 3502, kat. parc. broj 3587 (put) koju preseca u tačkama sa koordinatama: Y=7380988 X=4848765, Y=7380992 X=4848779, Y=7380995 X=4848783. Granica odatle prati zapadnu granicu kat. parc. broj 3516/1 do njene najsevernije tačke i seče kat. parc. broj 3524 u pravcu istoka, u tačkama sa koordinatama: Y=7381074 X=4848890, Y=7381081 X=4848909, Y=7381093 X=4848927, Y=7381108 X=4848951, Y=7381126 X=4848982, Y=7381145 X=4849008, Y=7381169 X=4849040, Y=7381188 X=4849048, Y=7381211 X=4849060, Y=7381247 X=4849076, Y=7381279 X=4849091, Y=7381314 X=4849102, Y=7381353 X=4849106, Y=7381415 X=4849114, Y=7381449 X=4849130, Y=7381462 X=4849137, Y=7381477 X=4849153, Y=7381494 X=4849172, Y=7381527 X=4849211, Y=7381566 X=4849245, Y=7381606 X=4849286, Y=7381613 X=4849293, Y=7381646 X=4849327, Y=7381681 X=4849349, Y=7381688 X=4849356, Y=7381720 X=4849386, Y=7381732 X=4849397, Y=7381760 X=4849413, Y=7381791 X=4849423, Y=7381820 X=4849432, Y=7381856 X=4849443, Y=7381878 X=4849447, Y=7381901 X=4849446, Y=7381926 X=4849445, Y=7381949 X=4849453, Y=7381969 X=4849451, Y=7381993 X=4849449, Y=7382049 X=4849462, Y=7382134 X=4849469, Y=7382150 X=4849468, Y=7382153 X=4849468, Y=7382182 X=4849467, Y=7382183 X=4849466, Y=7382193 X=4849462, Y=7382199 X=4849460, Y=7382204 X=4849458, Y=7382224 X=4849452, Y=7382245 X=4849451, Y=7382246 X=4849450, Y=7382249 X=4849448, Y=7382276 X=4849425, Y=7382310 X=4849403, Y=7382312 X=4849402, Y=7382369 X=4849364, Y=7382397 X=4849344, Y=7382403 X=4849340, Y=7382505 X=4849268, Y=7382514 X=4849262, Y=7382554 X=4849233, Y=7382600 X=4849310, Y=7382610 X=4849323, Y=7382631 X=4849348, Y=7382665 X=4849376, Y=7382695 X=4849395, Y=7382700 X=4849396, Y=7382767 X=4849417, Y=7382817 X=4849460, Y=7382883 X=4849446, Y=7382920 X=4849425, Y=7382933 X=4849417, Y=7382931 X=4849358, Y=7382930 X=4849349, Y=7382942 X=4849307, Y=7382945 X=4849297, Y=7382949 X=4849283, Y=7382952 X=4849203, Y=7382951 X=4849152, Y=7382947 X=4849111, Y=7382945 X=4849091, Y=7382940 X=4849038, Y=7382949 X=4848980, Y=7382959 X=4848940, Y=7382960 X=4848939, Y=7382964 X=4848920, Y=7383071 X=4848951, Y=7383165 X=4848931, Y=7383304 X=4848884, Y=7383305 X=4848884, Y=7383350 X=4848875, Y=7383420 X=4848862, Y=7383459 X=4848851, Y=7383487 X=4848842, Y=7383545 X=4848851, Y=7383659 X=4848900, Y=7383675 X=4848906, Y=7383742 X=4848935. Granica dolazi do međe KO Mokra Gora i KO Semegnjevo, i prelazi u KO Semegnjevo prateći granice kat. parc. broj 501, 516, 517, 519, 520, 521, 522, 529, 530, 539, 558, 582, 583, 20, 19, 20, 21, 49, dolazi do reke Kamišine kat. parc. broj 4756, seče je, obuhvata i prati uzvodno, odnosno granica se dalje poklapa sa međom KO Semegnjevo i KO Kremna, ide u pravcu istoka i dolazi do tromeđe KO Semegnjevo, KO Kremna i KO Šljivovica. Od tromeđe, granica Parka prirode prati među KO Semegnjevo i KO Šljivovica sve do lokaliteta Velika Gruda, Suvi vrh i Debelo brdo. U tački sa koordinatama Y=7390146 X=4848739 granica se odvaja od međe, ulazi u KO Šljivovica i prati kat. parc. br. 5068, 4455 do njene najjužnije tačke, dolazi do kat. parc. broj 5068 (put), seče je pravolinijski u tačkama sa koordinatama: Y=7391084 X=4848439, Y=7391095 X=4848429. Dalje granica prati kat. parc. broj 4456/1 do međe KO Šljivovica i KO Branešci, koja se nalazi između lokaliteta Mađarovo trlo, Škodrića priboj i Duga kosa. Granica ulazi u KO Branešci i to kat. parc. broj 2784, prateći je granica menja pravac ka jugu. U tačkama sa koordinatama: Y=7393853 X=4846146, Y=7393853 X=4846139 granica seče kat. parc. broj 3967 (put), zatim prati kat. parc. br. 3817, 3118, 3819, 3820, 3821, 3810/7, 3822, 3823, 3824, 3864, 3865, 3879, 3872/1 kojom dolazi do puta Semegnjevo-Partizanske vode kat. parc. broj 4012 KO Branešci, prati ka jugoistoku granicu te parcele u dužini od 16,6 m, i u tačkama sa koordinatama: Y=7393397 X=4844023, Y=7393392 X=4844019 granica seče kat. parc. broj 3218/2 (put) i u pravcu juga prati među KO Branešci i KO Čajetina, zatim prati među KO Branešci i KO Jablanica. U tački sa koordinatama Y=7392114 X=4842582 na kat. parc. broj 3951 KO Branešci, prelazi u KO Jablanica, seče kat. parc. broj 1148 (reka Crni Rzav) u tačkama sa koordinatama: Y=7392114 X=4842582, Y=7392120 X=4842562. Granica dalje prati kat. parc. br. 64, 68, 69, 70, 72/2, 73/2, 88/14, 88/11, 89/2, 89/3, 89/4, 89/5, 107/1, 102/1 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7392292 X=4841859, Y=7392322 X=4841704. Granica dalje prati kat. parc. br. 109/1, 109/2, 115/1, 115/2, 125/3, 125/2, 125/1, 25, 12/1, 26/5 i dolazi do tromeđe kat. parc. br. 27, 26/5 i 1428/1, u tačkama sa koordinatama: Y=7391220 X=4839737, Y=7391321 X=4839758, Y=7391352 X=4839737, Y=7391384 X=4839739, Y=7391404 X=4839752, Y=7391425 X=4839767. Granica se vraća na granicu kat. parc. br. 1428/1 koju je sekla, dolazi do puta, kat. parc. broj 1424, seče ga u tačkama sa koordinatama: Y=7391985 X=4839669, Y=7391993 X=4839664. Granica dalje prati granicu kat. parc. br. 1435/1, 1436/2, 1435/1 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7392763 X=4839920, Y=7392784 X=4839903. Granica dalje prati među kat. parc. broj 1435/1 i kat. parc. broj 1435/7 i kat. parc. broj 4925 (Reka Crni Rzav) granica seče reku Rzav u tačkama sa koordinatama: Y=7392706 X=4839757, Y=7392722 X=4839753 i prelazi u KO Čajetina, seče kat. parc. broj 7010/9 i prelazi u KO Čajetina, seče kat. parc. broj 7010/9 u tačkama sa koordinatama: Y=7392722 X=4839753, Y=7392901 X=4839717. Dalje granica prati kat. parc. broj 7010/9 do lokaliteta Brezići, odnosno do najistočnije tačke kat. parc. broj 7020, odakle pravolinijski seče kat. parc. broj 7010/9 u tačkama sa koordinatama: Y=7393242 X=4839714, Y=7393421 X=4869632. Granica dalje seče kat. parc. broj 7010/17 u tačkama sa koordinatama: Y=7393535 X=4839580, Y=7394654 X=4839110, Y=7394914 X=4839092, Y=7394929 X=4839082, Y=7394979 X=4839058, Y=7395002 X=4839027, Y=7395022 X=4838999, Y=7395060 X=4838963, Y=7395080 X=4838938, Y=7395085 X=4838916, Y=7395080 X=4838889, Y=7395079 X=4838855, Y=7395099 X=4838827, Y=7395143 X=4838785, Y=7395181 X=4838730, Y=7395197 X=4838677, Y=7395205 X=4838620, Y=7395212 X=4838555, Y=7395212 X=4838537, Y=7395222 X=4838512, Y=7395217 X=4838455, Y=7395217 X=4838431, Y=7395224 X=4838416, Y=7395237 X=4838403, Y=7395242 X=4838391, Y=7395249 X=4838363, Y=7395247 X=4838349, Y=7395243 X=4838338, Y=7395236 X=4838326, Y=7395232 X=4838313, Y=7395218 X=4838299, Y=7395214 X=4838285, Y=7395201 X=4838266, Y=7395195 X=4838238, Y=7395191 X=4838214, Y=7395183 X=4838201, Y=7395170 X=4838192, Y=7395131 X=4838167, Y=7395081 X=4838069, Y=7395100 X=4838048. Granica dalje prati među kat. parc. br. 7010/17 i 7055 i reku Rzav do tromeđe kat. parc. reka Rzav, 7052/1 i 7050/1, prelazi u kat. parc. broj 7052/1 i seče je u tačkama sa koordinatama: Y=7395743 X=4837318, Y=7395785 X=4837341, Y=7395903 X=4837408. Granica izlazi na među KO Čajetina i KO Dobroselica, prati među KO Čajetina i KO Dobroselica, u pravcu juga u dužini od oko 110 m, gde u tački sa koordinatama Y=7395940 X=4837314 kod lokaliteta Petačka dol, prelazi u KO Dobroselica. Granica naglo okreće ka severu, prateći među kat. parc. br. 5912 i 536/1, u dužini oko 108 m do tačke iz koje ide ka istoku, ulazi u kat. parc. broj 536/1 i seče je u tačkama sa koordinatama: Y=7395966 X=4837419, Y=7395990 X=4837434, Y=7396008 X=4837428, Y=7396028 X=4837426, Y=7396037 X=4837429, Y=7396069 X=4837434, Y=7396098 X=4837433, Y=7396123 X=4837443, Y=7396134 X=4837448, Y=7396153 X=4837455, Y=7396190 X=4837472, Y=7396225 X=4837473, Y=7396259 X=4837478, Y=7396276 X=4837484, Y=7396288 X=4837493, Y=7396299 X=4837501, Y=7396323 X=4837517, Y=7396363 X=4837548, Y=7396414 X=4837596. Granica dalje prati među kat. parc. br. 536/1 i 5881/1 u pravcu juga, u dužini od oko 183 m, seče kat. parc. broj 5881/1 (put) u tačkama sa koordinatama: Y=7396466 X=4837425, Y=7396475 X=4837427 izlazi na granicu kat. parc. broj 535 i prati je do njene najsevernije tačke, gde je istovremeno i međa KO Dobroselica i KO Ljubiš. Granica ulazi KO Ljubiš, u pravcu severa prateći kat. parc. br. 6325/1, 6281/2, 6281/3, 6281/1, 6283, 6274, 6250, 6247, 6246, 6245, 6240, 6253, 6254, 6255, 6256, 6184, 6175, izlazi na među KO Ljubiš i KO Čajetina, prati je u pravcu severa, prateći kat. parc. br. 7064, 7061, 7065, dolazi do puta kat. parc. broj 7354 koji ne ulazi u zaštićeno dobro, odvaja se od međe i prati kat. parc. br. 7065, 7073, 7071/1, 7070, 7069, 7070, 7071/6, 7071/7, 7065, 7068, 7118/2, 7119/1, 7120/9, 7120/2, 7120/1, 7120/2, 7122, 7123, 7124/1, 7124/3, 7124/4, 7124/2, 7127, 7138, 7139/1, 7191, 7192, 7196, 7197, 6627, 6618, 6553, seče reku Katušnicu u tačkama sa koordinatama: Y=7399009 X=4840677, Y=7399015 X=4840681. Granica dalje nastavlja da prati kat. parc. br. 6607, 6605/1, 6606, 6604, 6603, 6601, 6600, dolazi do potoka Ćirovina, kat. parc. broj 7306, seče ga u tačkama sa koordinatama: Y=7399784 X=4840779, Y=7399795 X=4840783. Granica prati kat. parc. br. 6518, 6535, 6527, 7307, 6231, kojom dolazi do međe KO Čajetina i KO Alin potok. Granica skreće jugoistočno, u KO Alin potok, prateći kat. parc. broj 1493, preseca kat. parc. broj 3461 (put) kod mesta Dabići u tačkama sa koordinatama: Y=7402638 X=4840181, Y=7402644 X=4840180. Granica dalje prati kat. parc. broj 1676, kojom dolazi do puta kat. parc. broj 3465 i preseca ga u tačkama sa koordinatama: Y=7403131 X=4839856, Y=7403135 X=4839853, izlazi na tromeđu kat. parc. br. 3465, 1796 i 1794/1 i prati granicu kat. parc. br. 1794/1, 1798, 1799, 1794/1, 1794/2, 1793/2, 1790, 1789, 1788, 1787, 1786, 1783, 1784, 1764, 1766, 1768, 1767, 1763, 1762, 1758, 1757, 1753, 1751, 1752, 1750, 1744/2, 1744/1, 1745, 1730, dolazi do puta, kat. parc. broj 3466, i seče ga u tačkama sa koordinatama: Y=7403711 X=4839263, Y=7403718 X=4839262, dalje prati kat. parc. br. 1724, 2002, 2023, 2022, 2021, 2016, 2015, 2505, 2504, 2503/3, 2503/2, 2503/1, dolazi do međe KO Alin potok i KO Gostilje, prelazi u KO Gostilje, prateći kat. parc. broj 89/1, seče kat. parc. broj 4785 (put) u tačkama sa koordinatama: Y=7405659 X=4837159, Y=7405659 X=4837155, zatim prati kat. parc. br. 877, 874, 859, 863, 864, 868 na čijoj najistočnijoj tački seče kat. parc. broj 4775/1 (put) u tačkama sa koordinatama: Y=7405956 X=4836955, Y=7405962 X=4836958. Zatim prati kat. parc. br. 839, 826, 825, 821, 813, 814, 815, 822, 964, 971, 972, 977, 992, 993, 989, 988, 987, seče kat. parc. broj 4779 u tačkama sa koordinatama: Y=7406423 X=4836462, Y=7406428 X=4836455. Zatim prati kat. parc. br. 1217, 1218/1, 1218/4, 1218/5, 1223/1, 1224, 1225, 1206, 1207/2, 1207/1, 1240, 1242, 1243, 1244, 3334, 3333, seče kat. parc. broj 4783 u tačkama sa koordinatama: Y=7406762 X=4835752, Y=7406765 X=4835753, zatim prati kat. parc. br. 3337/1, 3337/2, 3337/3, 3337/4, 3342, 3343, 3349, u tačkama sa koordinatama: Y=7407019 X=4835775, Y=7407022 X=4835772, seče kat. parc. broj 3347 i nastavlja da prati kat. parc. br. 3364, 3362, 3363, 3377, 3379, 3384, 3382/4, 3434, izlazi na među KO Gostilje i KO Drenova. Granica prelazi u KO Drenova, prateći kat. parc. br. 842, 840/1, 839, 836, 837, 836 do njene najistočnije tačke od koje u pravcu juga, pravolinijski seče kat. parc. broj 802 do najsevernije tačke kat. parc. broj 835. Nastavlja da prati kat. parc. br. 835, 831, 830, 827, 868, 865/2, 865/1, 866, 864/2 dolazi do njene najistočnije tačke i u tačkama sa koordinatama: Y=7408412 X=4834208, Y=7408414 X=4834187, Y=7408411 X=4834172, Y=7408396 X=4834154, Y=7408384 X=4834134 granica dolazi do kat. parc. broj 1226 i seče je pravolinijski u tačkama sa koordinatama: Y=7408384 X=4834136, Y=7408389 X=4834117. Granica dolazi do kat. parc. broj 860/1 i prati njenu istočnu granicu do tačaka sa koordinatama: Y=7408379 X=4834094, Y=7408343 X=4834072 u kojima seče kat. parc. broj 860/1, izlazi na među kat. parc. br. 858 i 857, prati je do tačaka sa koordinatama: Y=7408331 X=4834041, Y=7408295 X=4833991. Granica dalje prati južnu granicu kat. parc. broj 857, zatim 856/1 i dolazi do međe KO Drenova i KO Gostilje, prelazi u KO Gostilje prateći kat. parc. br. 3769, 3766, 3767. br. 3766, 3765, 3764, 3763, 3762, 3759, 3756, 3758, 3757, 3790, 3794/1, 3795, 3796, 3800, 3799, seče kat. parc. broj 4803 u tačkama sa koordinatama: Y=7407620 X=4834120, Y=7407618 X=4834121, nastavlja da prati kat. parc. br. 3742, 3727, 3726, 3725, 3721, 3719, 3718, 3719, 3717, 3715, 3714, 3713, 3712, 3711, 3710, 3319/1, 3702, 3701, 3319/1, 3435, 3448, 3449, 3455, 3319/1, 3326, 3325, 3324, 3322, 3323, 3319/1, 3320/3, 3320/1, 1258 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7406456 X=4835210, Y=7406445 X=4835222. Izlazi na među kat. parc. br. 1254/1 i 1257/9, prati je do najsevernije tačke kat. parc. broj 1257/9 i seče kat. parc. broj 1254/1 u tačkama sa koordinatama: Y=7406417 X=4835231, Y=7406296 X=4835248. Prati dalje kat. parc. broj 1254/1, dolazi do visinske kote 862, koja je raskrsnica puteva, prati kat. parc. br. 1268/1, 1268/2, 1270, 1271, 1272, 1273, 1275, 1276, 1277, 1278, 1279, 1280, 1281, 1322, 4774 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7405916 X=4835969, Y=7405910 X=4835970. Granica dalje prati kat. parc. br. 1323, 1358, 1324/1, 1324/4, 1324/3, 1325, 1326/3, 1326/1, 1328, 1329, 1330, 1331, 1332, 1345, 1334/1, 1334/2, 4788 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7405248 X=4835978, Y=7405238 X=4835979, dalje prati kat. parc. br. 1820/2, 1819, 1849, 1848, 1841, 4789 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7404827 X=4835956, Y=7404821 X=4835959. Granica dalje prati kat. parc. br. 1854/1, 1855, 1856, 1857, 1858, 4794 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7404444 X=4835868, Y=7404440 X=4835868, dalje prati kat. parc. br. 1924/1, 1924/2, 1924/3, 1922/2, 1928/1, 1928/2, 2675, 2673, 3115/3, 3115/1, 3114, 3113, 4771, 3168, 3169/1, 3169/2, 3160, 4793, 2501/1, 4772 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7403139 X=4833890, Y=7403141 X=4833887, dalje prati kat. parc. br. 4545, 4541/1, 4542/1, 4542/2, 4541/2, 4543, 4548/4, 4548/1, 4550, 4558/3, 4558/2, 4573/2, 4641/1, 4817 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7402433 X=4833365, Y=7402420 X=4833358, prati kat. parc. br. 4776/2, 4685/2, 4640/2, 4639/1, 4638/2, 4638/1 dolazi do međe KO Gostilje i KO Ljubiš, prelazi u KO Ljubiš prateći kat. parc. br. 28/2, 28/1, 36, 29/1, 36, 29/1, 35, 29/2, 6764, 2663, 2662, 6764 (reka Ljubišnica) prati je nizvodno sve do mesta Ršumi kod Ršumske pećine, gde granica seče Ljubišničku reku kat. parc. broj 6764 u tačkama sa koordinatama: Y=7404043 X=4831668, Y=7404040 X=4831664, dalje prati kat. parc. br. 2436, 2439, 2440/2, 2441, 2442/2, 2443/2, 2415/1, 2415/2, 2399, 2395, 2389, 2396, kat. parc. broj 2387 (put) seče u tačkama sa koordinatama: Y=7404430 X=4831386, Y=7404434 X=4831383, a zatim i reku kat. parc. broj 6731/1 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7404434 X=4831383, Y=7404437 X=4831382, dalje prati kat. parc. br. 3003, 3183 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7405417 X=4831346, Y=7405426 X=4831353 nastavlja da prati kat. parc. br. 3180, 3183, 3003, do lokaliteta Rebra, gde u tačkama sa koordinatama: Y=7405930 X=4831025, Y=7405927 X=4831002, Y=7405932 X=4830971, Y=7405941 X=4830947, Y=7405960 X=4830923, Y=7405966 X=4830905, Y=7405965 X=4830873, Y=7405967 X=4830864 seče kat. parc. broj 3006/1 i prateći granicu iste kat. parc. broj 3006/1, ka severozapadu, dolazi do visinske kote 1116 m, gde na tromeđi kat. parc. br. 3030/1, 3035/2 i 3006/1 skreće na jug, prateći granice kat. parc. br. 3030/1, 3030/2, 3029, 3020, 3021, 3023, 3024, 3015, 3012, 3011, 3091, 3092 i izlazi na među KO Ljubiš i KO Bela reka, kao i među opština Čajetina i Nova Varoš. Granica prelazi u opštinu Nova Varoš, KO Bela reka i prati granice kat. parc. br. 107/10, 107/4, 107/3, 107/2, 107/1, 106, 115, 117, 118, 198, 197, 173, 172/1, 172/3, 171/1, 171/2, 170, 169, 182, 183, 3159/1 (put) koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7406492 X=4828709, Y=7406477 X=4828704, Y=7406468 X=4828702. Dalje, prati kat. parc. br. 229/4, 229/5, 229/2, 229/8, 229/10, 230/5, 221, 220/2, 219/3, 1993, 1992, 1988/2, 1987/2, 1986/2, 1986/1, 1998, 1999, 2004, 2005, seče kat. parc. broj 2008 (put) u tačkama sa koordinatama: Y=7406013 X=4828036, Y=7406011 X=4828034. Prati kat. parc. broj 1967, a kat. parc. broj 3162 (put) seče u tačkama sa koordinatama: Y=7405922 X=4828015, Y=7405921 X=4828008. Granica dalje prati kat. parc. br. 2014, 2015, 2016, 3175 (put) seče u tačkama sa koordinatama: Y=7405896 X=4827910, Y=7405898 X=4827907, dalje prati kat. parc. br. 2041, 2042, 2041, 2040, 2039, 2036, 2174/1, 2174/3, 2174/4, 2089 (put) seče u tačkama sa koordinatama: Y=7405820 X=4827622, Y=7405826 X=4827606, dalje prati kat. parc. br. 2090, 2091, 2092, 2093, 2094, 2097, 2098, 2099, 2106/2, 2105, 2104, 2131, 2130, 2127, 2126, 2125, izlazi na među granica KO Bela reka i Kužćani. Prati među opština u pravcu severozapada, prateći kat. parc. br. 2125, 2126, 3168, 2133, 2134 čijom najjužnijom tačkom dolazi do tromeđe KO Bela reka, KO Kućani i KO Negbina. Granica dalje prati među KO Negbina i KO Kućani u pravcu juga, do lokaliteta Gornja ravan 1279 m n.v., odnosno Lazovi kat. parc. broj 794. Granica skreće na zapad prateći kat. parc. br. 794, 792, 791, 790, 789, 2903, 736, zatim skreće ka severozapadu kat. parc. br. 737, 738, 752/2, 753/2, 753/1, 754, 2962, 592, 593/1, 2954, 703, 701/6, 699, 701/6, 700/3, 700/1, 628, 639, 2965 (put) seče u tačkama sa koordinatama: Y=7404089 X=4825663, Y=7404085 X=4825664, zatim nastavlja kat. parc. br. 652/2, 653/2, 653/1, 654, 655, 656, 661, 663/2, 665, 667/2, 668, 669/2, 672, 670, 671, 840, 839/1, 839/2, 825, 824, 823, 814, 813, 811, 1336, 1338, 1336, 1340, 1343, 1344, 1345, 1346, 1348, 202, 1384, 1390, 1392, 1393, 1391, 2968 (put) seče u tačkama sa koordinatama: Y=7401830 X=4824510, Y=7401824 X=4824505. Granica parka nastavlja u pravcu severa, prateći kat. parc. br. 1423, 1405/2, 1406, 1411/2, 1411/1, 1274, 1269, 2950 potok seče u tačkama sa koordinatama: Y=7401398 X=4824794, Y=7401386 X=4824795, dalje prati kat. parc. broj 1243, seče kat. parc. broj 2961 (put) u tačkama sa koordinatama: Y=7401380 X=4824794, Y=7401377 X=4824789, dalje prati kat. parc. broj 294, kat. parc. broj 1798 (put) seče u tačkama sa koordinatama: Y=7400656 X=4825128, Y=7400650 X=4825127, dalje prati kat. parc. broj 1794, kat. parc. broj 3960/3 (put) seče u tačkama sa koordinatama: Y=7400536 X=4825026, Y=7400530 X=4825024. Granica izlazi na među KO Negbina i KO Seništa, prati je u pravcu juga u dužini oko 80 m kat. parc. broj 307/2, dolazi do puta Čajetina-Nova Varoš, kod kog granica skreće na severozapad, prateći put i granicu kat. parc. br. 307/2, 306/2, 3305/1, dolazi do međe KO Seništa i KO Draglica, granica prelazi u KO Draglica, prateći kat. parc. br. 2215/1, 2212/2, 2234 (Karjanski potok), 1834/1, i kod puta kat. parc. broj 2202 granica prati među KO Draglica i KO Seništa kat. parc. broj 1517 skreće u pravcu jugozapad, u KO Seništa prateći granice kat. parc. br. 46, 48, 59, 58, 61, 60, 63, 64, 67, 68, 74, 72 391, 389, 383, 380, 379, 378, 182, 184, 185, 186, 187, 365 (put) seče u tačkama sa koordinatama: Y=7398276 X=4826231, Y=7398275 X=4826227, dalje prati kat. parc. br. 206, 207, 365, 357, 382, 383, 471/3, 471/4, 471/1, Senički potok, kat. parc. broj 2450 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7397649 X=4825575, Y=7397643 X=4825571, dalje prati tok Seničkog potoka nizvodno, sve do ušća Rašničkog potoka u Senički, a zatim nastavlja nizvodno do ušća u reku Uvac, što je istovremeno i tromeđa KO Seništa, KO Draglica i KO Kratovo. Granica dalje prati među KO Draglica i KO Kratovo, što je istovremeno i međa opština Nova Varoš i opštine Priboj, kao i tok reke Uvac uzvodno. Granica prati reku Uvac, uzvodno, sve do međe kat. parc. br. 1150/5 i 1150/4 kada seče reku Uvac kat. parc. broj 2285 u KO Draglica Y=7394938 X=4827080 i Y=7394892 X=4827077, skreće u opštinu Priboj, u KO Kratovo, prati kat. parc. br. 21, 20, 19, 32, 40, 43, 42, 74, 72, 74, 84, 79, 100, 96, 100, 97 koju delom prati, a onda seče u tačkama sa koordinatama: Y=7393217 X=4825423, Y=7393187 X=4825422, Y=7393149 X=4825433, Y=7393117 X=4825451, Y=7393086 X=4825469, Y=7393031 X=4825497, Y=7392981 X=4825509, Y=7392849 X=4825541, Y=7392742 X=4825541, Y=7392604 X=4825540. Granica dalje prati kat. parc. br. 98, 100, ulazi u kat. parc. broj 97 i seče je u tačkama sa koordinatama: Y=7392147 X=4825450, Y=7392057 X=4825427, Y=7392036 X=4825419, Y=7391967 X=4825396, Y=7391877 X=4825384, Y=7391803 X=4825391, Y=7391720 X=4825428, Y=7391663 X=4825457, Y=7391618 X=4825461, Y=7391540 X=4825485, Y=7391511 X=4825497, Y=7391443 X=4825509. Granica dalje prati kat. parc. br. 856, 851, 852, 853, 104, 105, 104, 108, 104, 4759 (reka Uvac) seče u tačkama sa koordinatama: Y=7390478 X=4826108, Y=7390473 X=4826009, dalje prati kat. parc. br. 717, 725, 724, 723, 718, 715/1, 714/1, 714/2, 716 do tačke kada se odvaja od kat. parc. broj 716, ulazi u kat. parc. broj 141 i seče je u tačkama sa koordinatama: Y=7390261 X=4826792, Y=7390180 X=4827138. Granica dalje prati kat. parc. br. 1, 143, 149, 144, 147/2, 146/2, 145, 1 i dolazi do međe KO Kratovo i KO Banja.Granica dolazi do međe KO Kratovo i KO Banja, ulazi u KO Banja i prati kat. parc. br. 75, 73, 71, 72, 71, 73, 76 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7388501 X=4829009, Y=7388502 X=4829038, Y=7388526 X=4829083, Y=7388537 X=4829110, Y=7388539 X=4829127, Y=7388494 X=4829241, Y=7388467 X=4829277, Y=7388416 X=4829378, Y=7388361 X=4829466, Y=7388355 X=4829462, Y=7388322 X=4829449, Y=7388290 X=4829404. Granica ide međom kat. parc. br. 76 i 67, 68, zatim prati kat. parc. br. 59, 58, 56, 55, granica izlazi na među KO Banja i KO Rača. Ulazi u KO Rača i prati kat. parc. br. 1401, 1399, 316 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7387090 X=4829471, Y=7387069 X=4829506, Y=7387062 X=4829513, Y=7387042 X=4829534, Y=7387048 X=4829564, Y=7387032 X=4829585, Y=7387012 X=4829600, Y=7387004 X=4829618, Y=7387004 X=4829641, Y=7387000 X=4829657, Y=7386976 X=4829683, Y=7386947 X=4829718, Y=7386929 X=4829726, Y=7386889 X=4829740, Y=7386855 X=4829754, Y=7386845 X=4829786, Y=7386831 X=4829767, Y=7386815 X=4829746, Y=7386792 X=4829713, Y=7386773 X=4829697, Y=7386731 X=4829669, Y=7386696 X=4829657, Y=7386657 X=4829637, Y=7386629 X=4829628, Y=7386598 X=4829618, Y=7386556 X=4829732, Y=7386540 X=4829774, Y=7386468 X=4829941, Y=7386390 X=4830088, Y=7386381 X=4830105. Granica dalje prati kat. parc. br. 245, 246, 316 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7386273 X=4830191, Y=7386239 X=4830258, Y=7386230 X=4830286, Y=7386152 X=4830314, Y=7386105 X=4830314, Y=7386032 X=4830310, Y=7386009 X=4830304, Y=7385994 X=4830305. Granica dalje prati među kat. parc. br. 316 i 243, 242, 236, 235, 232, 209, 198, 197, granica seče kat. parc. broj 316 u tačkama sa koordinatama: Y=7385213 X=4830138, Y=7385211 X=4830140, Y=7385208 X=4830181, Y=7385224 X=4830237, Y=7385246 X=4830324, Y=7385253 X=4830410, Y=7385235 X=4830434, Y=7385194 X=4830431, Y=7385185 X=4830433, Y=7384968 X=4830491. Granica dalje prati među kat. parc. br. 316 i 180, 177 do tačaka kada opet seče kat. parc. broj 316Y=7384616 X=4830525, Y=7384512 X=4830618, Y=7384473 X=4830695, Y=7384462 X=4830716. Granica dalje prati među kat. parc. br. 316 i 176/2, njenom istočnom, južnom i zapadnom stranom, i zatim opet seče kat. parc. broj 316 u tačkama sa koordinatama: Y=7384284 X=4830751, Y=7384252 X=4830750, Y=7384212 X=4830749, Y=7384199 X=4830749, Y=7384173 X=4830750, Y=7384113 X=4830748, Y=7384113 X=4830689, Y=7384103 X=4830658, Y=7384099 X=4830644, Y=7384095 X=4830633, Y=7384080 X=4830592, Y=7384080 X=4830512, Y=7384056 X=4830441, Y=7384009 X=4830410, Y=7383988 X=4830416, Y=7383952 X=4830405, Y=7383904 X=4830346, Y=7383901 X=4830455, Y=7383901 X=4830475, Y=7383884 X=4830587, Y=7383882 X=4830599, Y=7383881 X=4830609, Y=7383843 X=4830946, Y=7383802 X=4830930, Y=7383760 X=4830902, Y=7383693 X=4830836, Y=7383687 X=4830831, Y=7383616 X=4830734, Y=7383543 X=4830642, Y=7383512 X=4830572, Y=7383497 X=4830563, Y=7383492 X=4830563, Y=7383476 X=4830563, Y=7383447 X=4830571, Y=7383420 X=4830573, Y=7383394 X=4830563, Y=7383363 X=4830536, Y=7383321 X=4830506, Y=7383300 X=4830497, Y=7383296 X=4830408, Y=7383294 X=4830404, Y=7383288 X=4830385, Y=7383280 X=4830396, Y=7383274 X=4830405, Y=7383271 X=4830409, Y=7383245 X=4830447, Y=7383241 X=4830452, Y=7383143 X=4830561, Y=7383141 X=4830563, Y=7383088 X=4830621, Y=7383014 X=4830716, Y=7382997 X=4830731, Y=7382984 X=4830742, Y=7382984 X=4830755, Y=7382971 X=4830756, Y=7382961 X=4830757, Y=7382915 X=4830788, Y=7382854 X=4830824, Y=7382743 X=4830883, Y=7382642 X=4830938, Y=7382614 X=4830952, Y=7382400 X=4831057, Y=7382397 X=4831058, Y=7382308 X=4831094, Y=7382242 X=4831156, Y=7382192 X=4831235, Y=7382159 X=4831362, Y=7382159 X=4831421, Y=7382044 X=4831406, Y=7382045 X=4831432, Y=7382042 X=4831471, Y=7382042 X=4831504, Y=7382045 X=4831519, Y=7382049 X=4831536, Y=7382034 X=4831556, Y=7382020 X=4831565, Y=7382004 X=4831572, Y=7381997 X=4831572, Y=7381987 X=4831564, Y=7381972 X=4831553, Y=7381945 X=4831536, Y=7381923 X=4831518, Y=7381893 X=4831494, Y=7381871 X=4831482, Y=7381861 X=4831506, Y=7381848 X=4831563, Y=7381833 X=4831601, Y=7381821 X=4831599, Y=7381786 X=4831587, Y=7381752 X=4831563, Y=7381695 X=4831498, Y=7381602 X=4831424, Y=7381586 X=4831411, Y=7381522 X=4831364. Granica dolazi do šumskog puta kat. parc. broj 3446, prati ga ne uzimajući ga u površinu zaštite II stepena, prati granicu kat. parc. broj 310, zatim seče kat. parc. broj 405 u tačkama sa koordinatama: Y=7380724 X=4832037, Y=7380724 X=4832041, Y=7380731 X=4832105, Y=7380730 X=4832109, Y=7380717 X=4832178, Y=7380712 X=4832208, Y=7380676 X=4832287, Y=7380618 X=4832357, Y=7380583 X=4832392. Granica dolazi do puta, kat. parc. broj 406, i seče ga u tačkama sa koordinatama: Y=7380583 X=4832392, Y=7380578 X=4832397. Granica ulazi u kat. parc. br. 405/2 i 3471 i seče ih u tačkama sa koordinatama: Y=7380578 X=4832397, Y=7380564 X=4832411, Y=7380560 X=4832415, Y=7380548 X=4832427, Y=7380538 X=4832439, Y=7380509 X=4832473. Granica dalje prati kat. parc. br. 408/3, 413/3, 3471, 413/4, 412/1, granica izlazi na reku Uvac kat. parc. broj 3469 do početne tačke opisa granice zaštićenog područja.
1.4.2. Granice prostornih jedinica Parka prirode sa režimom
zaštite I i II stepena
Režim zaštite I stepena
1) Viogor
Granica lokaliteta Viogor počinje kod lokaliteta Panjak, odnosno lokaliteta Marića bor i Rupčine, u tački sa koordinatama Y=7383325 X=4846547, koja je na međi opštine Čajetina i grada Užica, i međi KO Semegnjevo i KO Mokra Gora, na granici kat. parc. broj 3652, grad Užice, KO Mokra Gora. Granica dalje ide na sever, prateći među KO Mokra Gora i KO Semegnjevo do lokaliteta Police na vrhu 1216 m. Granica dalje prati među kat. parc. br. 3524 i 3624/1, 3624/3, 3623, 3622, 3621/1 i među kat. parc. br. 3524 i 3626, 3636, 3637, 3639, 3638/1, 3638/2, 3638/3, 3639, 3642, 3643, 3644, 3650, 3682, 3686, 3687, 3688, 3689, 3690, 3691, 3692, 3695, 3696, 3697, 3698. Granica dolazi do tačke, između lokaliteta Obešeni hrasti i Jovin grob, gde seče kat. parc. broj 3524 u tačkama sa koordinatama: Y=7382136 X=4847580, Y=7382140 X=4847591, Y=7382145 X=4847603, Y=7382156 X=4847625, Y=7382163 X=4847639, Y=7382176 X=4847664, Y=7382193 X=4847696, Y=7382210 X=4847728, Y=7382219 X=4847742, Y=7382224 X=4847749, Y=7382230 X=4847763, Y=7382232 X=4847780, Y=7382230 X=4847795, Y=7382231 X=4847801, Y=7382242 X=4847839, Y=7382246 X=4847855, Y=7382251 X=4847875, Y=7382251 X=4847895, Y=7382250 X=4847917, Y=7382250 X=4847924, Y=7382250 X=4847941, Y=7382252 X=4847955, Y=7382253 X=4847972, Y=7382253 X=4847985, Y=7382254 X=4848003. Granica izlazi na vodotok kat. parc. broj 9502 koji seče u tačkama sa koordinatama: Y=7382254 X=4848003, Y=7382251 X=4848014. Granica, zatim ulazi u kat. parc. broj 3524 koju seče je u tačkama sa koordinatama: Y=7382251 X=4848014, Y=7382201 X=4847988, Y=7382174 X=4848003, Y=7382134 X=4848013, Y=7382121 X=4848024, Y=7382110 X=4848033, Y=7382117 X=4848043, Y=7382120 X=4848061, Y=7382123 X=4848089, Y=7382125 X=4848101, Y=7382127 X=4848120, Y=7382131 X=4848125, Y=7382142 X=4848138, Y=7382155 X=4848142, Y=7382166 X=4848142, Y=7382184 X=4848142, Y=7382200 X=4848145, Y=7382227 X=4848153, Y=7382228 X=4848153, Y=7382242 X=4848159, Y=7382265 X=4848175, Y=7382281 X=4848187, Y=7382293 X=4848192, Y=7382310 X=4848194, Y=7382334 X=4848197, Y=7382353 X=4848193, Y=7382368 X=4848190, Y=7382380 X=4848190, Y=7382380 X=4848190, Y=7382395 X=4848199, Y=7382454 X=4848231, Y=7382492 X=4848254, Y=7382523 X=4848272, Y=7382537 X=4848283, Y=7382560 X=4848308, Y=7382582 X=4848326, Y=7382599 X=4848339, Y=7382625 X=4848351, Y=7382637 X=4848362, Y=7382642 X=4848365, Y=7382677 X=4848389, Y=7382704 X=4848400, Y=7382732 X=4848411, Y=7382689 X=4848479, Y=7382674 X=4848496, Y=7382659 X=4848521, Y=7382649 X=4848541, Y=7382640 X=4848556, Y=7382636 X=4848562, Y=7382629 X=4848574, Y=7382617 X=4848608, Y=7382600 X=4848660, Y=7382573 X=4848734, Y=7382566 X=4848752, Y=7382568 X=4848793. Granica lokaliteta Viogor, dolazi do međe kat. parc. broj 3524 i kat. parc. broj 3570, prati granicu kat. parc. broj 3566 do tačke kada ulazi u kat. parc. broj 3524 i seče je u tačkama sa koordinatama: Y=7382568 X=4848793, Y=7382609 X=4848800, Y=7382605 X=4848816, Y=7382589 X=4848848, Y=7382578 X=4848874, Y=7382558 X=4848896, Y=7382533 X=4848929, Y=7382509 X=4848963, Y=7382507 X=4848989, Y=7382506 X=4849008, Y=7382503 X=4849036, Y=7382499 X=4849073, Y=7382503 X=4849103, Y=7382511 X=4849141, Y=7382521 X=4849174, Y=7382527 X=4849187, Y=7382554 X=4849233. Granica lokaliteta, dalje se poklapa sa granicom Parka prirode „Zlatibor”, prati je sve do granice sa KO Semegnjevo u opštini Čajetina, seče kat. parc. broj 3524 u tačkama sa koordinatama: Y=7382554 X=4849233, Y=7382600 X=4849310, Y=7382610 X=4849323, Y=7382631 X=4849348, Y=7382665 X=4849376, Y=7382695 X=4849395, Y=7382700 X=4849396, Y=7382767 X=4849417, Y=7382817 X=4849460, Y=7382883 X=4849446, Y=7382920 X=4849425, Y=7382933 X=4849417, Y=7382931 X=4849358, Y=7382930 X=4849349, Y=7382942 X=4849307, Y=7382945 X=4849297, Y=7382949 X=4849283, Y=7382952 X=4849203, Y=7382951 X=4849152, Y=7382947 X=4849111, Y=7382945 X=4849091, Y=7382940 X=4849038, Y=7382949 X=4848980, Y=7382959 X=4848940, Y=7382960 X=4848939, Y=7382964 X=4848920, Y=7383071 X=4848951, Y=7383165 X=4848931, Y=7383304 X=4848884, Y=7383305 X=4848884, Y=7383350 X=4848875, Y=7383351 X=4848875, Y=7383420 X=4848862, Y=7383459 X=4848851, Y=7383487 X=4848842, Y=7383545 X=4848851, Y=7383659 X=4848900, Y=7383675 X=4848906, Y=7383742 X=4848935, Y=7383754 X=4848939, Y=7383757 X=4848937. Granica lokaliteta, skreće ka jugu, prateći jednim delom među granica grada Užice i opštine Čajetina, kao i KO Mokra Gora i KO Semegnjevo, sve do tačke sa koordinatama Y=7383797 X=4847862, koja se nalazi u sredini između tri lokaliteta – Divljake na severu, Police na zapadu i Viogor na istoku. Od ove tačke granica ulazi u opštinu Čajetina, KO Semegnjevo i prati među kat. parc. broj 236/1 i kat. parc. br. 668, 679, 678, kat. parc. broj 236/1 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7383963 X=4847740, Y=7384029 X=4847706. Granica dolazi do međe kat. parc. br. 236/1 i 239, prati je i dolazi do njene najjužnije tačke, seče kat. parc. broj 236/1 u tačkama sa koordinatama: Y=7383978 X=4847647, Y=7383868 X=4847561. Granica dolazi do međe kat. parc. broj 236/1 i kat. parc. broj 182 koju seče nepravilno u tačkama sa koordinatama: Y=7383867 X=4847560, Y=7383866 X=4847556, Y=7383857 X=4847486, Y=7383797 X=4847341, Y=7383801 X=4847339, Y=7383768 X=4847271, Y=7383762 X=4847256, Y=7383752 X=4847214, Y=7383750 X=4847208, Y=7383741 X=4847168, Y=7383730 X=4847117, Y=7383706 X=4847113, Y=7383657 X=4847089, Y=7383641 X=4847084, Y=7383602 X=4847052, Y=7383601 X=4847051, Y=7383598 X=4847047, Y=7383529 X=4846959, Y=7383520 X=4846940. Granica dolazi do kat. parc. broj 693, vodotok, prati ga, dolazi do međe KO Semegnjevo (opština Čajetina) i KO Mokra Gora (grad Užice), do lokaliteta Rupčine i Marića bor, odnosno do lokaliteta Panjak, početne tačke opisa granice prostorne jedinice.
2) Crni Rzav
Granica lokaliteta „Crni Rzav” počinje kod ušća reke Ribnice u reku Crni Rzav, na međi KO Semegnjevo i KO Jablanica, na tromeđi kat. parc. br. 12/14, 4945 (reka Crni Rzav) i 4926 (reka Ribnica) u tački sa koordinatama Y=7385771 X=4841568. Granica ide severoistočno, prati tok reke Crni Rzav, uzvodno, ne obuhvatajući reku Crni Rzav, prateći kat. parc. br. 12/14, 12/13, 12/1, ne uključujući prugu Bar-Beograd, sve do lokaliteta Kriva kosa, odnosno do tromeđe KO Jablanica, KO Branešci i KO Semegnjevo. Dalje ide ka severu međom KO Semegnjevo i KO Branešci, kat. parc. br. 3959, 3960, 3959, 3958, do puta kat. parc. broj 3991, odakle seče nepravilno kat. parc. broj 3939 u tačkama sa koordinatama: Y=7390404 X=4843179, Y=7390406 X=4843188, Y=7390429 X=4843199, Y=7390458 X=4843215, Y=7390474 X=4843217, Y=7390480 X=4843217, Y=7390486 X=4843213, Y=7390498 X=4843205, Y=7390528 X=4843184, Y=7390548 X=4843176, Y=7390574 X=4843169, Y=7390596 X=4843163, Y=7390644 X=4843153, Y=7390677 X=4843160, Y=7390720 X=4843172, Y=7390759 X=4843178, Y=7390819 X=4843180, Y=7390850 X=4843163, Y=7390907 X=4843110, Y=7390936 X=4843081, Y=7390940 X=4843074. Preseca kat. parc. broj 3991 (put) u tačkama sa koordinatama: Y=7390940 X=4843074, Y=7390943 X=4843066. Zatim seče kat. parc. broj 3958 u tačkama sa koordinatama: Y=7390943 X=4843066, Y=7390954 X=4843045, Y=7390975 X=4842976, Y=7390984 X=4842963, Y=7391010 X=4842935, Y=7391031 X=4842923. Seče kat. parc. broj 3959 u tačkama sa koordinatama: Y=7391031 X=4842923, Y=7391066 X=4842914, Y=7391084 X=4842910, Y=7391103 X=4842912, Y=7391121 X=4842923, Y=7391147 X=4842948, Y=7391153 X=4842952, Y=7391192 X=4842981, Y=7391195 X=4842979, Y=7391198 X=4842978, Y=7391198 X=4842978, Y=7391201 X=4842977, Y=7391207 X=4842973, Y=7391214 X=4842970, Y=7391221 X=4842966, Y=7391243 X=4842955, Y=7391252 X=4842951, Y=7391273 X=4842929, Y=7391310 X=4842889, Y=7391333 X=4842864, Y=7391348 X=4842863, Y=7391390 X=4842859, Y=7391404 X=4842860, Y=7391454 X=4842861, Y=7391464 X=4842857, Y=7391499 X=4842840, Y=7391523 X=4842826, Y=7391523 X=4842826, Y=7391544 X=4842816, Y=7391559 X=4842812, Y=7391589 X=4842803, Y=7391618 X=4842790. Granica dalje seče kat. parc. broj 3955 u tačkama sa koordinatama: Y=7391618 X=4842790, Y=7391664 X=4842768, Y=7391674 X=4842761. Zatim, kat. parc. broj 3991 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7391674 X=4842761, Y=7391679 X=4842758. Dalje, kat. parc. broj 3949 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7391679 X=4842758, Y=7391685 X=4842754, Y=7391734 X=4842722, Y=7391762 X=4842699. Dalje, kat. parc. broj 3953 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7391762 X=4842699, Y=7391764 X=4842698, Y=7391842 X=4842627, Y=7391881 X=4842590, Y=7391929 X=4842540, Y=7391932 X=4842538. Granica dalje prati kat. parc. br. 3953, 3954, 3955, dolazi do najistočnije tačke kat. parc. broj 3955, u kojoj seče reku Crni Rzav u tačkama sa koordinatama: Y=7391507 X=4842563, Y=7391511 X=4842551. Granica dalje ide u pravcu juga i ulazi u KO Jablanica, prateći katastarsku podelu. Prati granicu kat. parc. br. 12/1, 25 do tačke kod lokalitet Kobilja glava, tromeđa kat. parc. br. 25, 109/1 i 106. Iz te tačke, seče kat. parc. broj 25 u tačkama sa koordinatama: Y=7391753 X=4841528, Y=7391719 X=4841533, Y=7391643 X=4841537, Y=7391607 X=4841547. Granica nastavlja da prati južnu granicu kat. parc. broj 25, do njene ivice, prelazi u kat. parc. broj 12/1, koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7390943 X=4841827, Y=7390929 X=4841903, Y=7390917 X=4841917, Y=7390909 X=4841920, Y=7390799 X=4841964, Y=7390745 X=4841975, Y=7390722 X=4841981, Y=7390695 X=4841997, Y=7390664 X=4842037, Y=7390643 X=4842072, Y=7390627 X=4842092, Y=7390596 X=4842119, Y=7390570 X=4842130, Y=7390558 X=4842133, Y=7390545 X=4842135, Y=7390532 X=4842146, Y=7390514 X=4842136, Y=7390500 X=4842126, Y=7390471 X=4842054, Y=7390457 X=4842014, Y=7390452 X=4841973, Y=7390442 X=4841921, Y=7390428 X=4841882, Y=7390408 X=4841848, Y=7390392 X=4841816, Y=7390371 X=4841784, Y=7390347 X=4841737, Y=7390321 X=4841682, Y=7390310 X=4841629, Y=7390296 X=4841576, Y=7390282 X=4841532, Y=7390249 X=4841478, Y=7390230 X=4841454, Y=7390226 X=4841449, Y=7390195 X=4841401, Y=7390168 X=4841361, Y=7390165 X=4841346, Y=7390159 X=4841323, Y=7390162 X=4841292, Y=7390144 X=4841285, Y=7390095 X=4841316, Y=7390063 X=4841389, Y=7390047 X=4841423, Y=7389970 X=4841405, Y=7389951 X=4841418, Y=7389886 X=4841446, Y=7389837 X=4841449, Y=7389791 X=4841455, Y=7389734 X=4841500, Y=7389623 X=4841460, Y=7389602 X=4841393, Y=7389582 X=4841269, Y=7389567 X=4841260, Y=7389557 X=4841280, Y=7389542 X=4841301, Y=7389519 X=4841310, Y=7389494 X=4841308, Y=7389468 X=4841298, Y=7389417 X=4841314, Y=7389369 X=4841353, Y=7389336 X=4841408, Y=7389310 X=4841443, Y=7389278 X=4841476, Y=7389239 X=4841496, Y=7389224 X=4841519, Y=7389205 X=4841546, Y=7389151 X=4841548, Y=7389126 X=4841547, Y=7389140 X=4841581, Y=7389158 X=4841623, Y=7389178 X=4841645, Y=7389231 X=4841707, Y=7389206 X=4841750, Y=7389193 X=4841781, Y=7389207 X=4841838, Y=7389209 X=4841846, Y=7389219 X=4841909, Y=7389221 X=4841950, Y=7389238 X=4841996, Y=7389228 X=4841996, Y=7389204 X=4842006, Y=7389189 X=4842020, Y=7389175 X=4842036, Y=7389149 X=4842055, Y=7389120 X=4842078, Y=7389096 X=4842090, Y=7389074 X=4842100, Y=7389059 X=4842102, Y=7389044 X=4842094, Y=7389014 X=4842066, Y=7388998 X=4842053, Y=7388979 X=4842043, Y=7388960 X=4842026, Y=7388934 X=4841980, Y=7388918 X=4841952, Y=7388905 X=4841936, Y=7388890 X=4841925, Y=7388863 X=4841911, Y=7388839 X=4841910, Y=7388814 X=4841913, Y=7388781 X=4841925, Y=7388761 X=4841934, Y=7388748 X=4841952, Y=7388737 X=4841975, Y=7388719 X=4841988, Y=7388689 X=4842007, Y=7388661 X=4842029, Y=7388641 X=4842036, Y=7388613 X=4842052, Y=7388594 X=4842068, Y=7388567 X=4842094, Y=7388534 X=4842126, Y=7388518 X=4842139, Y=7388491 X=4842158, Y=7388469 X=4842170, Y=7388452 X=4842173, Y=7388443 X=4842173, Y=7388417 X=4842223, Y=7388415 X=4842218, Y=7388412 X=4842198, Y=7388405 X=4842171, Y=7388393 X=4842141, Y=7388386 X=4842118, Y=7388383 X=4842089, Y=7388384 X=4842067, Y=7388395 X=4842038, Y=7388410 X=4842020, Y=7388442 X=4841983, Y=7388464 X=4841960, Y=7388479 X=4841950, Y=7388496 X=4841933, Y=7388506 X=4841917, Y=7388507 X=4841903, Y=7388502 X=4841897, Y=7388490 X=4841896, Y=7388464 X=4841894, Y=7388443 X=4841896, Y=7388395 X=4841902, Y=7388375 X=4841901, Y=7388354 X=4841895, Y=7388342 X=4841883, Y=7388335 X=4841861, Y=7388331 X=4841855, Y=7388322 X=4841852, Y=7388302 X=4841812, Y=7388263 X=4841782, Y=7388234 X=4841764, Y=7388180 X=4841748, Y=7388143 X=4841746, Y=7388076 X=4841703, Y=7388050 X=4841680, Y=7388020 X=4841654, Y=7387966 X=4841631, Y=7387949 X=4841609, Y=7387900 X=4841692, Y=7387841 X=4841772, Y=7387814 X=4841805, Y=7387794 X=4841831, Y=7387756 X=4841865, Y=7387749 X=4841873, Y=7387744 X=4841875, Y=7387734 X=4841907, Y=7387706 X=4841893, Y=7387704 X=4841891, Y=7387699 X=4841892, Y=7387635 X=4841898, Y=7387534 X=4841901, Y=7387446 X=4841898, Y=7387382 X=4841893, Y=7387276 X=4841888, Y=7387282 X=4841873, Y=7387192 X=4841875, Y=7387156 X=4841869, Y=7387103 X=4841841, Y=7387063 X=4841831, Y=7387037 X=4841826, Y=7387010 X=4841798, Y=7386965 X=4841785, Y=7386928 X=4841782, Y=7386926 X=4841758, Y=7386933 X=4841741, Y=7386958 X=4841719, Y=7386961 X=4841706, Y=7386935 X=4841703, Y=7386920 X=4841692, Y=7386916 X=4841669, Y=7386930 X=4841634, Y=7386968 X=4841603, Y=7387000 X=4841580, Y=7387021 X=4841552, Y=7387009 X=4841550, Y=7386955 X=4841583, Y=7386918 X=4841608, Y=7386912 X=4841607, Y=7386895 X=4841605, Y=7386883 X=4841605, Y=7386862 X=4841605, Y=7386875 X=4841581, Y=7386869 X=4841584, Y=7386808 X=4841600, Y=7386856 X=4841559, Y=7386854 X=4841469, Y=7386845 X=4841425, Y=7386834 X=4841378, Y=7386821 X=4841327, Y=7386818 X=4841313, Y=7386812 X=4841285, Y=7386776 X=4841223, Y=7386745 X=4841178, Y=7386742 X=4841173, Y=7386717 X=4841176, Y=7386693 X=4841177, Y=7386671 X=4841180, Y=7386649 X=4841187, Y=7386626 X=4841211, Y=7386591 X=4841232, Y=7386562 X=4841251, Y=7386509 X=4841282, Y=7386491 X=4841293, Y=7386480 X=4841300, Y=7386448 X=4841315, Y=7386427 X=4841335, Y=7386409 X=4841349, Y=7386389 X=4841364, Y=7386379 X=4841395, Y=7386351 X=4841386, Y=7386348 X=4841383, Y=7386345 X=4841384, Y=7386274 X=4841403, Y=7386182 X=4841432, Y=7386088 X=4841477, Y=7386017 X=4841478, Y=7385998 X=4841484. Granica dolazi do pruge Bar-Beograd, kat. parc. broj 4954, seče je u tačkama sa koordinatama: Y=7385998 X=4841484, Y=7385962 X=4841492. A zatim, seče kat. parc. broj 12/14 u tačkama sa koordinatama: Y=7385962 X=4841492, Y=7385888 X=4841526, Y=7385830 X=4841558, Y=7385771 X=4841568 i dolazi do početne tačke opisa granice prostorne jedinice.
3) Klisura reke Uvac
Lokalitet 3a
Granica lokaliteta obuhvata celu kat. parc. broj 1118. Granica lokaliteta počinje na njenoj najjužnijoj tački, na reci Uvac, ide uzvodno rekom Uvac, prateći među kat. parc. broj 1118 i kat. parc. br. 5910, 1126, 5910, 5014, 5012, 5010, 5009, 5910, 1122, izlazi na među KO Jablanica i KO Stublo, prati je u pravcu severa u dužini od oko 1 km, granica se odvaja od međe KO Jablanica i KO Stublo, prati među kat. parc. broj 1118 i kat. parc. br. 1120, 1119, ponovo ide međom KO Jablanica i KO Stublo, zatim međom kat. parc. br. 1118 i 1116, 4970, 4971, 4972, 4973, 4980, 4981, 4985, 4986, 4988, 4989, 4993, 4994, 4998, 5000, 5001, 5003, 5004, 5005, 5006, 5008, 5076, 5039, 5016, 5022 i dolazi do početne tačke opisa granice lokaliteta.
Lokalitet 3b
Granica počinje u opštini Čajetina, KO Stublo, u južnom delu lokaliteta, na kat. parc. broj 5909 (Šaranski potok), koju seče u tačkama: Y=7386151 X=4831288, Y=7386128 X=4831277. Granica nastavlja prateći među kat. parc. br. 4969 i 5077, 5046, 5008, 5002, 5001, 4999, 4996, 4995, 4992, 4991, 4985, 4984, 4983, 4979, 4973, 4976, 4978, 4976, 4974, 4972, 4971, 4970, 1131, 1134, 1135, ulazi u kat. parc. broj 4969 i seče je u tačkama sa koordinatama: Y=7386284 X=4832704, Y=7386286 X=4832700, Y=7386295 X=4832681, Y=7386312 X=4832643, Y=7386315 X=4832630, Y=7386343 X=4832528, Y=7386350 X=4832494, Y=7386370 X=4832405, Y=7386402 X=4832253, Y=7386411 X=4832179. Granica u dužini od oko 40 m prati među kat. parc. br. 4969 i 5909, seče kat. parc. broj 5909 u tačkama sa koordinatama: Y=7386390 X=4832149, Y=7386401 X=4832146. Granica prelazi u kat. parc. broj 1139 i seče je u tačkama sa koordinatama: Y=7386402 X=4832146, Y=7386405 X=4832145, Y=7386492 X=4832144, Y=7386520 X=4832149, Y=7386593 X=4832104, Y=7386639 X=4832100, Y=7386690 X=4832076, Y=7386698 X=4832048, Y=7386738 X=4832037, Y=7386763 X=4832045, Y=7386939 X=4831998, Y=7386957 X=4832011, Y=7386998 X=4832015, Y=7387004 X=4831991, Y=7386984 X=4831937, Y=7386982 X=4831896, Y=7386949 X=4831862, Y=7386954 X=4831827, Y=7386928 X=4831769, Y=7386910 X=4831708, Y=7386890 X=4831600, Y=7386874 X=4831581, Y=7386883 X=4831555, Y=7386861 X=4831515, Y=7386876 X=4831489, Y=7386863 X=4831477, Y=7386822 X=4831478, Y=7386807 X=4831500, Y=7386769 X=4831526, Y=7386752 X=4831513, Y=7386727 X=4831505, Y=7386705 X=4831517, Y=7386677 X=4831553, Y=7386639 X=4831551, Y=7386584 X=4831570, Y=7386563 X=4831577, Y=7386430 X=4831563, Y=7386291 X=4831454, Y=7386164 X=4831294, Y=7386151 X=4831288.
Lokalitet 3v
Granica lokaliteta počinje u opštini Čajetina, KO Stublo, na reci Uvac, u naseljenom mestu Uvac, kat. parc. broj 5910 (reka Uvac), u tački sa koordinatama Y=7386509 X=4830604. Prati reku Uvac uzvodno oko 550 m, do tromeđe kat. parc. br. 5910, 5151 i 1139 reke, granica dalje seče kat. parc. broj 1139 u tačkama sa koordinatama: Y=7386875 X=4830835, Y=7386800 X=4830889, Y=7386780 X=4830968, Y=7386783 X=4831051, Y=7386798 X=4831130. Granica dolazi do međe kat. parc. br. 1139 i 1145, prati je do tačaka u kojima granica opet seče kat. parc. broj 1139 u tačkama sa koordinatama: Y=7387172 X=4831159, Y=7387252 X=4831322, Y=7387294 X=4831445, Y=7387296 X=4831474, Y=7387300 X=4831559. Granica prati među kat. parc. 1139 i 4867 do kat. parc. 4866, odakle prati njenu severnu granicu do lokaliteta Čisti do, do toka, kat. parc. broj 4865, koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7387417 X=4831746, Y=7387432 X=4831747. Granica dalje prati tok, kat. parc. broj 4866, pri čemu vodotok ulazi u režim I stepena zaštite, sve do ušća u reku Krvavac, obuhvata je, ulazi u kat. parc. broj 1139, prati među kat. parc. broj 1139 i kat. parc. br. 4873, 4871, 4872, a zatim seče kat. parc. broj 4866 u tačkama sa koordinatama: Y=7387618 X=4831402, Y=7387710 X=4831450, Y=7387742 X=4831462, Y=7387755 X=4831467, Y=7387876 X=4831526, Y=7387972 X=4831596, Y=7387995 X=4831623, Y=7388002 X=4831663, Y=7387998 X=4831739, Y=7387998 X=4831773, Y=7388002 X=4831794, Y=7388005 X=4831792. Granica i dalje ostaje u kat. parc. broj 4866, prati među kat. parc. broj 4886 i kat. parc. br. 4858, 4857, 4856, 4845, 4836/9, 4836/8, 1246, ponovo izlazi na tok, kat. parc. broj 5908, seče ga u tačkama sa koordinatama: Y=7388805 X=4832006, Y=7388804 X=4831999. Granica dalje prati među kat. parc. broj 4773 i kat. parc. br. 4777, 4778, 4827, 4828, 4829, 4830, 4833, 4835, 4834, 4819, 4818, 4813, 4812, 4811, 4803, 4804, 4805, 4806, 4809, 4810, 4809, 4898, 4900, 4901, 4772/3, 4772/6, 4776 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7389245 X=4829896, Y=7389247 X=4829890. Granica dalje prati među kat. parc. broj 5195/1 i kat. parc. broj 4776 do tačaka u kojima seče kat. parc. broj 5195/1: Y=7389955 X=4830553, Y=7389970 X=4830540, Y=7390046 X=4830490, Y=7390107 X=4830446, Y=7390114 X=4830439, Y=7390160 X=4830390, Y=7390193 X=4830309, Y=7390220 X=4830239, Y=7390228 X=4830218, Y=7390230 X=4830214. Granica zatim prati među kat. parc. broj 5195/1 i kat. parc. broj 5193, među kat. parc. broj 5364 i kat. parc. br. 5363, 5417, 5418, 5421, među kat. parc. broj 5422 i kat. parc. broj 5421, među kat. parc. broj 5364 i kat. parc. br. 5423, 5424, 5425, 5426, 5416/1, 5428, 5429, 5430, 5433, 5434, 5379, 5374, 5375, 5377, 5435, 5436, 5435, 5365, 5910/1 reka Uvac, koju prati i izlazi na među opština Čajetina i opštinu Priboj, odnosno KO Stublo i KO Kratovo, granica dolazi do tromeđe kat. parc. br. 5910/1, 5435 i 5542, odvaja se od reke Uvac, međa opština i katastarskih opština, nastavlja u KO Stublo, prati među kat. parc. broj 5542 i kat. parc. br. 5437, 5435, 5553/1, 5550, 5549, 5548, 5545/2, 5545/1, 5544, 5543, 5557, 5558, 5561, 5562, 5563, 5565, 5567/6, 5566/1, ponovo se vraća na tok reke Uvac kat. parc. broj 5910/1, obuhvata je, ujedno je to međa opština Čajetina i Priboj, kao i KO Stublo i KO Kratovo, prati ih sve do tačke, na reci Uvac, na međi kat. parc. broj 5910/1 Uvac i kat. parc. broj 5880, i na najistočnijoj tački kat. parc. broj 5880, granica seče reku Uvac kat. parc. broj 5910/1 u tačkama sa koordinatama: Y=7392390 X=4826145, Y=7392406 X=4826134. Gde granica prelazi u opštinu Priboj, KO Kratovo i dalje prati kat. parc. br. 100, 94 do tačaka u kojima seče pomenute kat. parc. br. 94, 100 i 98: Y=7392972 X=4825957, Y=7392972 X=4825957, Y=7392969 X=4825946, Y=7392974 X=4825906, Y=7392974 X=4825906, Y=7392996 X=4825834, Y=7392996 X=4825834, Y=7393001 X=4825799, Y=7393006 X=4825755, Y=7393006 X=4825754, Y=7392990 X=4825728, Y=7392988 X=4825728, Y=7392946 X=4825721, Y=7392945 X=4825720, Y=7392844 X=4825720, Y=7392778 X=4825720, Y=7392705 X=4825685, Y=7392661 X=4825648, Y=7392613 X=4825626, Y=7392556 X=4825611, Y=7392512 X=4825631, Y=7392454 X=4825665, Y=7392393 X=4825725. Granica prati među kat. parc. br. 98 i 100 do tačaka u kojima ih seče: Y=7392234 X=4825921, Y=7392212 X=4825901, Y=7392182 X=4825919, Y=7392132 X=4825932, Y=7392114 X=4825925, Y=7392077 X=4825875, Y=7392048 X=4825816, Y=7392035 X=4825789, Y=7392020 X=4825742, Y=7391997 X=4825725, Y=7391958 X=4825722. Granica izlazi na među kat. parc. br. 98 i 100 prati je do tačaka u kojim seče kat. parc. broj 100: Y=7391779 X=4825787, Y=7391697 X=4825797, Y=7391639 X=4825802, Y=7391611 X=4825790. Granica prati među kat. parc. br. 104 i 100 do tačaka u kojima seče kat. parc. broj 104: Y=7391467 X=4825693, Y=7391423 X=4825666. Granica dalje prati među kat. parc. br. 104 i 854, 100 i 852, 100 i 853 do najsevernije tačke kat. parc. broj 853 odakle seče kat. parc. broj 104 u tačkama sa koordinatama: Y=7391329 X=4825824, Y=7391284 X=4825851, Y=7391253 X=4825856, Y=7391191 X=4825879, Y=7391142 X=4825896, Y=7391081 X=4825919, Y=7391012 X=4825944, Y=7390996 X=4825966, Y=7390987 X=4826013, Y=7390971 X=4826089, Y=7390958 X=4826151, Y=7390932 X=4826151, Y=7390921 X=4826151, Y=7390842 X=4826153, Y=7390800 X=4826155, Y=7390756 X=4826173, Y=7390736 X=4826201. Granica izlazi na među kat. parc. br. 111 i 104, dolazi do kat. parc. broj 4759 (Brezanska reka) obuhvata je i prati nizvodno, zatim prati kat. parc. br. 140, 138, 139, 1 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7389787 X=4827673, Y=7389735 X=4827710, Y=7389691 X=4827741, Y=7389691 X=4827865, Y=7389692 X=4828265, Y=7389624 X=4828320, Y=7389621 X=4828323, Y=7389565 X=4828334, Y=7389535 X=4828332, Y=7389470 X=4828354, Y=7389422 X=4828370, Y=7389383 X=4828383, Y=7389361 X=4828376, Y=7389334 X=4828381, Y=7389315 X=4828393, Y=7389315 X=4828418, Y=7389311 X=4828445, Y=7389310 X=4828449, Y=7389286 X=4828504, Y=7389272 X=4828536, Y=7389269 X=4828543, Y=7389176 X=4828558, Y=7389162 X=4828560, Y=7389140 X=4828584, Y=7389073 X=4828658, Y=7389054 X=4828679, Y=7389027 X=4828716, Y=7389022 X=4828851. Granica dolazi do kat. parc. broj 4770, seče je pravolinijski u tačkama sa koordinatama: Y=7389022 X=4828851, Y=7389020 X=4828872. Granica ulazi u KO Stublo i prati među kat. parc. br. 4773 i 4922, 4921, 4920, 4919, 4918, 4917, 4915, 4914, 4913, 4912, 4911, 4775, 4910, 4909, 4925, 4924, 4933, 4934, 4957/1, 4957/, 4955, kat. parc. broj 5908 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7387603 X=4830778, Y=7387583 X=4830787. Granica prati među kat. parc. br. 5908 i 1139, 1146 i izlazi na reku Uvac kat. parc. broj 5910, seče je u tačkama sa koordinatama: Y=7387469 X=4830533, Y=7387475 X=4830507. Granica dalje ulazi u KO Rača, prati kat. parc. broj 1393, među kat. parc. br. 316 i 1396, seče kat. parc. broj 316 u tačkama sa koordinatama: Y=7387271 X=4829925, Y=7387271 X=4829905, Y=7387265 X=4829902, Y=7387265 X=4829902, Y=7387265 X=4829880, Y=7387263 X=4829862, Y=7387259 X=4829810, Y=7387251 X=4829786, Y=7387241 X=4829771, Y=7387226 X=4829755, Y=7387207 X=4829755, Y=7387167 X=4829762, Y=7387153 X=4829791, Y=7387146 X=4829804, Y=7387115 X=4829820, Y=7387070 X=4829828, Y=7386969 X=4829836, Y=7386966 X=4829836, Y=7386963 X=4829837, Y=7386873 X=4829838, Y=7386873 X=4829838, Y=7386869 X=4829876, Y=7386868 X=4829891, Y=7386866 X=4829926, Y=7386860 X=4830043, Y=7386855 X=4830216, Y=7386856 X=4830299, Y=7386855 X=4830299, Y=7386858 X=4830336, Y=7386794 X=4830342, Y=7386744 X=4830310, Y=7386710 X=4830290, Y=7386683 X=4830271, Y=7386669 X=4830299, Y=7386649 X=4830341. Granica dalje prati među kat. parc. br. 316 i 265, 268, 267, 265, 262, 261, 259/2 do najsevernije tačke te kat. parc. broj 259/2, pravolinijski seče kat. parc. broj 316 u tačkama sa koordinatama: Y=7386450 X=4830484, Y=7386492 X=4830553. Granica nastavlja rekom Uvac, kat. parc. broj 3469, do početne tačke opisa granice lokaliteta.
4) Klisura Griže
Granica lokaliteta počinje kod ušća Dobroseličke reke u reku Uvac, na međi KO Stublo i KO Dobroselica, na tromeđi kat. parc. br. 5910/1 (reka Uvac), 5907 (reka Dobroselička) i 5681 u tački sa koordinatama Y=7394332 X=4828834. Granica ide u pravcu jugozapada prateći kat. parc. br. 5681, 5184, 5183, 5182 do tačke sa koordinatama Y=7392427 X=4829918, i seče kat. parc. broj 5182 u tačkama sa koordinatama: Y=7392427 X=4829918, Y=7392502 X=4829912, Y=7392561 X=4829929, Y=7392595 X=4829945, Y=7392615 X=4829966, Y=7392678 X=4829942, Y=7392721 X=4829932, Y=7392757 X=4829922. Granica prelazi u kat. parc. broj 5183, koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7392823 X=4829882, Y=7392913 X=4829856, Y=7392957 X=4829892, Y=7393011 X=4829909, Y=7393100 X=4829900, Y=7393262 X=4829781, Y=7393313 X=4829740, Y=7393317 X=4829737, Y=7393341 X=4829719. Granica dalje prati kat. parc. br. 5184, 5681, dolazi do kat. parc. broj 5907/1 Dobroselička reka, koja je ujedno i međa KO Stublo i KO Dobroselica, seče je u tačkama sa koordinatama: Y=7394665 X=4829517, Y=7394679 X=4829523, Y=7394689 X=4829528. Granica prati reku kat. parc. broj 5907/1 u dužini oko 180 m nizvodno, do tačaka sa koordinatama: Y=7394623 X=4829374, Y=7394627 X=4829372, Y=7394652 X=4829363, Y=7394688 X=4829356, Y=7394723 X=4829352, Y=7394776 X=4829351, Y=7394808 X=4829339, Y=7394832 X=4829326, Y=7394841 X=4829313, Y=7394869 X=4829255, Y=7394885 X=4829237, Y=7394905 X=4829222, Y=7394926 X=4829211, Y=7394960 X=4829200, Y=7395003 X=4829174, Y=7395066 X=4829125, Y=7395077 X=4829104, Y=7395093 X=4829052, Y=7395098 X=4829035, u kojima seče kat. parc. broj 5163. Granica se spušta na među kat. parc. br. 5163 i 5698, 5692, 5691, 5689, 5688, 5687, 5684, 5683, 5682/1, 5682/2, 5696/2, 5696/1, 5697, 5699, 5700, 5705, 5724, 5778, 5777, 5775, 5771, 5774, 5772, izlazi na među KO Dobroselica i KO Draglica, prati je u pravcu jugozapada do tromeđe KO Draglica, KO Dobroselica i KO Kratovo. Granica u pravcu severozapada prati među KO Kratovo i KO Dobroselica do početne tačke opisa granice prostorne jedinice.
Režim zaštite II stepena
1) Semegnjevska gora – Crni Rzav – Čavlovac
Granica počinje kod lokaliteta Gorovuč, u tački na tromeđi KO Semegnjevo i KO Jablanica (opština Čajetina) i KO Mokra Gora (grad Užice), na reci Crni Rzav kat. parc. broj 9544. Dalje ide severozapadno, prateći reku Crni Rzav, nizvodno, kat. parc. broj 9544, koja ulazi u II stepen zaštite, dolazi do međe KO Semegnjevo i KO Mokra Gora, ulazi u KO Mokra Gora, prati kat. parc. br. 4335, 4336, 4337, 4541/3, 4544/2, 4541/2, 4543, 4542, 4480, 4481, 4437, 4476, 4475, 4474, 4473, 4472, 4471, 4469, 4468, 4465, 4435, 4436, 4437, 4438, 4432, 4011, 4116, 4117, 4015, 4016, 4019, 4020, 4023, 4024, 4027, 4046, 4118, 4120, 4145, 4147, 4152, 4153, 4154, 4046, 4029, 4030, 4065, 4067, 4031, 4042, 4046, 4043, 4044, 9455/1, 3817, 3826, dolazi do lokaliteta Podpanjak, menja smer na istok i seče nepravilno kat. parc. broj 3826 u tačkama sa koordinatama: Y=7378999 X=4846459, Y=7379003 X=4846455, Y=7379010 X=4846451, Y=7379024 X=4846451, Y=7379026 X=4846451, Y=7379036 X=4846451, Y=7379059 X=4846454, Y=7379065 X=4846461, Y=7379074 X=4846465, Y=7379109 X=4846470, Y=7379126 X=4846478, Y=7379161 X=4846499, Y=7379183 X=4846509, Y=7379186 X=4846510, Y=7379206 X=4846352, Y=7379246 X=4846293, Y=7379285 X=4846273, Y=7379297 X=4846248, Y=7379338 X=4846219, Y=7379354 X=4846204, Y=7379397 X=4846195, Y=7379437 X=4846202, Y=7379494 X=4846204, Y=7379519 X=4846189. Granica izlazi na put, kat. parc. broj 9455/1, seče ga i prati kat. parc. broj 4046 do lokaliteta Đakino brdo sa nadmorskom visinom 1101 m. Odatle prati kat. parc. br. 3897, 3898, 3896, 3893, 3892, 3889, 3888, 3887/1, 3880, 3879, 3878, 3867, 3868, 3791, seče kat. parc. broj 9455/1 (put) kod lokaliteta Kotlina, u tačkama sa koordinatama: Y=7382339 X=4846397, Y=7382339 X=4846403. Granica dalje, u pravcu severa prati kat. parc. br. 3726, 3725, 3720/2, 3720/1, 3706, 3700, 3851, 3849, 3846, 3845, 3844/1, 3842/1, seče kat. parc. broj 3619/1 i kat. parc. broj 9654 (put) u tačkama sa koordinatama: Y=7382113 X=4847467, Y=7381994 X=4847598. Granica u pravcu zapada dalje prati kat. parc. broj 3524 do lokaliteta Obešeni hrast, visinske kote 1039,8 m, koju seče kat. parc. broj 3524 u tačkama sa koordinatama: Y=7381504 X=4847609, Y=7381512 X=4847699, Y=7381502 X=4847752, Y=7381487 X=4847847, Y=7381474 X=4847955, Y=7381474 X=4848015, Y=7381471 X=4848042, Y=7381479 X=4848069, Y=7381487 X=4848089, Y=7381531 X=4848203, Y=7381554 X=4848242, Y=7381559 X=4848250, Y=7381578 X=4848284, Y=7381611 X=4848338. Granica dolazi do Krsmanskog potoka, kat. parc. broj 9302, seče je u tačkama sa koordinatama: Y=7381611 X=4848338, Y=7381618 X=4848350. Dalje prati kat. parc. br. 3524, 3517, 3524 do tromeđe kat. parc. br. 3524, 3516/1 i 3592. Od tromeđe prati među kat. parc. br. 3524 i 3516/1 do najsevernije tačke kat. parc. broj 3516/1 od koje seče kat. parc. broj 3524 u tačkama sa koordinatama: Y=7381074 X=4848890, Y=7381081 X=4848909, Y=7381093 X=4848927, Y=7381108 X=4848951, Y=7381115 X=4848963, Y=7381126 X=4848982, Y=7381135 X=4848994, Y=7381145 X=4849008, Y=7381169 X=4849040, Y=7381188 X=4849048, Y=7381211 X=4849060, Y=7381247 X=4849076, Y=7381279 X=4849091, Y=7381314 X=4849102, Y=7381353 X=4849106, Y=7381415 X=4849114, Y=7381449 X=4849130, Y=7381462 X=4849137, Y=7381477 X=4849153, Y=7381494 X=4849172, Y=7381527 X=4849211, Y=7381566 X=4849245, Y=7381585 X=4849265, Y=7381606 X=4849286, Y=7381613 X=4849293, Y=7381646 X=4849327, Y=7381681 X=4849349, Y=7381688 X=4849356, Y=7381720 X=4849386, Y=7381732 X=4849397, Y=7381760 X=4849413, Y=7381791 X=4849423, Y=7381820 X=4849432, Y=7381856 X=4849443, Y=7381878 X=4849447, Y=7381901 X=4849446, Y=7381926 X=4849445, Y=7381949 X=4849453, Y=7381969 X=4849451, Y=7381980 X=4849450, Y=7381993 X=4849449, Y=7382049 X=4849462, Y=7382134 X=4849469, Y=7382150 X=4849468, Y=7382153 X=4849468, Y=7382182 X=4849467, Y=7382183 X=4849466, Y=7382193 X=4849462, Y=7382199 X=4849460, Y=7382204 X=4849458, Y=7382224 X=4849452, Y=7382245 X=4849451, Y=7382246 X=4849450, Y=7382249 X=4849448, Y=7382276 X=4849425, Y=7382310 X=4849403, Y=7382312 X=4849402, Y=7382369 X=4849364, Y=7382397 X=4849344, Y=7382398 X=4849344, Y=7382403 X=4849340, Y=7382505 X=4849268, Y=7382514 X=4849262, Y=7382520 X=4849257, Y=7382540 X=4849243, Y=7382554 X=4849233, Y=7382527 X=4849187, Y=7382521 X=4849174, Y=7382513 X=4849149, Y=7382513 X=4849148, Y=7382511 X=4849141, Y=7382505 X=4849113, Y=7382503 X=4849103, Y=7382499 X=4849073, Y=7382502 X=4849050, Y=7382503 X=4849036, Y=7382506 X=4849008, Y=7382507 X=4848989, Y=7382509 X=4848971, Y=7382509 X=4848963. U tački sa koordinatama Y=7382182 X=4849467 granica lokaliteta se jednim delom poklapa sa granicom Parka prirode „Zlatibor” i Parka prirode „Mokra Gora”, do lokaliteta Prlo, zatim skreće na jug u tački sa koordinatama Y=7382554 X=4849233. Granica nastavlja u pravcu juga, naslanja se i prati zapadnu granicu lokaliteta „Viogor”, režima zaštite I stepena, i dalje seče kat. parc. broj 3524 u tačkama sa koordinatama: Y=7382568 X=4848793, Y=7382568 X=4848783, Y=7382566 X=4848752, Y=7382573 X=4848734, Y=7382600 X=4848660, Y=7382600 X=4848659, Y=7382617 X=4848608, Y=7382627 X=4848578, Y=7382629 X=4848574, Y=7382636 X=4848562, Y=7382640 X=4848556, Y=7382649 X=4848541, Y=7382659 X=4848521, Y=7382674 X=4848496, Y=7382689 X=4848479, Y=7382696 X=4848467, Y=7382732 X=4848411, Y=7382704 X=4848400, Y=7382680 X=4848390, Y=7382677 X=4848389, Y=7382642 X=4848365, Y=7382637 X=4848362, Y=7382625 X=4848351, Y=7382599 X=4848339, Y=7382582 X=4848326, Y=7382560 X=4848308, Y=7382537 X=4848283, Y=7382523 X=4848272, Y=7382492 X=4848254, Y=7382454 X=4848231, Y=7382395 X=4848199, Y=7382380 X=4848190, Y=7382380 X=4848190, Y=7382368 X=4848190, Y=7382353 X=4848193, Y=7382334 X=4848197, Y=7382310 X=4848194, Y=7382293 X=4848192, Y=7382281 X=4848187, Y=7382274 X=4848181, Y=7382265 X=4848175, Y=7382242 X=4848159, Y=7382228 X=4848153, Y=7382227 X=4848153, Y=7382200 X=4848145, Y=7382184 X=4848142, Y=7382166 X=4848142, Y=7382155 X=4848142, Y=7382142 X=4848138, Y=7382131 X=4848125, Y=7382127 X=4848120, Y=7382125 X=4848101, Y=7382123 X=4848089, Y=7382120 X=4848061, Y=7382117 X=4848043, a zatim prati među kat. parc. broj 3524 i kat. parc. br. 3566, 3570 i opet seče kat. parc. broj 3524 u tačkama sa koordinatama: Y=7382568 X=4848793, Y=7382568 X=4848783, Y=7382566 X=4848752, Y=7382573 X=4848734, Y=7382600 X=4848660, Y=7382600 X=4848659, Y=7382617 X=4848608, Y=7382627 X=4848578, Y=7382629 X=4848574, Y=7382636 X=4848562, Y=7382640 X=4848556, Y=7382649 X=4848541, Y=7382659 X=4848521, Y=7382674 X=4848496, Y=7382689 X=4848479, Y=7382696 X=4848467, Y=7382732 X=4848411, Y=7382704 X=4848400, Y=7382680 X=4848390, Y=7382677 X=4848389, Y=7382642 X=4848365, Y=7382637 X=4848362, Y=7382625 X=4848351, Y=7382599 X=4848339, Y=7382582 X=4848326, Y=7382560 X=4848308, Y=7382537 X=4848283, Y=7382523 X=4848272, Y=7382492 X=4848254, Y=7382454 X=4848231, Y=7382395 X=4848199, Y=7382380 X=4848190, Y=7382380 X=4848190, Y=7382368 X=4848190, Y=7382353 X=4848193, Y=7382334 X=4848197, Y=7382310 X=4848194, Y=7382293 X=4848192, Y=7382281 X=4848187, Y=7382274 X=4848181, Y=7382265 X=4848175, Y=7382242 X=4848159, Y=7382228 X=4848153, Y=7382227 X=4848153, Y=7382200 X=4848145, Y=7382184 X=4848142, Y=7382166 X=4848142, Y=7382155 X=4848142, Y=7382142 X=4848138, Y=7382131 X=4848125, Y=7382127 X=4848120, Y=7382125 X=4848101, Y=7382123 X=4848089, Y=7382120 X=4848061, Y=7382117 X=4848043. Granica dolazi do Krsmanskog potoka kat. parc. broj 9502, prati ga jugoistočno u dužini od oko 160 m do tromeđe kat. parc. br. 9502, 3524 i 3698. Granica dalje prati kat. parc. br. 3698, 3697, 3696, 3695, 3692, 3691, 3689, 3688, 3687, 3686, 3682, 3650, 3644, 3643, 3642, 3639, 3638/3, 3638/2, 3638/1, 3639, 3637, 3636, 3626, 3621/2, 3622, 3623, 3624/3, 3624/2, dolazi do međe grada Užice i opštine Čajetina, kao i KO Mokra Gora (grad Užice) i KO Semegnjevo (opština Čajetina) i prati je do lokaliteta Panjak i Marića bor, kat. parc. broj 3652 i tačke sa koordinatama Y=7383344 X=4846489 gde granica prelazi u opštinu Čajetina u KO Semegnjevo i dalje prateći zapadnu, a zatim i istočnu granicu lokaliteta „Viogor” i to kat. parc. broj 695, potok Crkvenski kat. parc. broj 4747, sve do tačke sa koordinatama Y=7383837 X=4846074. Na potoku Crkvenski, granica skreće oštro na sever, prateći kat. parc. br. 964, 245, 182 do tromeđe kat. parc. br. 182, 244 i 4741, granica seče kat. parc. broj 182 u tačkama sa koordinatama: Y=7383529 X=4846959, Y=7383598 X=4847047, Y=7383601 X=4847051, Y=7383602 X=4847052, Y=7383641 X=4847084, Y=7383657 X=4847089, Y=7383706 X=4847113, Y=7383730 X=4847117, Y=7383741 X=4847168, Y=7383750 X=4847208, Y=7383752 X=4847214, Y=7383762 X=4847256, Y=7383768 X=4847271, Y=7383797 X=4847341, Y=7383857 X=4847486, Y=7383866 X=4847556, Y=7383867 X=4847560. Granica ulazi u kat. parc. broj 236/1 i seče je u tačkama sa koordinatama: Y=7383867 X=4847560, Y=7383978 X=4847647. Granica prati među kat. parc. br. 236/1 i 239, ponovo ulazi u kat. parc. broj 236/1 u tačkama sa koordinatama: Y=7384028 X=4847705, Y=7383958 X=4847737. Granica dalje prati među kat. parc. br. 236/1 i 678, 679 i 668, dolazi do međe grada Užice i opštine Čajetina, odnosno međe KO Mokra Gora i KO Semegnjevo. Granica prati među KO Mokra Gora i KO Semegnjevo do naselja Špijunski livaci, i u tački nadmorske visine 1140 m, najsevernije tačke kat. parc. broj 501 u KO Semegnjevo granica menja pravac na istok i prati u KO Semegnjevo kat. parc. br. 501, 516, 517, 519, 520, 521, 522, 529, 530, 559, 558, 598, 582, 583, 582, 20, 19, 20, 21, 49, dolazi do reke Kamišne kat. parc. broj 4756, obuhvata je i prati uzvodno, što je ujedno i međa KO Kremna (grad Užice) i KO Semegnjevo (opština Čajetina), ali i deo granice Parka prirode „Zlatibor”, sve do lokaliteta Pišćevića raklje, odnosno mesta gde reka Kamišna dobija novi broj kat. parc. broj 4745, na tom mestu granica prati reku, ne uzimajući je u svoju površinu i prati kat. parc. broj 410, u tačkama sa koordinatama: Y=7386396 X=4849182, Y=7386426 X=4849166, Y=7386454 X=4849124, Y=7386468 X=4849064, Y=7386492 X=4849017, Y=7386538 X=4848985, Y=7386557 X=4848985, Y=7386565 X=4848985, Y=7386592 X=4848978, Y=7386637 X=4848924, Y=7386664 X=4848929, Y=7386688 X=4848896, Y=7386690 X=4848894, Y=7386702 X=4848891, Y=7386746 X=4848880, Y=7386770 X=4848838, Y=7386772 X=4848833, Y=7386792 X=4848795, Y=7386927 X=4848690, Y=7386970 X=4848647, Y=7386996 X=4848612, Y=7387022 X=4848509, Y=7387076 X=4848472, Y=7387107 X=4848359, Y=7387142 X=4848313, Y=7387221 X=4848207, Y=7387221 X=4848206, Y=7387196 X=4848179, Y=7387177 X=4848154, Y=7387158 X=4848128, Y=7387111 X=4848093, Y=7387072 X=4848065, Y=7387030 X=4848030, Y=7387018 X=4848009, Y=7386997 X=4848003, Y=7386982 X=4847972. Seče kat. parc. broj 182 povremeno prateći međe kat. parc. broj 182 i kat. parc. br. 206, 206, 210, 211, 212, zatim prati kat. parc. br. 390/2, 182, 777 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7386863 X=4847540, Y=7386821 X=4847511. Zatim opet kat. parc. broj 182, koju prati do tačaka u kojima je seče: Y=7385958 X=4847632, Y=7385898 X=4847636, Y=7385867 X=4847633, Y=7385839 X=4847631, Y=7385721 X=4847634, Y=7385687 X=4847654, Y=7385669 X=4847672, Y=7385643 X=4847674, Y=7385626 X=4847664, Y=7385602 X=4847637, Y=7385544 X=4847570, Y=7385529 X=4847553, Y=7385507 X=4847533, Y=7385476 X=4847527, Y=7385446 X=4847529, Y=7385418 X=4847536, Y=7385392 X=4847545, Y=7385377 X=4847548, Y=7385360 X=4847553, Y=7385332 X=4847532, Y=7385306 X=4847529, Y=7385284 X=4847517, Y=7385274 X=4847456, Y=7385270 X=4847456, Y=7385264 X=4847406, Y=7385259 X=4847403, Y=7385220 X=4847385, Y=7385201 X=4847372, Y=7385186 X=4847361, Y=7385175 X=4847328, Y=7385197 X=4847319, Y=7385191 X=4847300, Y=7385179 X=4847278, Y=7385149 X=4847257, Y=7385127 X=4847216, Y=7385120 X=4847214, Y=7385101 X=4847207, Y=7385088 X=4847196, Y=7385057 X=4847192, Y=7385011 X=4847201, Y=7384974 X=4847194, Y=7384974 X=4847141, Y=7384974 X=4847131, Y=7384975 X=4847098, Y=7384969 X=4847102, Y=7384953 X=4847108, Y=7384953 X=4847108, Y=7384930 X=4847115, Y=7384922 X=4847119, Y=7384913 X=4847129, Y=7384901 X=4847143, Y=7384892 X=4847159, Y=7384885 X=4847182, Y=7384876 X=4847190, Y=7384862 X=4847200, Y=7384853 X=4847210, Y=7384841 X=4847230, Y=7384838 X=4847236, Y=7384828 X=4847256, Y=7384815 X=4847272, Y=7384814 X=4847273, Y=7384803 X=4847277, Y=7384785 X=4847289, Y=7384769 X=4847298, Y=7384755 X=4847297, Y=7384749 X=4847296, Y=7384745 X=4847292, Y=7384747 X=4847286, Y=7384749 X=4847283, Y=7384751 X=4847278, Y=7384754 X=4847272, Y=7384742 X=4847265, Y=7384690 X=4847236, Y=7384689 X=4847206, Y=7384710 X=4847158, Y=7384685 X=4847144, Y=7384645 X=4847114, Y=7384622 X=4847054, povremeno se vodeći međama kat. parc. br. 182 i 278, 281, 249, 296 i 249, zatim kat. parc. broj 249 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7384546 X=4846910, Y=7384536 X=4846864, Y=7384525 X=4846855, Y=7384518 X=4846851, Y=7384500 X=4846837, Y=7384501 X=4846824, Y=7384501 X=4846820. Granica nastavlja da prati među kat. parc. broj 249 i kat. parc. br. 696, 699, 100/2, 100/3, 707, 706, 721/1, 721/2, 2477, 2478, 2446, 2449, 2447, 2448, 2447, 2446, granicu kat. parc. broj 260, među kat. parc. br. 182 i 2445/1, 2445/2, 2460, 2462, 2461, spušta se na potok Brezovac kat. parc. broj 4747 koji prati nizvodno do tromeđe kat. parc. br. 4747, 2615 i 2616, gde granica prati dalje kat. parc. br. 2616, 2617, 2646, 2684, 2683, 2682, 2681, 2688, 2687/1, do mesta gde granica seče kat. parc. broj 2664 u tačkama sa koordinatama: Y=7385062 X=4844654, Y=7385068 X=4844651 i nastavlja da prati kat. parc. br. 2974, 2975/1, 2975/2, 2985, 2986/1, 2986/2, 2986/3, 2989, 2991, 2996/2, 2978, 2977, do tačaka: Y=7385421 X=4844396, Y=7385424 X=4844399 u kojima seče kat. parc. broj 4736 (put), prati kat. parc. br. 3374, 3189, 3190, 3193, 3194, 3195/1, 2207, 2208, 2204, 2202/8, 2201/1, 2200/1, 2209, 2210, 2264, kat. parc. broj 4735 (put) seče u tačkama sa koordinatama: Y=7386409 X=4844680, Y=7386404 X=4844680. Granica menja pravac na sever, prati kat. parc. br. 3254, 3231, 3234, 2309/2, 2292, 2290, 2275, 2274, 2273, 2271, 2269, 4730 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7386614 X=4845382, Y=7386610 X=4845390 i nastavlja da prati kat. parc. br. 1913, 1908, 1910, 1909, seče kat. parc. broj 4933 u tačkama sa koordinatama: Y=7386701 X=4845697, Y=7386703 X=4845705. Granica prati kat. parc. br. 1633, 1634/1, 1635/1, 1635/2, 1636, 1638, 4748 (potok Skakavac), sve do ušća u reku Bjele vode, kat. parc. broj 4755/6, kod železničke stanice, prateći je uzvodno ulazi u KO Branešci i dalje prateći reku Bijele vode, pre ušća Ciganskog potoka u reku Bijele vode, kreće na jug, seče reku Bjele vode, kat. parc. broj 3996, u tačkama sa koordinatama: Y=7391285 X=4844319, Y=7391295 X=4844305. Granica dalje prati kat. parc. br. 3935, 3936, 3937, 3938, seče kat. parc. broj 3991 u tačkama sa koordinatama: Y=7391546 X=4843208, Y=7391547 X=4843205. Granica dalje prati kat. parc. br. 3957, 3959, 3956, kat. parc. broj 3991 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7391837 X=4843175, Y=7391844 X=4843175. Zatim kat. parc. br. 3949, 3450, 3949, 3951, do tačaka: Y=7392114 X=4842582, Y=7392120 X=4842562 u kojima seče reku Crni Rzav, skreće u pravcu juga i ulazi u KO Jablanica. Granica prati kat. parc. broj 64, seče i obuhvata kat. parc. broj 66 u tačkama sa koordinatama: Y=7392120 X=4842562, Y=7392120 X=4842549. Granica prati kat. parc. br. 67, 70, 69, 72/1, 73/2, 88/14, 88/11, 89/1, 89/2, 89/3, 89/4, 89/5, 101/1, 102/1, 109/1, 109/2, 1015/1, 125/3, 125/2, 125/1, 16, 26/5, 26/4, 26/1, 26/3, 12/1, 26/2, 12/1, i dolazi do tačaka: Y=7388910 X=4839659, Y=7388900 X=4839655. U kojima seče kat. parc. broj 4926 (reka Ribnica), obuhvata je i prati nizvodno do železničke pruge Bar-Beograd, zatim prati granicu kat. parc. broj 314/1, izlazi na reku Rzav kat. parc. broj 4925, koja je ujedno i međa KO Jablanica i KO Semegnjevo, obuhvata je i prati nizvodno do početne tačke opisa granice prostorne jedinice.
2) Bijele vode
Granica lokaliteta počinje kod ušća Kani potoka u potok Bijele vode, na tromeđi KO Semegnjevo, KO Šljivovica i KO Branešci u opštini Čajetina. Granica ide u pravcu severa, u KO Šljivovica, prateći kat. parc. br. 5026/1, 2025/1, 5025/4, 5025/3, 5025/1 do tačke u kojoj seče kat. parc. broj 5025/1: Y=7390891 X=4846250, Y=7390955 X=4846231 i opet se vraća na granicu kat. parc. broj 5025/1, zatim kat. parc. br. 5026/2, 5027, do tačaka u kojima seče kat. parc. broj 5073 (put): Y=7391330 X=4846383, Y=7391329 X=4846390 i prelazi u kat. parc. broj 4456/1 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7391329 X=4846390, Y=7391369 X=4846464, Y=7391396 X=4846539, Y=7391421 X=4846580, Y=7391434 X=4846607, Y=7391439 X=4846650, Y=7391435 X=4846701, Y=7391431 X=4846743, Y=7391442 X=4846776, Y=7391453 X=4846790, Y=7391724 X=4846904, Y=7391992 X=4847159, Y=7392210 X=4847204, Y=7392297 X=4847190, Y=7392394 X=4847175, Y=7392475 X=4847162, Y=7392653 X=4847106. Granica izlazi na među KO Šljivovica i KO Branešci, prati među u pravcu severoistoka, dolazi do puta, kat. parc. broj 4773, koji ne ulazi u lokalitete sa režimom zaštite II stepena i prati granicu kat. parc. broj 2784 u KO Branešci, granica prateći je skreće na jug, dolazi do puta kat. parc. broj 3917 koji seče u tačkama sa koordinatama: Y=7393853 X=4846146, Y=7393853 X=4846139. Granica nastavlja u pravcu juga da prati kat. parc. br. 3817, 3818, 3819, 3820, 3821, 3810/5, 3822, 3823, 3822, 3810/5 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7393314 X=4845195, Y=7393314 X=4845195, Y=7393273 X=4845179, Y=7393134 X=4845116, Y=7393090 X=4845062. Nastavlja granicom kat. parc. broj 3810/5 do tačaka sa koordinatama: Y=7392843 X=4845205, Y=7392675 X=4845051 u kojima seče kat. parc. broj 3872/1. Granica dalje prati kat. parc. br. 3873, 3810, 3931, 3934, 3933 do tačaka sa koordinatama: Y=7390918 X=4845107, Y=7390928 X=4845123 u kojima seče reku Bijele vode, kat. parc. broj 3996. Granica dalje prati reku Bijele vode uzvodno, obuhvatajući i reku, koja je i međa KO Semegnjevo i KO Branešci, do početne tačke opisa granice prostorne jedinice.
3) Ribničko jezero
Granica lokaliteta počinje u njegovoj najjužnijoj tački sa koordinatama Y=7393029 X=4837342 na međi KO Jablanica i KO Čajetina, u najjužnijoj tački kat. parc. broj 1435/25 u KO Jablanica. Dalje prati granicu kat. parc. broj 1435/25, u pravcu severozapada, kat. parc. broj 1435/5, do tačke sa koordinatama Y=7392492 X=4837781 gde seče kat. parc. broj 1435/5 u pravcu severoistoka do tačke sa koordinatama Y=7392614 X=4838000, tromeđe kat. parc. br. 1435/5, 1425/25 i 1447. Granica dalje prati među kat. parc. br. 1435/5 i 1447 do tromeđe kat. parc. br. 1435/5, 1447 i 1435/25 odakle u pravcu severoistoka seče kat. parc. broj 1435/25 u tački sa koordinatama Y=7392805 X=4838285. Iz tačke sa koordinatama Y=7392809 X=4838315 u kojoj seče kat. parc. broj 1435/24, granica prelazi u kat. parc. broj 1435/30 koju seče u tački sa koordinatama Y=7392840 X=4838403. Dalje prati granicu kat. parc. broj 1435/30, koja je ujedno međa KO Jablanica i KO Čajetina, i koju seče u tački sa koordinatama Y=7393008 X=4838763. Tačka je na međi kat. parc. br. 4925 (Crni Rzav) i 1435/30, odakle ulazi u KO Čajetina, seče kat. parc. broj 4925 u tački sa koordinatama Y=7393011 X=4838770. Zatim iz iste tačke prelazi u kat. parc. broj 7010/13 koju seče u tački sa koordinatama Y=7393047 X=4838855. Granica prelazi na među kat. parc. br. 7010/13 i 7010/12, odakle ulazi u kat. parc. broj 7010/12 i seče je u tački sa koordinatama Y=7393043 X=4838869. Granica u pravcu severoistoka prati kat. parc. br. 15 i 7010/17 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7394142 X=4838834, Y=7394164 X=4838831, Y=7394202 X=4838824, Y=7394255 X=4838799, Y=7394299 X=4838769, Y=7394339 X=4838746, Y=7394380 X=4838739, Y=7394445 X=4838741, Y=7394467 X=4838745, Y=7394499 X=4838750, Y=7394550 X=4838753, Y=7394603 X=4838750, Y=7394651 X=4838746, Y=7394711 X=4838737, Y=7394770 X=4838703, Y=7394848 X=4838656, Y=7394875 X=4838630, Y=7394887 X=4838617, Y=7394936 X=4838566, Y=7394968 X=4838527, Y=7394981 X=4838510, Y=7395005 X=4838442, Y=7395009 X=4838428, Y=7395021 X=4838372, Y=7395020 X=4838315, Y=7395030 X=4838207, Y=7395031 X=4838174, Y=7395032 X=4838118, Y=7395033 X=4838114, Y=7395028 X=4838073, Y=7395049 X=4838071. Granica izlazi na kat. parc. broj 7056, prati je do reke Rzav, koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7393048 X=4838000, Y=7395040 X=4837990. Zatim granica dolazi do kat. parc. broj 7252 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7395040 X=4837990, Y=7394918 X=4837955. Granica zatim seče kat. parc. br. 7257/1, 7285, 7282, 7294/1 7280/1, 7276/1, 7300/2 (Marinkov potok) u tačkama sa koordinatama: Y=7394919 X=4837955, Y=7394874 X=4837898, Y=7394836 X=4837879, Y=7394802 X=4837849, Y=7394781 X=4837829, Y=7394758 X=4837802, Y=7394739 X=4837774, Y=7394728 X=4837758, Y=7394709 X=4837743, Y=7394675 X=4837736, Y=7394625 X=4837733, Y=7394581 X=4837730, Y=7394564 X=4837728, Y=7394560 X=4837728, Y=7394530 X=4837723, Y=7394478 X=4837713, Y=7394466 X=4837711, Y=7394435 X=4837703, Y=7394415 X=4837698, Y=7394396 X=4837682, Y=7394158 X=4837678, Y=7393813 X=4837617, Y=7393769 X=4837587, Y=7393695 X=4837580, Y=7393479 X=4837583, Y=7393193 X=4837625, Y=7393167 X=4837624, Y=7393140 X=4837620. Granica izlazi na među KO Čajetina i KO Jablanica, prati je u pravcu juga do početne tačke opisa granice prostorne jedinice.
4) Ravni Tornik
Granica lokaliteta počinje u njegovoj najjužnijoj tački i kreće se u pravcu severa prateći među kat. parc. br. 994 i 2084, 2077, 2072/2, 2071, 2076, 1969, 1960/1, zatim među kat. parc. broj 332 i kat. parc. br. 1960/1, 1959, 1948, 1949, 1955, 1947, 1946, 1945, 995, 996, 997/1, 997/6, 997/12, 997/7, 591, a zatim skreće u pravcu istoka i seče kat. parc. broj 591 u tačkama sa koordinatama: Y=7392802 X=4835272, Y=7392867 X=4835347, Y=7392883 X=4835364, Y=7392921 X=4835403, Y=7392924 X=4835398, Y=7392942 X=4835383, Y=7392971 X=4835374, Y=7393007 X=4835374, Y=7393024 X=4835377, Y=7393030 X=4835378, Y=7393082 X=4835397, Y=7393102 X=4835403, Y=7393136 X=4835399, Y=7393149 X=4835384, Y=7393168 X=4835345, Y=7393182 X=4835316, Y=7393202 X=4835296, Y=7393224 X=4835290, Y=7393246 X=4835292, Y=7393297 X=4835317, Y=7393368 X=4835362, Y=7393382 X=4835366, Y=7393396 X=4835363, Y=7393416 X=4835351, Y=7393449 X=4835317, Y=7393467 X=4835286, Y=7393473 X=4835261, Y=7393471 X=4835240, Y=7393465 X=4835217, Y=7393467 X=4835188, Y=7393476 X=4835176, Y=7393481 X=4835170, Y=7393510 X=4835150, Y=7393528 X=4835140, Y=7393541 X=4835133, Y=7393551 X=4835116, Y=7393594 X=4835087, Y=7393623 X=4835070, Y=7393642 X=4835037, Y=7393652 X=4835027, Y=7393664 X=4835030, Y=7393669 X=4835029, Y=7393672 X=4835034, Y=7393684 X=4835056, Y=7393712 X=4835078, Y=7393733 X=4835089, Y=7393749 X=4835098, Y=7393773 X=4835101, Y=7393790 X=4835101, Y=7393816 X=4835099, Y=7393835 X=4835099, Y=7393856 X=4835104, Y=7393881 X=4835111, Y=7393906 X=4835130, Y=7393906 X=4835142, Y=7393910 X=4835150. Granica izlazi na među kat. parc. broj 332 i kat. parc. br. 676, 677, 680, 683, 687, 688, 977, 969, 967, 968 (put), do tačaka u kojima seče kat. parc. broj 332: Y=7394645 X=4834785, Y=7394648 X=4834767, Y=7394659 X=4834759, Y=7394669 X=4834752, Y=7394687 X=4834721, Y=7394693 X=4834691, Y=7394693 X=4834689, Y=7394692 X=4834660, Y=7394676 X=4834631, Y=7394674 X=4834617, Y=7394683 X=4834602, Y=7394696 X=4834586, Y=7394761 X=4834534, Y=7394781 X=4834526, Y=7394791 X=4834522, Y=7394804 X=4834519, Y=7394826 X=4834513, Y=7394855 X=4834514, Y=7394873 X=4834522, Y=7394884 X=4834526, Y=7394894 X=4834529. Granica izlazi na među kat. parc. br. 332 i 735/1, prati je u pravcu jugozapada, do tačaka u kojima seče kat. parc. broj 735/1: Y=7394757 X=4834419, Y=7394769 X=4834414, Y=7394770 X=4834414, Y=7394846 X=4834380, Y=7394852 X=4834378, Y=7394885 X=4834363, Y=7394897 X=4834357, Y=7394917 X=4834347, Y=7394942 X=4834339, Y=7394958 X=4834334, Y=7395148 X=4834272, Y=7395255 X=4834247, Y=7395277 X=4834234, Y=7395284 X=4834222, Y=7395280 X=4834215, Y=7395258 X=4834208, Y=7395230 X=4834198, Y=7395213 X=4834182, Y=7395210 X=4834151, Y=7395221 X=4834122, Y=7395229 X=4834068, Y=7395223 X=4834036, Y=7395200 X=4834020, Y=7395175 X=4834009, Y=7395177 X=4833981, Y=7395190 X=4833971, Y=7395201 X=4833970, Y=7395231 X=4833968, Y=7395248 X=4833954, Y=7395251 X=4833921, Y=7395263 X=4833882, Y=7395274 X=4833849, Y=7395272 X=4833813, Y=7395270 X=4833782, Y=7395266 X=4833777, Y=7395239 X=4833819, Y=7395219 X=4833824, Y=7395204 X=4833826, Y=7395191 X=4833832, Y=7395166 X=4833842, Y=7395153 X=4833773, Y=7395126 X=4833736, Y=7395124 X=4833733. Granica dalje, u pravcu juga prati kat. parc. br. 2196, 2194, 2192, 2190 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7394677 X=4833661, Y=7394563 X=4833659. Zatim prati kat. parc. br. 2189, 2187, 5894 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7394401 X=4833739, Y=7394397 X=4833740. Granica dalje prati među kat. parc. br. 5894 i 994 sve do početne tačke opisa granice prostorne jedinice.
5) Čigota
Granica lokaliteta počinje u njegovoj najjužnijoj tački, na međi opština Čajetina i Nova Varoš, KO Dobroselica i KO Draglica, i kreće se u pravcu severa. Polazi sa reke Rzav, iz tačaka: Y=7399441 X=4832080, Y=7399438 X=4832087. Granica dalje prati među KO Dobroselica i KO Draglica, zatim prati u KO Draglica u pravcu severa, kat. parc. br. 142, 141/1, 140/1, 139/6, 139/3, 138/2, 138/4, 138/1, dolazi do kote sa nadmorskom visinom 1158 m, na lokalitetu Kljajevo plandište, prateći kat. parc. br. 2573/2, 2573/1, 2572/1, 2565/1, 2564, 2563/1, 2541/1 u KO Dobroselica, do tačaka preseka: Y=7399263 X=4833094, Y=7399251 X=4833147. Granica dalje nastavlja da prati granice kat. parc. br. 2541/8, 2541/7, 2541/2, 2540/7, 2540/6, 2540/1, 2538, 2537, 2533/1, 2533/2, 2532/2, 2532/1, 2529, 2521/2, 2520/2, 2519, 825, do visinske kote 1067 m na lokalitetu Carevo polje, gde kat. parc. broj 5882/1 (put) seče u tačkama sa koordinatama: Y=7398433 X=4834068, Y=7398435 X=4834072. Granica nastavlja da prati granice kat. parc. br. 826, 5906 (potok Rzav) nizvodno do kat. parc. broj 2467, gde seče kat. parc. broj 5906 u tačkama sa koordinatama: Y=7397389 X=4833871, Y=7397395 X=4833878. Dalje granica prati kat. parc. broj 857/1 sve do istočne granice kat. parc. broj 5931, ulazi u tu parcelu i seče je u tačkama sa koordinatama: Y=7396320 X=4833993, Y=7396275 X=4833980. Granica prati kat. parc. broj 5913 do međe sa kat. parc. broj 857/9 i seče je u tačkama sa koordinatama: Y=7396296 X=4834362, Y=7396383 X=4834348. Granica ulazi u kat. parc. broj 857/1 i prati je do tromeđe kat. parc. br. 857/1, 888 i 5913 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7396373 X=4834496, Y=7396330 X=4834497. Granica prati kat. parc. br. 5913, 536/1 koja se poklapa sa granicom Parka prirode „Zlatibor”, kat. parc. broj 536/1 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7395966 X=4837419, Y=7395990 X=4837434, Y=7396008 X=4837428, Y=7396028 X=4837426, Y=7396037 X=4837429, Y=7396069 X=4837434, Y=7396098 X=4837433, Y=7396123 X=4837443, Y=7396134 X=4837448, Y=7396153 X=4837455, Y=7396190 X=4837472, Y=7396225 X=4837473, Y=7396259 X=4837478, Y=7396276 X=4837484, Y=7396288 X=4837493, Y=7396299 X=4837501, Y=7396323 X=4837517, Y=7396363 X=4837548, Y=7396414 X=4837596. Poslednja navedena tačka, nalazi se na međi kat. parc. br. 536/1 i 5881/1 i prati je u pravcu juga u dužini od oko 183 m, do tačke u kojoj seče kat. parc. broj 5881/1 (put): Y=7396467 X=4837426, Y=7396472 X=4837428. Odatle granica dolazi na granicu kat. parc. broj 535 i prati je do njene najsevernije tačke, gde je istovremeno i međa KO Dobroselica i KO Ljubiš. Granica ulazi u KO Ljubiš, u pravcu severa prateći kat. parc. br. 6325/1, 6281/2, 6281/3, 6281/1, 6283, 6274, 6250, 6247, 6246, 6245, 6240, 6253, 6254, 6255, 6256, 6184, 6175, izlazi na među KO Ljubiš i KO Čajetina u pravcu severa, prateći kat. parc. br. 7063, 7061, 7065, dolazi do puta kat. parc. broj 7354 koji ne ulazi u zaštićeno dobro, odvaja se od međe i prati kat. parc. br. 7065, 7073, 7071/1, 7070, 7069, 7070, 7071/6, 7071/7, 7065, granica menja pravac ka jugu prateći istočnu granicu kat. parc. br. 7065, 7075/1, 7106, 7094, 7088, 7087, 7085, 7103, 7105, 7109, 7146, 7144, 7148, 7149, 7176/1, 7167/2, 7167/3, 7167/4, kada granica ulazi KO Alin potok, prateći kat. parc. br. 1500/1, 1549, 1621/1, 1621/2, 1637/8, 1637/1, 1637/2, 1637/3, 1637/4, 1637/5, 1637/6, 1637/7, 1632, 1636, kat. parc. broj 3463 (reka Katušnica) koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7401048 X=4839167, Y=7401072 X=4839158. Granica dalje prati reku Katušnicu kat. parc. broj 3463, nizvodno, kat. parc. broj 1697, opet reku Katušnicu kat. parc. broj 3463 kojom ulazi u KO Gostilje, reka Katušnica menja broj kat. parc. u 3473, ali i dalje granica prati reku nizvodno do tačaka sa koordinatama: Y=7403576 X=4837549, Y=7403579 X=4837533, u kojima seče reku Katušnicu, skreće na jug, prelazi KO Gostilje, prati kat. parc. br. 72, 18/1, seče kat. parc. broj 4913 (vodotok) u tačkama sa koordinatama: Y=7403523 X=4837233, Y=7403526 X=4837227. Granica dalje prati kat. parc. br. 1683/4, 1683/5, 1683/6, 1683/1, 1684, 1685, 1682, 1684 i kat. parc. broj 1683/1 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7403768 X=4836639, Y=7403623 X=4836566. Granica ide međom kat. parc. br. 1683/1 i 1700, dolazi do vodotoka, kat. parc. broj 4913, i seče ga u tačkama sa koordinatama: Y=7403516 X=4836554, Y=7403498 X=4836548. Granica dalje prati kat. parc. br. 1689, 1688, 1691/2, 1691/1, 1694, 1699, 2023/1, 4791 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7403209 X=4836475, Y=7403206 X=4836468. Granica dalje prati kat. parc. br. 2077/1, 2082/1, 2088, 2089, 2100, 2099, 2098, 2097, 2096, 29, 18/1, 4771 (put) koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7401898 X=4835714, Y=7401896 X=4835711. Granica dalje prati kat. parc. br. 2219/26, 2216/28, 2216/56 (put) koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7401705 X=4835560, Y=7401706 X=4835557. Granica dalje prati kat. parc. br. 2216/1, 2216/17, 2460/2, 2459/2, 2459/3, 2459/1, 2458, 2455, 2454, 2461, 250, 2447, 2448, 2502/3, 2502/1, 2501/1, 4932 (put) koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7403097 X=4834813, Y=7403101 X=4834810. Granica dalje prati kat. parc. br. 2501, 4793 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7403415 X=4834967, Y=7403414 X=4834971. Granica dalje prati kat. parc. broj 2541, zatim opet kat. parc. br. 2501, 4793 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7403703 X=4834985, Y=7403703 X=4834988. Granica dalje prati kat. parc. br. 3160, 4793, 2501, 4772 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7403139 X=4833890, Y=7403141 X=4833887. Granica dalje prati kat. parc. br. 4541/1, 4542/1, 4542/2, 4541/2, 4543, 4550, 4556/3, 4554/3, 4558/2, 4573/2, 4573/1, 4567/1, 4575/2, 4575/1, 4576, 4688, 4633/2, 4632/2, 4631/3, 4630/11, 4817 (put) koji seče u tačkama sa koordinatama: Y=7401994 X=4833883, Y=7401991 X=4833878, Y=7401989 X=4833874, Y=7401983 X=4833866.
6) Klisura Katušnice
Granica lokaliteta počinje u njegovoj jugoistočnoj tački, na međi KO Drenova i KO Gostilje, poklapa se jednim delom sa granicom Parka prirode „Zlatibor”. Granica ide u pravcu severozapada u KO Gostilje, prati granicu Parka prirode „Zlatibor”, odnosno kat. parc. br. 3769, 3766, 3767, 3766, 3765, 3764, 3763, 3762, 3759, 3756, 3758, 3757, 3790, 3794/1, 3795, 3796, 3800, 3799, seče kat. parc. broj 4803 u tačkama sa koordinatama: Y=7407620 X=4834120, Y=7407618 X=4834121 i nastavlja da prati kat. parc. br. 3742, 3727, 3726, 3725, 3721, 3719, 3718, 3719, 3717, 3715, 3714, 3713, 3712, 3711, 3710, 3319/1, 3702, 3701, 3319/1, 3435, 3448, 3449, 3455 3319/1, 3326, 3325, 3324, 3322, 3323, seče kat. parc. broj 3319/1 u tačkama sa koordinatama: Y=7406463 X=4835034, Y=7406446 X=4835037, Y=7406413 X=4835078, Y=7406412 X=4835104, Y=7406405 X=4835125, Y=7406433 X=4835180, Y=7406478 X=4835199. Granica dalje prati kat. parc. br. 3320/2, 3320/3, 3320/1, 1254/1, 1268/1, 1268/2, 1270, 1271, 1272, 1254/1 kojom se odvaja od granica Parka prirode „Zlatibor”, prati kat. parc. br. 1274, 1254/1, 1283, 1284, 1254/1, 1286, 1288, 1289, 1290, 1291, 1292, 1301, 1299, 1302, 4812 (reka Katušnica) seče u tačkama sa koordinatama: Y=7406230 X=4836375, Y=7406252 X=4836372. Granica dalje prati kat. parc. br. 1227, 1219, 1218/1, 1218/4, 1218/5, 1223/1, 1224, 1225, 1208/1, 1207/2, 1207/1, 1240/1, 1240/2, 1242, 1243, 1244, 3334, 3333, 4783, 3337/1, 3337/2, 3337/3, 3337/4, 3342/3, 3342/1, 3343, 3349, 3347 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7407019 X=4835774, Y=7407022 X=4835772. Granica dalje prati kat. parc. br. 3362, 3363, 3377, 3379, 3384, 3382/4, 3434, izlazi na među KO Gostilje i KO Drenova. Granica prelazi u KO Drenova, prateći kat. parc. br. 842, 840/1, 839, 836, 837, 836 do njene najistočnije tačke od koje u pravcu juga, pravolinijski seče kat. parc. broj 802 do najsevernije tačke kat. parc. broj 835. Nastavlja da prati kat. parc. br. 835, 831, 830, 827, 868, 865/2, 865/1, 866, 864/2, dolazi do najistočnije tačke kat. parc. broj 864/2 i seče je u tačkama sa koordinatama: Y=7408412 X=4834208, Y=7408414 X=4834187, Y=7408411 X=4834172, Y=7408396 X=4834154, Y=7408384 X=4834134. Granica dolazi do kat. parc. broj 1226 i seče je pravolinijski u tačkama sa koordinatama: Y=7408384 X=4834136, Y=7408389 X=4834117. Granica dolazi do kat. parc. broj 860/1 i prati njenu istočnu granicu do tačaka: Y=7408379 X=4834094, Y=7408343 X=4834072 u kojima seče kat. parc. broj 860/1, izlazi na među kat. parc. br. 858 i 857, prati je do tačaka: Y=7408331 X=4834041, Y=7408295 X=4833991. Granica dalje prati južnu granicu kat. parc. broj 857, zatim kat. parc. broj 856/1 i dolazi do međe KO Drenova i KO Gostilje, prelazi u KO Gostilje i dolazi do početne tačke opisa granice prostorne jedinice.
7) Murtenica
Granica lokaliteta počinje na njegovoj jugoistočnoj granici, na međi KO Bela reka, KO Kućani i KO Negbina u opštini Nova Varoš, poklapa se jednim delom sa granicom Parka prirode „Zlatibor”. Granica ide u pravcu juga, u KO Negbina i prati kat. parc. br. 568, 794, 792, 791, 790, 789, 2903, 736, 737, 738, 752/2, 753/2, 753/1, 754, 2962, 592, 593/1, 2954, 703, 701/6, 699, 701/6, 706/3, 700/2, 700/1, 628, 639, 2965 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7404089 X=4825663, Y=7404085 X=4825664. Granica dalje prati kat. parc. br. 202, 652/2, 653/2, 653/1, 654, 655, 656, 661, 663/2, 665, 667/2, 668, 669/2, 672, 671, 840, 839/1, 839/2, 825, 824, 823, 814, 813, 811, 1336, 1338, 1336, 1340, 1343, 1344, 1345, 1346, 1348, 202, 1384, 1390, 1392, 1393, 1391, 2968 (put) seče u tačkama sa koordinatama: Y=7401830 X=4824510, Y=7401824 X=4824505. Granica parka nastavlja u pravcu severa, prateći kat. parc. br. 1423, 1405/2, 1406, 1411/2, 1411/1, 1274, 1269, 2950 (potok) seče u tačkama sa koordinatama: Y=7401398 X=4824794, Y=7401386 X=4824795. Granica dalje prati kat. parc. broj 1243, odvaja se od granice Parka prirode „Zlatibor”, skreće ka severu i prati granice kat. parc. br. 1244, 1245, 1246/2, 1247/2, 1247/1, 1248, 1249, 1250, 402, 399, 268, 264, 263, 262, 258/2, 256, 257, 246, 245, 239, 238/2, 242, 226/2, 223/4, 232/3, 232/2, 232/1, 218, granica prelazi u KO Draglica, prateći kat. parc. br. 2139, 2140, 2145, 2161, 2158, 2155, 2151, 2168, 2210/1, 1883, 1899/1, 1906/2, 1905, 1992/2, 1991/3, 1991/2, 1991/4, 1919, 1973/2, 1973/3, 1973/1, 1971/1, 1969, 1968, 1903, 1904, 1960, 1959, 1958, 1956, 1953, 1950, 1946, 522, 521, 519/2, 2274/1 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7401776 X=4828735, Y=7401770 X=4828736. Granica dalje prati kat. parc. br. 648, 647, 652 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7401621 X=4828894, Y=7401631 X=4829063. Nastavlja granicom kat. parc. broj 652 kada dolazi do puta kat. parc. broj 2270 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7401729 X=4829105, Y=7401740 X=4829104. Granica dalje prati kat. parc. br. 479/1, 486/2 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7402206 X=4829037, Y=7402209 X=4829033. Granica dalje prati kat. parc. br. 485, 488 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7402251 X=4829002, Y=7402249 X=4828996. Granica dalje prati kat. parc. broj 489/1, dolazi do granice sa KO Ljubiš i prelazi u opštinu Čajetina u KO Ljubiš, i prati kat. parc. br. 6121, 6123, 6730 (put) koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7403519 X=4829289, Y=7403517 X=4829295. Granica dalje prati kat. parc. br. 2999, 3002, 3001, 3000, 2977 (put) koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7404254 X=4829837, Y=7404256 X=4829836. Granica dalje prati kat. parc. broj 3006/1, ponovo seče put, kat. parc. broj 2977, u tačkama sa koordinatama: Y=7404483 X=4830121, Y=7404481 X=4830123. Granica dalje prate kat. parc. br. 3003, 3004, 3003, 2978, 3003, 2977, 2976, 3006/1, 3183 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7405417 X=4831346, Y=7405426 X=4831353 i nastavlja da prati kat. parc. br. 3180, 3183, 3003, do lokaliteta Rebra, gde u tačkama sa koordinatama: Y=7405930 X=4831025, Y=7405927 X=4831002, Y=7405932 X=4830971, Y=7405941 X=4830947, Y=7405960 X=4830923, Y=7405966 X=4830905, Y=7405965 X=4830873, Y=7405967 X=4830864 seče kat. parc. broj 3006/1 i prateći granicu iste kat. parc. broj 3006/1, ka severozapadu, dolazi do visinske kote 1.116 m, gde na tromeđi kat. parc. br. 3030/1, 3035/2 i 3006/1 skreće na jug, prateći granice kat. parc. br. 3030/1, 3030/2, 3029, 3020, 3021, 3023, 3024, 3015, 3012, 3011, 3091, 3092 i izlazi na među KO Ljubiš i KO Bela reka, kao i među opština Čajetina i Nova Varoš. Granica prelazi u opštinu Nova Varoš, KO Bela reka i prati granice kat. parc. br. 107/10, 107/4, 107/3, 107/2, 107/1, 106, 115, 117, 118, 198, 197, 173, 172/1, 172/3, 171/1, 171/2, 170, 169, 182, 183, 3159/1 (put) koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7406492 X=4828709, Y=7406477 X=4828704, Y=7406468 X=4828702 i dalje prati kat. parc. br. 229/4, 229/5, 229/2, 229/8, 229/10, 230/5, 221, 220/2, 219/3, 1993, 1992, 1988/2, 1987/2, 1986/2, 1986/1, 1998, 1999, 2004, 2005, seče kat. parc. broj 2008 (put) u tačkama sa koordinatama: Y=7406013 X=4828036, Y=7406011 X=4828034. Prati kat. parc. broj 1967, a kat. parc. broj 3162 (put) seče u tačkama sa koordinatama: Y=7405922 X=4828015, Y=7405921 X=4828008. Granica dalje prati kat. parc. br. 2014, 2015, 2016, 3175 (put) seče u tačkama sa koordinatama: Y=7405896 X=4827910, Y=7405898 X=4827907. Granica dalje prati kat. parc. br. 2041, 2042, 2041, 2040, 2039, 2036, 2174/1, 2174/3, 2174/4, 2089 (put) seče u tačkama sa koordinatama: Y=7405820 X=4827622, Y=7405826 X=4827606. Granica dalje prati kat. parc. br. 2090, 2091, 2092, 2093, 2094, 2097, 2098, 2099, 2106/2, 2105, 2104, 2131, 2130, 2127, 2126, 2125, izlazi na među granica KO Bela reka i KO Kućani. Prati među opština u pravcu severozapada, prateći kat. parc. br. 2125, 2126, 3168, 2133, 2134 čijom najjužnijom tačkom dolazi do tromeđe KO Bela reka, KO Kućani i KO Negbina, tj. do početne tačke opisa granice prostorne jedinice.
8) Područje oko klisure Uvca
Granica počinje na međi opština Čajetina i Priboj i granici Srbije sa Bosnom i Hercegovinom, u opštini Čajetina, KO Jablanica, kod lokaliteta Đurov jastuk, u tački na reci Uvac kat. parc. broj 4946, kreće se ka severu, prateći državnu granicu sve do tačke gde se kat. parc. broj 2120 odvaja od državne granice, odvaja se i granica lokaliteta, prati severnu granicu kat. parc. broj 2120, zatim prateći i istočnu granicu iste parcele skreće u pravcu juga prateći put, prati kat. parc. br. 2121, 2120, 2123, 4940/1 (put) seče u tačkama sa koordinatama: Y=7382510 X=4836710, Y=7382512 X=4836705. Granica dalje prati kat. parc. br. 2128/3, 2129/2, 2129/1, 2137, 2147/2, 2148/1, 2147/1, 2168, 2167, 2165, 2222/1, 2222/2, 2222/3, 2222/4, 2222/5, 2222/11, 2232, 2231, 4227, 4226/1, 4226/2, 4225, 4424, 4188, 4192, 4200, 4201/1, 4201/25, 4201/6, 4201/9, 4201/10, 4201/12, 4201/26, 4201/12, 4201/14 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7385222 X=4834288, Y=7385250 X=4834286, Y=7385401 X=4834290, Y=7385445 X=4834234, Y=7385461 X=4834202, Y=7385473 X=4834177. Granica dalje prati severnu granicu kat. parc. broj 4010 do tačaka u kojima je seče: Y=7385624 X=4834188, Y=7385690 X=4834160. Granica se vraća na kat. parc. br. 4010, 4006, 4010 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7385800 X=4834059, Y=7385815 X=4833993. Granica dalje prati kat. parc. br. 4619, 4010, 4007, 4010, 4678, 4679, 4680, 4681 i 4688 koje seče u tačkama sa koordinatama: Y=7386694 X=4833390, Y=7386743 X=4833353. Granica dalje prati kat. parc. br. 4689/1, 4699, 4702, seče kat. parc. broj 4941 (put) u tačkama sa koordinatama: Y=7387165 X=4833120, Y=7387168 X=4833118. Granica dalje prati kat. parc. br. 4713, 4711/2, 4711/3, 4718/1, 4719, 1139 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7387710 X=4832774, Y=7387729 X=4832770. Granica dalje prati kat. parc. br. 4859, 4854, 4855, 4845 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7388076 X=4832127, Y=7388223 X=4832208. Granica dalje prati kat. parc. br. 4836/4, 4836/9, 4836/4, 4836/8, 1246 koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7388755 X=4832640, Y=7388727 X=4832612, Y=7388702 X=4832568, Y=7388673 X=4832493, Y=7388654 X=4832357, Y=7388646 X=4832301, Y=7388670 X=4832262, Y=7388658 X=4832225, Y=7388657 X=4832211, Y=7388682 X=4832197, Y=7388727 X=4832210, Y=7388855 X=4832256, Y=7388888 X=4832286, Y=7388933 X=4832322, Y=7388962 X=4832333, Y=7388978 X=4832340, Y=7389056 X=4832364, Y=7389093 X=4832365, Y=7389094 X=4832396, Y=7389076 X=4832432, Y=7389055 X=4832494, Y=7389069 X=4832552, Y=7389072 X=4832565, Y=7389097 X=4832596, Y=7389114 X=4832618, Y=7389116 X=4832621, Y=7389133 X=4832625, Y=7389147 X=4832628, Y=7389191 X=4832651, Y=7389207 X=4832673, Y=7389210 X=4832717, Y=7389218 X=4832735, Y=7389238 X=4832782, Y=7389266 X=4832820, Y=7389290 X=4832838, Y=7389298 X=4832842, Y=7389304 X=4832790, Y=7389293 X=4832723, Y=7389295 X=4832675, Y=7389311 X=4832625, Y=7389304 X=4832568, Y=7389296 X=4832519, Y=7389277 X=4832480, Y=7389259 X=4832432, Y=7389243 X=4832402, Y=7389248 X=4832375, Y=7389267 X=4832342, Y=7389279 X=4832333, Y=7389282 X=4832314, Y=7389251 X=4832297, Y=7389233 X=4832280, Y=7389214 X=4832255, Y=7389207 X=4832224, Y=7389218 X=4832202, Y=7389244 X=4832173, Y=7389253 X=4832143, Y=7389252 X=4832110, Y=7389230 X=4832065, Y=7389216 X=4832036, Y=7389191 X=4832034, Y=7389179 X=4832041, Y=7389161 X=4832069, Y=7389145 X=4832075, Y=7389112 X=4832079, Y=7389101 X=4832067, Y=7389057 X=4832033, Y=7389053 X=4832030. Granica dalje prati kat. parc. br. 4779, 4780, 4783, 4785, 4788, 4754, 4751, 4750/1, 4750/2, 4747, 4746/1, 4746/2, 4746/3, 4745/3, 5901 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7389935 X=4831650, Y=7389934 X=4831647. Granica dalje prati kat. parc. br. 4763, 4764, 4766, 4767, 4772/1, 4776, 5195/1 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7390129 X=4831262, Y=7390215 X=4831325, Y=7390260 X=4831361, Y=7390366 X=4831421, Y=7390399 X=4831439, Y=7390453 X=4831470, Y=7390541 X=4831519, Y=7390635 X=4831583, Y=7390653 X=4831593, Y=7390656 X=4831595, Y=7390659 X=4831597. Granica dalje prati kat. parc. br. 5195/3, 5195/2, 5280, 5195/1, 5270, 5198, 5197, 5915/1, 5182, 5191, 5182 koju prati jednim delom, a onda je seče u tačkama sa koordinatama: Y=7391461 X=4830909, Y=7391470 X=4830909, Y=7391504 X=4830907, Y=7391528 X=4830901, Y=7391560 X=4830878, Y=7391590 X=4830850, Y=7391602 X=4830836, Y=7391612 X=4830826, Y=7391633 X=4830811, Y=7391669 X=4830797, Y=7391699 X=4830788, Y=7391707 X=4830781, Y=7391714 X=4830775, Y=7391723 X=4830756, Y=7391723 X=4830753, Y=7391726 X=4830750, Y=7391747 X=4830729, Y=7391772 X=4830742, Y=7391790 X=4830750, Y=7391811 X=4830746, Y=7391848 X=4830755, Y=7391894 X=4830754, Y=7391904 X=4830783, Y=7391833 X=4830793, Y=7391866 X=4830822, Y=7391905 X=4830857, Y=7391931 X=4830879, Y=7392025 X=4830885, Y=7392118 X=4830893, Y=7392231 X=4830895, Y=7392279 X=4830899, Y=7392286 X=4830900, Y=7392315 X=4830903, Y=7392316 X=4830901, Y=7392337 X=4830871, Y=7392370 X=4830883, Y=7392390 X=4830874, Y=7392419 X=4830871, Y=7392420 X=4830850, Y=7392435 X=4830814, Y=7392520 X=4830727, Y=7392619 X=4830658, Y=7392754 X=4830604, Y=7392779 X=4830550, Y=7392786 X=4830536, Y=7392850 X=4830511, Y=7392937 X=4830494, Y=7393006 X=4830482, Y=7393116 X=4830416, Y=7393165 X=4830407, Y=7393203 X=4830410, Y=7393374 X=4830476. Granica zatim seče kat. parc. broj 5172 u tačkama sa koordinatama: Y=7393374 X=4830476, Y=7393546 X=4830539, Y=7393561 X=4830546, Y=7393565 X=4830548, Y=7393577 X=4830542. Granica u pravcu juga, nastavlja da prati kat. parc. br. 5172, 5175, 5182, 5183, 5185, granica ulazi u KO Dobroselica, prateći kat. parc. br. 5650/2, 5650/1, 5639, 5642, 5653/1, 5653/2, 5666, 5661/1, 4032, 4031, 4025, 4024, 4012, 4133 (Rečica reka) koju seče u tačkama sa koordinatama: Y=7394342 X=4829929, Y=7394350 X=4829939. Granica dalje prati kat. parc. br. 3987, 3984 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7394394 X=4829974, Y=7394397 X=4829976. Granica u pravcu jugoistoka prati kat. parc. br. 3984, 3979/2, u kat. parc. broj 3982 ulazi u obliku pravougaonika i seče je u tačkama sa koordinatama: Y=7394504 X=4829923, Y=7394494 X=4829924, Y=7394502 X=4829982, Y=7394522 X=4829975. Granica dalje prati kat. parc. br. 3979/2, 3975, 3597 i 3574 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7394549 X=4830810, Y=7394578 X=4830833, Y=7394568 X=4830860, Y=7394533 X=4830963, Y=7394522 X=4830993, Y=7394496 X=4831095, Y=7394483 X=4831138, Y=7394431 X=4831208, Y=7394439 X=4831230, Y=7394437 X=4831248, Y=7394436 X=4831267, Y=7394435 X=4831288, Y=7394420 X=4831329, Y=7394427 X=4831424, Y=7394416 X=4831496, Y=7394351 X=4831537, Y=7394340 X=4831562, Y=7394321 X=4831633, Y=7394317 X=4831640, Y=7394290 X=4831697, Y=7394280 X=4831736. Granica nastavlja da prati severnu granicu kat. parc. broj 3574, kat. parc. broj 5907/1 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7394382 X=4831878, Y=7394386 X=4831880. Granica dalje prati kat. parc. br. 3448/1, 3447, 3446, 3445, 3444, 3443, 3444, 3445, 3446, 3447, 3448/1, 3448/2, 3448/4, 3450, 3451/2, 3451/1, 3452, 3606, 3610, 3609, 3611, 3612, 5884/1, 3671/6, 3671/5, 3703, 3284, 3707, 3708, 3709, 3706, 3705, 3706, 3729, 5884/1 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7395361 X=4831481, Y=7395359 X=4831480. Granica dalje prati kat. parc. br. 3615, 3604, 3618, 3604, 3965, 3971 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7394956 X=4830826, Y=7394955 X=4830826, Y=7394953 X=4830825. Granica dalje prati kat. parc. br. 3967, 5907/1 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7394935 X=4830813, Y=7394927 X=4830810. Granica dalje prati kat. parc. br. 3597, 3602, 3597, 5907/1 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7395000 X=4830608, Y=7395001 X=4830599. Granica dalje prati kat. parc. br. 3918, 3944 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7395100 X=4830574, Y=7395102 X=4830571. Granica dalje prati kat. parc. broj 5163 do najjužnije tačke kat. parc. broj 3861/1 i seče kat. parc. broj 5163 u tačkama sa koordinatama: Y=7395521 X=4830539, Y=7395489 X=4830485, Y=7395425 X=4830401, Y=7395315 X=4830358, Y=7395262 X=4830329, Y=7395240 X=4830237, Y=7395204 X=4830220, Y=7395201 X=4830153, Y=7395163 X=4830063, Y=7395140 X=4830034, Y=7395100 X=4829985, Y=7395049 X=4829932, Y=7395057 X=4829900, Y=7395087 X=4829801, Y=7395119 X=4829673, Y=7395149 X=4829592, Y=7395262 X=4829407, Y=7395275 X=4829385. Granica se ponovo vraća na granicu kat. parc. broj 5163, prelazi u kat. parc. broj 5724 i seče je u tačkama sa koordinatama: Y=7395380 X=4828898, Y=7395591 X=4828711. Granica se vraća na granicu kat. parc. broj 5724 i prati kat. parc. br. 5762, 5785, 5759, 5755/2, 5754/2, 5753/2, 5753/1. Granica lokaliteta dolazi do međe KO Dobroselica i KO Draglica, ulazi u KO Draglica i dalje prati kat. parc. br. 1129, 1139, 1131, 1184/3, 1116, 1117, 1114, 4108 (put) seče u tačkama sa koordinatama: Y=7396493 X=4827817, Y=7396498 X=4827817. Granica dalje prati kat. parc. br. 1087, 1263, 1259, 1260, 1264, 1270/2, 2280 seče u tačkama sa koordinatama: Y=7397508 X=4827582, Y=7397512 X=4827575. Granica dalje prati kat. parc. broj 2280 (Posrani potok) nizvodno do ušća sa Rasničkom rekom, seče Rasničku reku u tačkama sa koordinatama: Y=7397312 X=4826737, Y=7397309 X=4826732. Granica ulazi KO Seništa i prati kat. parc. br. 467, 446, 455, 456, 462/1, 414, 418/2, 419, 422, 396, 399, 401, 369, 362, 367, 366, dolazi do granice Parka prirode „Zlatibor” i prati je u pravcu jugozapada do međe KO Senište u opštini Nova Varoš, KO Kratovo u opštini Priboj i KO Draglica u opštini Nova Varoš. Granica lokaliteta i dalje prati granicu Parka prirode „Zlatibor”, prolazeći kroz opštinu Priboj, KO Kratovo, KO Banja i KO Rača i dolazi do početne tačke opisa granice prostorne jedinice.
Celine i potceline detaljne razrade planiranog turističkog kompleksa opisane su u delu IV, glava „2. Pravila uređenja i građenja u obuhvatu detaljne razrade Prostornog plana”, i prikazane su na referalnim kartama Prostornog plana i Karti detaljne razrade (List 1-3).
1.5. Posebne namene područja Prostornog plana
Glavne posebne namene područja Prostornog plana su zaštita prirode i kulturnih dobara u korelaciji sa uređenjem prostora za turizam i rekreaciju, razvoj infrastrukture i ruralne ekonomije. U obuhvatu Prostornog plana se nalazi više posebnih namena:
1) Zaštićeno područje prirodnih vrednosti od izuzetnog značaja (I kategorije) – Park prirode „Zlatibor”;
2) Zaštićena nepokretna kulturna dobra – spomen kuća Dimitrija Tucovića u Gostilju (od izuzetnog značaja), crkva brvnara u Donjoj Jablanici (od velikog značaja) i dr.;
3) Deo primarne turističke destinacije Drina–Tara–Zlatibor (sa turističkim centrom Zlatibor, turističkom infrastrukturom – skijalište Tornik, planirana panoramska gondola i drugi sadržaji turističke ponude) i kratka deonica budućeg međunarodnog drumskog turističkog turing pravca (E-761);
4) Delovi slivova izvorišta u Zapadnomoravsko-rzavskom regionalnom sistemu za snabdevanje vodom naselja – u regionalnim podsistemima „Zapadna Morava” (akumulacija „Vrutci” i „Ribničko jezero”), „Rzav” i „Uvac”;
5) Područja infrastrukturnih koridora – saobraćajne infrastrukture (planiranog autoputa E-761, Beograd–Sarajevo, deonica Požega–Užice–Kotroman) i energetske infrastrukture (postojeći i planirani dalekovodi 400, 220 i 110 kV, postojeći i planirani razvodni gasovod Zlatibor – Priboj – Nova Varoš).
2. OBAVEZE, USLOVI I SMERNICE IZ PROSTORNOG PLANA REPUBLIKE SRBIJE I DRUGIH RAZVOJNIH DOKUMENATA
2.1. Prostorni planovi
2.1.1. Prostorni plan Republike Srbije od 2010. do 2020. godine
Zakonom o Prostornom planu Republike Srbije od 2010. do 2020. godine u oblasti zaštite i održivog korišćenja prirodnog nasleđa predviđeno je da će se definisati status, prostorni obuhvat i režimi zaštite područja prirodnog nasleđa u Zapadnoj Srbiji, u koje je svrstano i prirodno nasleđe Zlatibora.
U sklopu turističkog klastera „Središnja i Zapadna Srbija” predviđen je razvoj primarne turističke destinacije sa znatnim učešćem celogodišnje ponude Drina–Tara– Zlatibor i međunarodnim drumskim turističkim turing pravcem na planiranom autoputu E-761 Pojate–Kruševac–Kraljevo–Čačak–Požega–Užice–Kotroman (granica sa Republikom Srpskom).
Zapadnomoravsko-rzavsko regionalni sistem za snabdevanje vodom naselja obuhvata delove podsistemima „Rzav”, „Zapadna Morava” (akumulacija „Vrutci”) i „Uvac, Lim i Drina” (Čajetina/Zlatibor – izvorišta u slivu Crnog Rzava) na području Prostornog plana. U funkcionalnom i upravljačkom pogledu Zlatibor je deo Zapadnomoravskog rečnog sistema korišćenja, uređenja i zaštite voda i rečnog sistema Drine sa Limom.
2.1.2. Uredba o utvrđivanju Regionalnog prostornog plana Zlatiborskog i Moravičkog upravnog okruga („Službeni glasnik RS”, broj 1/13)
Regionalnim prostornim planom Zlatiborskog i Moravičkog upravnog okruga (u daljem tekstu: RPP ZMO) inicirana je zaštita identifikovanih prostornih celina, kao što je i Park prirode „Zlatibor”.
U RPP ZMO diferencirana su četiri turistička rejona, među kojima i Zlatibor sa Zlatarsko-Pešterskim (Sjeničkim) rejonom. Predviđeno je da se glavna turistička ponuda rejona razvija u Užicu i opštinskim centrima (Čajetina), uz integraciju sa brojnim turističkim resursima i prirodnim i kulturnim vrednostima u neposrednom okruženju i to: etno selima (Mačkat, Sirogojno, Ljubiš, i dr.), turističkim kompleksima Zlatibora sa Kraljevim vodama, Ribnicom sa Torničkim skijalištem (1496 m n.v, nacionalnog značaja) i Vodicama, i dr.
U sklopu regionalnog podsistem Uvca, Lima i Drine za snabdevanje stanovništva vodom, za vodovodni subsistem Čajetina/Zlatibor predviđeno je proširenje izvorišta slivu Crnog Rzava u slučaju porasta potrošnje na platou Zlatibora. U sklopu rečnog sistema korišćenja, uređenja i zaštite voda Drine sa Limom predviđena je realizacije postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda za Čajetinu/Zlatibor.
Predviđena je izgradnja 400 kV dalekovoda i to: dvostrukog DV 400 kV od planirane TS 400/x kV „Bajina Bašta” (rekonstruisane postojeće TS 220/35 kV„Bajina Bašta”) do Pljevlja (Crna Gora) sa uvođenjem u planiranu RHE „Bistrica”. Predviđeno je produženje razvodnog gasovoda od Zlatibora, pored planine Tornik, za Priboj i Novu Varoš i deonice za Prijepolje i Sjenicu.
2.1.3. Uredba o utvrđivanju Prostornog plana područja posebne namene Specijalnog rezervata prirode „Uvac” („Službeni glasnik RS”, broj 83/10)
Prostornim planom područja posebne namene Specijalnog rezervata prirode „Uvac” obuhvaćen je deo teritorije područja Prostornog plana u KO Negbina i Seništa u opštini Nova Varoš.
Na obuhvaćenim delovima teritorije dve katastarske opštine predviđeno je područje za zaštitu Park prirode „Zlatibor” za koje su utvrđene zone sa režimima II i III stepena zaštite na površini od 1310 ha (tabela 9, referalna karta 1).
Na obuhvaćenim delovima teritorije dve katastarske opštine nalazi se slivno područje – šira zona zaštite akumulacija u podsistemu Uvac u sklopu Zapadnomoravsko-rzavskog regionalnog sistema za snabdevanje vodom.
2.1.4. Uredba o utvrđivanju Prostornog plana područja posebne namene sliva akumulacije „Vrutci” („Službeni glasnik RS”, broj 91/18)
Prostornim planom područja posebne namene Specijalnog sliva akumulacije „Vrutci” obuhvaćen je deo teritorije područja Prostornog plana u KO Šljivovica u opštini Čajetina, izvan granica parka prirode.
Na obuhvaćenom delu teritorije katastarske opštine Šljivovica nalazi se slivno područje – zona II (naselje Pantelići i Delića brdo) i zona III (zapadni deo KO Šljivovica) zaštite akumulacije „Vrutci” u sklopu Zapadnomoravsko-rzavskog regionalnog sistema za snabdevanje vodom.
2.1.5. Uredba o utvrđivanju Prostornog plana područja izvorišta vodosnabdevanja Regionalnog podsistema „Rzav” („Službeni glasnik RS”, broj 131/04)
Prostornim planom područja izvorišta vodosnabdevanja Regionalnog podsistema „Rzav” obuhvaćen je deo teritorije područja Prostornog plana – cele KO Ljubiš, Drenova i Bela Reka, i delovi KO Čajetina, Alin Potok, Gostilje, Draglica u opštini Čajetina i deo KO Negbina u opštini Nova Varoš.
Na obuhvaćenom delu teritorije područja Prostornog plana nalazi se slivno područje – zona III zaštite podsistema Rzav u sklopu Zapadnomoravsko-rzavskog regionalnog sistema za snabdevanje vodom.
2.1.6. Uredba o utvrđivanju Prostornog plana područja posebne namene Nacionalnog parka „Tara” („Službeni glasnik RS”, broj 100/10)
Prostornim planom područja posebne namene Nacionalnog parka „Tara” obuhvaćen je deo teritorije područja Prostornog plana u KO Mokra Gora u gradu Užicu i KO Semegnjevo u opštini Čajetina.
Na obuhvaćenim delovima teritorije dve katastarske opštine predviđeno je područje za zaštitu Park prirode „Zlatibor” za koje su utvrđene zone sa režimima sva tri stepena zaštite na površini od 6917 ha (tabela 9).
U selu Semegnjevo predviđen je razvoj manjeg turističkog centra i turističkog puta ka turističkom centru Zlatibor.
2.1.7. Uredba o utvrđivanju Prostornog plana područja posebne namene infrastrukturnog koridora visokonaponskog dalekovoda interkonekcija 2h400 kV Republika Srbija (Bajina Bašta) – granica Crne Gore – granica Bosne i Hercegovine („Službeni glasnik RS”, broj 104/17)
U Prostornom planu područja posebne namene infrastrukturnog koridora visokonaponskog dalekovoda interkonekcija 2h400 kV Republika Srbija (Bajina Bašta) – granica Crne Gore – granica Bosne i Hercegovine obuhvaćeni su delovi teritorije Prostornog plana u KO Mokra Gora u gradu Užice i KO Jablanica u opštini Čajetina. Položaj deonice koridora na teritoriji KO Jablanica prelazi preko zone sa režimom zaštite II stepena.
2.1.8. Prostorni planovi područja posebne namene u izradi
U toku je izrada Prostornog plana područja posebne namene za infrastrukturni koridor auto-puta E-761, deonica Požega – Užice – granica sa Bosnom i Hercegovinom (obavljen rani javni uvid septembra 2018, u daljem tekstu: PPPPN E-761).
U PPPPN E-761 biće obuhvaćeni delovi teritorije Prostornog plana u KO Mokra Gora u gradu Užice i KO Branešci, Šljivovica i Semegnjevo u opštini Čajetina. Položaj koridora na teritoriji KO Semegnjevo zahteva preispitivanje radi usklađivanja sa režimima zaštite Parka prirode.
2.2. Ostali relevantni razvojni dokumenti
Strategijom razvoja turizma Republike Srbije za period od 2016. do 2025. godine („Službeni glasnik RS”, broj 98/16) visok prioritet dat je razvoju turističkih proizvoda: planine i jezera, i zdravstveni turizam. U sklopu turističkih destinacija izdvojena je Turistička regija Zapadna Srbija, u kojoj je Zlatibor jedna od ključnih vrednosti, a Čajetina, Užice i Nova Varoš su među polovima razvoja.
Poslovnim (master) planom turističke destinacije Zlatibor–Zlatar (2007, http://mtt.gov.rs/sektori/sektor-za-turizam/master-planovi/?script=lat) identifikovani su ključni turistički proizvodi, među kojima: planine i jezera, posebna interesovanja, ruralni turizam, zdravstveni turizam, poslovni turizam i dr. Izdvojena su četiri sektora, među kojima su u obuhvatu ovog prostornog plana: Turistički centar Zlatibor sa Tornikom i severnim delom Čigote, i Ruralna zona sa Čigotom i severoistočnim delom Murtenice. U sklopu ova dva sektora, prema turističkim proizvodima diferencirano je sedam reona, i to: (1) Turistički centri Zlatibor, Čigota i Tornik; (2) Vodice, Tornik, Borova Glava; (3) Jablanica, Liska; (4) Rudine, Alin Potok, Sirogojno, Čigota; (5) Gostilje, Čigota; i (6) Ljubiš, Murtenica.
3. SKRAĆENI PRIKAZ I OCENA POSTOJEĆEG STANjA
3.1. Posebne namene područja
3.1.1. Zaštita prirode, prirodnih vrednosti i predela
Od prirodnih dobara koja shodno odredbama Zakona o zaštiti prirode imaju svojstvo zaštićenog područja, područje Prostornog plana obuhvata u celosti Park prirode „Zlatibor” koji je 2017. godine uredbom Vlade proglašen kao prirodno dobro od izuzetnog značaja na osnovu Zakona o zaštiti prirode na površini 41.923,26 ha, od čega je 46,7% u javnoj, prvenstveno državnoj svojini. Upravljanje zaštićenim područjem povereno je Javnom preduzeću „Srbijašume”, Beograd. Park prirode „Zlatibor” prostire se na teritoriji grada Užica (deo KO Mokra Gora), opštine Čajetina (KO Stublo u celosti i delovi KO Alin potok, Branešci, Gostilje, Dobroselica, Drenova, Jablanica, Ljubiš, Semegnjevo, Čajetina i Šljivovica), opštine Nova Varoš (delovi KO Bela reka, Draglica, Negbina i Seništa) i opštine Priboj (delovi KO Banja, Kratovo i Rača).
Na zaštićenom području, uredbom o zaštiti, ustanovljen je trostepeni režim zaštite.
Režim zaštite I stepena, ukupne površine 1.968,89 ha, odnosno 4,69 % područja Parka prirode, obuhvata sledeće prostorne jedinice i lokalitete:
1) „Viogor”, površine 249,94 ha, opština Čajetina (KO Semegnjevo) i grad Užice (KO Mokra Gora);
2) „Crni Rzav”, površine 374,96 ha, opština Čajetina (KO Jablanica i Branešci);
3) „Klisura Uvca”, ukupne površine 1.121,10 ha, sa tri lokaliteta: lokalitet „3a” površine 129,01 ha, lokalitet „3b” površine 75,49 ha i lokalitet „3v” površine 916,59 ha, opština Čajetina (KO Jablanica, Dobroselica i Stublo) i opština Priboj (KO Rača i Kratovo);
4) „Klisura Griže”, površine 222,83 ha, opština Čajetina (KO Stublo i Dobroselica).
Režim zaštite II stepena, ukupne površine 19.255,59 ha, odnosno 45,93% područja Parka prirode, obuhvata sledeće prostorne jedinice:
1) „Semegnjevska gora – Crni Rzav – Čavlovac”, površine 5.858,89 ha, opština Čajetina (KO Semegnjevo, Jablanica i Branešci) i grad Užice (KO Mokra Gora);
2) „Bijele vode”, površine 523,74 ha, opština Čajetina (KO Šljivovica i Branešci);
3) „Ribničko jezero”, površine 283,42 ha, opština Čajetina (KO Jablanica i Čajetina);
4) „Ravni Tornik”, površine 293,74 ha, opština Čajetina (KO Dobroselica);
5) „Čigota”, površine 3.910,35 ha, opština Čajetina (KO Dobroselica, Alin potok, Gostilje, Ljubiš i Čajetina) i opština Nova Varoš (KO Draglica);
6) „Klisura Katušnice”, površine 220,35 ha, opština Čajetina (KO Drenova i Gostilje);
7) „Murtenica”, površine 2.466,08 ha, opština Čajetina (KO Ljubiš) i Nova Varoš (KO Negbina, Draglica i Bela Reka);
8) „Područje oko klisure Uvca”, površine 5.688,72 ha, opština Čajetina (KO Jablanica, Stublo i Dobroselica), opština Nova Varoš (KO Draglica i Seništa) i opština Priboj (KO Kratovo, Rača i Banja).
Režim zaštite III stepena, ukupne površine 20.698,78 ha, odnosno 49,38% područja Parka prirode obuhvata preostali deo zaštićenog područja koji nije obuhvaćen režimom zaštite I i II stepena.
Područje Prostornog plana, odnosno Parka prirode „Zlatibor” obuhvata sledeća ekološki značajna područja (EZP) ustanovljena Uredbom o ekološkoj mreži („Službeni glasnik RS”, broj 102/10): Emerald područje (pod imenom Zlatibor, RS034), međunarodno značajno područje za biljke – IPA / Important Plant Area (Zlatibor) i odabrano područje za dnevne leptire – PBA / Prime Butterfly Area (Zlatibor, 30). Takođe, Park prirode predstavlja i područje od izuzetnog, nacionalnog značaja za ptice, sa oznakom IBAnac-68.
Mesta, pojave i delovi područja sa posebnim prirodnim vrednostima u odnosu na raznovrsnost i bogatstvo populacija značajnih vrsta biljaka i životinja, njihovih zajednica i staništa, uključujući i šumske sastojine (pre svega autohtone šume crnog i belog bora – kao potencijalna prioritetna Natura 2000 staništa) i retke vrste drveća (munika, kokočika i dr), kao i u odnosu na posebno vredne elemente geonasleđa i predela obuhvaćeni su prostornim jedinicama sa režimom zaštite I i II stepena (planinska uzvišenja – Čigota, Murtenica, Tornik, Vijogor, Čavlovac, Semnjegnjevska gora, Gruda, klisuraste i kanjonske doline – Uvca, Crnog Rzava, Dobroseličke reke, Griže, Krvavca, Skakavaca, Katušnice, tresave, vodotoci i vodoakumulacije – Bijele vode, Ribničko jezero, vrelo i vodotok Gostiljske reke).
Na području su kao respektivna prirodna vrednost evidentirani i brojni objekti geonasleđa (geoloških, geomorfoloških, speleoloških i hidroloških vrednosti). Evidentirano je desetak geoloških pojava značajnih u petrološkom i stratigrafskom pogledu. U krečnjačkim stenama, pod dejstvom kraških i fluvio-kraških procesa izgrađeni su različiti elementi površinske i podzemne kraške morfologije (suve doline, manje uvale i vrtače, pre svega na severozapadnoj i zapadnoj strani Murtenice, zatim tri prerasti među kojima je najpoznatija i najveća prerast u Dobroselici, zvana Šupljica ili Točkovića pećina, veći broj pećina i jama – Ršumova, Rakovičke pećine, pećina Grlić, Čikina pećina i Mumlavska jama, Goveđa pećina, jama na Ševarici). Od karstnih izvora najveći su Gostiljsko vrelo koje je u kratkoj dolini stvorilo moćne naslage bigra i veliki vodopad na ušću u Katušnicu. Takođe, atraktivni su i vodopad Skakavac u Semegnjevu i vodopad na jednoj pritoci rečice Drugandžice u selu Panjak. Među klisurasto-kanjonskim dolinama, koje nisu izgrađene u krečnjacima već u stenama peridotitskog kompleksa, najizrazitije su meandarski izvijugana dolina Uvca, zatim klisure potoka Griža (Dobroselica) i Krvavac (Jablanica), desnih pritoka Uvca, klisura Crnog Rzava i potoka Skakavac u Semegnjevu. Instruktivne primere geomorfološkog nasleđa predstavljaju i reljefno dobro izraženi delovi zlatiborskog fluvio-denudacionog pineplena nadmorske visine oko 1.000 m.
Na području je registrovan veći broj biljaka i životinja sa statusom strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta utvrđenih Pravilnikom o proglašenju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva, na osnovu Zakona o zaštiti prirode. Strogo zaštićeno je 34 biljaka, a 112 taksona je zaštićeno, ornitofauna broji 127 strogo zaštićenih i 27 zaštićenih vrsta ptica, a 80 vrsta je u kategoriji SPEC 1-4, herpetofauna ima 13 strogo zaštićenih (7 vrsta vodozemaca i 6 vrsta gmizavaca) i 4 zaštićene vrste, sisari imaju 12 strogo zaštićenih i 19 zaštićenih vrsta. Na listi Uredbe o stavljanju pod kontrolu korišćenja i prometa divlje flore i faune, nalazi se 47 vrsta biljaka i po desetak vrsta gljiva i životinja. Na listi Konvencije o međunarodnoj trgovini ugroženim vrstama divlje faune i flore – CITES je 29 vrsta biljaka i nekoliko vrsta sisara (vidra, divlja mačka).
Značajna i karakteristična obeležja (tradicionalnog) zlatiborskog tipa predela, čije očuvanje je jedan od ciljeva uspostavljanja i upravljanja parkom prirode su pašnjačke zaravni blagih kontura na podlozi tamnozelenih, ponegde skoro crnih serpentinita i peridotita, između kojih krivudaju plitke doline vodotoka rečne mreže Crnog Rzava, usamljena stabla ili čuperci borovih šuma i kameno-drvene zgrade, pokrivene šindrom namenjene stanovanju, držanju stvari i stoke. Izvan centralne i pretežne zone takvih predeonih elemenata, na području se identifikuje i drugi, ravnopravni tip predela koji se može označiti kao starovlaški, sa modifikacijama strukture pejsaža u pogledu reljefa, gde preovlađuju duboko usečene, klisurasto-kanjonske doline u peridotitima i krečnjacima, sa većim rečnim tokovima, negde i slapovima i vodopadima, zatim istaknuti planinski vrhovi i karstifikovane boginjave zaravni, sa šarenolikom šumskom i žbunastom vegetacijom u kojoj ima i stabala hrasta kitnjaka i crnog i belog bora, ali i tamnih četinara predstavljenih smrčom i jelom, pri čemu su tradicionalne kuće mestimično pokrivene kamenim škriljavim pločama.
3.1.2. Zaštita nepokretnih kulturnih dobara
Na području Prostornog plana, shodno Zakonu o kulturnim dobrima, status zaštićenog nepokretnog kulturnog dobra ima sedam (7) NKD, i to: jedno od izuzetnog značaja (spomen kuća Dimtirija Tucovića u Gostilju), jedno od velikog značaja (crkva brvnara u Donjoj Jablanici) i pet spomenika kulture (Manastirski kompleks Uvac u KO Stublo, Crkva brvnara u KO Dobroselica i vila Predsedništva Vlade na Palisadu, turistički centar Zlatibor, Spomenik sa spomen-grobnicom streljanih ranjenika na Zlatiboru i Spomen-česma kralja Aleksandra Obrenovića na Zlatiboru KO Čajetina).
Na osnovu akta o uslovima čuvanja, održavanja, korišćenja i utvrđenim merama zaštite kulturnih dobara i dobara koja uživaju prethodnu zaštitu, koji je izdao Zavod za zaštitu spomenika kulture Kraljevo i na osnovu dokumentacije prostornih planova jedinica lokalne samouprave, osim navedenih zaštićenih odnosno utvrđenih nepokretnih kulturnih dobara na području Prostornog plana nalaze se 32 evidentirana kulturna dobra (arheološki lokaliteti, objekti narodnog, sakralnog i drugog graditeljstva i znamenita mesta).
Prema Zavodu za zaštitu spomenika kulture Kraljevo, područje Prostornog plana nije bilo predmet sistematskog rekognosciranja kulturnog nasleđa, a većina prikazanih podataka je iz stare stručne dokumentacije. Iz tih razloga, bliže lokacije evidentiranih lokaliteta (osim na nivou katastarskih opština i samo za manji deo lokaliteta na nivou toponima i objekata na terenu, kao što su seoska groblja, crkva, ostaci šanca i sl.) ne mogu se za sada odrediti i kartirati. Na području se nalaze različita spomen obeležja posvećena istorijskim događajima i znamenitim ličnostima ili drugi objekti koji nisu za sada evidentirani kao potencijalna kulturna dobra.
3.1.3. Vode i vodno zemljište
Područje Prostornog plana pripada vodnom području Sava, vodnoj jedinici broj 42 – Zapadna Morava – Čačak i vodnom području Morava, vodnoj jedinici broj 10 – Drina – Loznica, prema Pravilniku o određivanju vodnih jedinica i njihovih granica („Službeni glasnik RS”, broj 8/18). Najznačajnije vode su reka Drina i Uvac, van područja Prostornog plana, i reka Crni Rzav na području Prostornog plana, kao vodotoci I reda prema Odluci o utvrđivanju popisa voda I reda („Službeni glasnik RS”, broj 83/10).
Zapadnomoravsko-rzavsko regionalni sistem za snabdevanje vodom naselja obuhvata delove podsistemima „Rzav”, „Zapadna Morava” (akumulacija „Vrutci”) i „Uvac, Lim i Drina” (Čajetina/Zlatibor – izvorišta u slivu Crnog Rzava) na području Prostornog plana. U funkcionalnom i upravljačkom pogledu Zlatibor je deo Zapadnomoravskog rečnog sistema korišćenja, uređenja i zaštite voda i rečnog sistema Drine sa Limom.
Ribolovne vode u obuhvatu Prostornog plana najvećim delom, u granicama Parka prirode, pripadaju Ribarskom području „Zlatibor”, čiji je korisnik shodno Zakonu o zaštiti i održivom korišćenju ribljeg fonda („Službeni glasnik RS”, br. 128/14 i 95/18 – dr. zakon) JP „Srbijašume”, kao upravljač zaštićenog područja. Najznačajnija ribolovna voda je Ribničko jezero.
3.1.4. Turizam i rekreacija
Zlatibor je u 2018. godini proslavio 125 godina turizma. Početkom turističkog razvoja smatra se 1893. godina kada je kralj Aleksandar Obrenović posetio izvor Kulaševac, koji je u njegovu čast nazvan Kraljeva voda. Po ovom izvoru nazvano je i prvobitno naselje, koje je posle Drugog svetskog rata preimenovano u Partizanske Vode, da bi kasnije dobilo ime Zlatibor. Zlatibor se najpre afirmisao kao prva vazdušna banja u Srbiji (sa funkcijom klima-terapijskog lečenja) i sportsko-rekreativni centar, a kasnije i kao dečiji, omladinski, kongresni i tranzitni turistički centar.
Posebne prirodne resurse i vrednosti za turizam predstavljaju planinska uzvišenja Tornik (1.496 m n.v.), Čigota i Murtenica, Liska i dr., reke Uvac sa kanjonom, Crni Rzav sa klisurom, Jablanica, Katušnica, Sušica, Ljubišnica i druge, Ribničko jezero i dr., kao i brojna prirodna dobra Parka prirode. Kulturna dobra kao turistički motivi obuhvataju pretežno sakralne, spomeničke i etno objekte, uz nematerijalna kulturna dobra u vidu starih zanata i folklora. Destinacija ima dosta povoljan geografsko-saobraćajni položaj na državnom putu IB reda, uz blizinu Barske pruge E-79, planiranog autoputa E-761 prema Bosni i Hercegovini i planiranog autoputa u koridoru XI prema Crnoj Gori.
Prostorni razvoj ove destinacije pokrenut je intenzivnije od 1965. godine, na inicijativu lokalne zajednice, uz podršku užičkog političkog kadra u državnoj vlasti. Imidž vazdušne banje podržavala je posebno Specijalna bolnica (do 2007. godine, Institut za štitastu žlezdu i metabolizam, kao najafirmisanija u svojoj medicinskoj oblasti). No, kako je bila socijalna ustanova (cene je određivao SIZ zdravstva), bolnica je zbog uslova na tržištu zapala 80-tih godina u materijalne poteškoće, te je izdvojen poseban komercijalni zdravstveno-rekreativan program „Čigota” za pretežno zdrave posetioce, koji ubrzo postaje zaštitni znak Zlatibora.
Turistička ponuda
Dosadašnja turistička ponuda Zlatibora zasnivala se na staconarnom, odmorišno-rekreativnom turizmu, sa dominacijom odmorišnog turizma, uz značajno učešće zdravstveno-rekreativnog, sportsko-rekreativnog, ruralnog i poslovnog (uglavnom kongresnog) turizma, pretežno u letnjoj sezoni. Pored razvijenog stacionarnog turizma, Zlatibor se usled kompleksnosti turističke ponude i svog saobraćajno-geografskog položaja razvija i kao izletnička i tranzitna turistička destinacija. Iz samog turističkog centra se organizju izleti ka okolnim turističkim atrakcijama, tako da su razvijena i sekundarna izletnička kretanja unutra šireg areala ove destinacije. Ovakva ponuda uglavnom zadovoljava domaću tražnju, iako bi njeno obogaćivanje privuklo više gostiju (posebno mlađih generacija na aktivnijim programima zabave, avanturizma, edukacije i dr.). Apsolutni broj i udeo inostranih turista se povećava, ali i za ovu vrstu turista bi trebalo kontinuirano unapređivati ponudu. Za tranzitni turizam (posebno na relaciji Srbija – Crnogorsko primorje) karakteristično je da gubi značaj, s obzirom da su turistička kretanja prema Grčkoj postala intenzivnija, ali sa druge strane Zlatibor je postao nezaobilazan punkt za inostrane goste koji putuju ka južnom Jadranu.
Turistička ponuda na području Prostornog plana obuhvata prezentaciju zaštićenih nepokretnih kulturnih dobara (rodne kuće Dimitrija Tucovića u Gostilju, crkva brvnara u Jablanici i Dobroselici, vile Predsedništva Vlade na Palisadu), kao i evidentiranih dobara u Čajetini, Šljivovici, Semegnjevu, Jablanici, Gostilju, Ljubišu, Draglici i dr. Na Zlatiboru postoje sledeće mnogobrojne manifestacije tokom čitave godine, a najposećenije i sa dugom tradicijom su: Doček Nove godine, Zlatiborsko kulturno leto (koncerti, predstave i sl), Doček srpske Nove godine, Sajam suvomesnatih proizvoda ili popularna „Pršutijada” (van područja Plana), Sabor lovaca Srbije i Zlatiborska hajka na vukove, Šljivovački sajam domaće rakije, Seoski višeboj u Jablanici, Tradicionalni Sabor trubača i smotra narodnog stvaralaštva, Sabor izvorne narodne pesme „Bez izvora nema vode...”, Letnji ulični erski kabare, Likovna kolonija „Trnava” i mnoge dr.
Turističku ponudu čine i lovišta „Tornik–Čavlovac” i „Šargan” (deo) kojim gazduju JP „Srbijašume” i „Zlatibor” kojim upravlja Lovački savez Srbije preko Lovačkog udruženja „Zlatibor” u Čajetini. U ponudi učestvuje i sportski ribolov na ribolovnim vodama jezera i reka, kojim gazduje Ribolovačko udruženje „Rzav”.
Fizički sadržaji turističke ponude na području Prostornog plana najrazvijeniji su u Turističkom centru Zlatibor (Kraljeva Voda), a zatim u vikend naseljima (Ribnica, Vodice, Borova Glava, Smiljanski Zakosi, Carevo Polje, Šainovci, Gajevi, Valenski Gaj) i u selima (domaćinske i vikend kuće u Gostilju, Šljivovici, Rudinama, Dobroselici, Mušvetama, Ljubišu i dr.). Vikend naselja su većinom građena bespravno, sela su uglavnom dobro saobraćajno povezana, a sva naselja su nedovoljno opremljena javnim službama i servisima. Od ponude u prostoru, najrazvijenije je skijalište „Tornik” kojim gazduje JP „Skijališta Srbije”.
U bližoj i nešto daljoj okolini područja Prostornog plana, izletničku i tranzitnu turističku ponudu čine: u okviru opštine Čajetina – Muzej narodnog graditeljstva u Sirogojnu sa etno-zanatskim proizvodima i Stopića pećina, uređeni vodopad u Gostilju sa bazenom, Stopića pećina, kupališta u Ljubišu, Semegnjevu, Golovu i drugo. Van opštine Čajetina – grad Užice, Park prirode Šargan – Mokra gora sa Mećavnikom – Drvengradom, skijalištem „Iver” i Šarganskom osmicom, etno naselja Kremna, Vrutci i dr., planina Zlatar, Nacionalni park Tara, Pribojska Banja sa manastirom Sv. Nikole, jezera Vrutci, Radoinjsko, Zlatarsko, Potpećko i Sjeničko i dr.
Turističku ponudu koordinira i promoviše Turistička organizacija „Zlatibor” sa sedištem u centru Zlatibor. Od turističkih agencija, na Zlatiboru funkcionišu „Zlatibor tours”, „Trendy Travel” i „Navigator Zlatibor”.
Turistički promet
Najbolji rezultati turističkog prometa na Zlatiboru u bivšoj Jugoslaviji ostvareni su 1981. godine sa 123.000 dolazaka i 644.000 noćenja. Ovi rezultati nadmašeni su u broju tek 2015. godine (148.372 dolaska), a u broju noćenja tek 2016. godine (651.798 noćenja).
Prema poslednjim raspoloživim podacima, na Zlatiboru su ostvareni sledeći rezultati registrovanog turističkog prometa:
– dolasci turista u 2018. po podacima resora turizma – ukupno 217.311 (36,44% od dolazaka u planinskim mestima i 6,33% od dolazaka u Srbiji); od toga 158.726 domaćih (73,04%, odnosno 33,45% od domaćih dolazaka u planinskim mestima i 9,23% od domaćih dolazaka u Srbiji) i 58.585 stranih (26,96%, odnosno 48,08% od stranih dolazaka u planinskim mestima i 3,42% od stranih dolazaka u Srbiji); po „Statističkom godišnjaku Republike Srbije 2018.”, u okviru regiona Šumadija – Zapadna Srbija, Zlatibor je u 2017. učestvovao sa 17,97% dolazaka turista, odnosno 17,78% domaćih i 18,60% stranih; učešće dolazaka domaćih turista varira uz blaži porast, a učešće dolaska inostranih turista je u izrazitom porastu;
– noćenja turista u 2018. po podacima resora turizma – ukupno 763.687 (35,15% od noćenja u planinskim mestima i 8,19% od noćenja u Srbiji); od toga 616.742 domaćih (80,76%, odnosno 33,74% od domaćih noćenja u planinskim mestima i 10,86% od domaćih noćenja u Srbiji) i 147.125 stranih (19,24%, odnosno 42,64% od stranih noćenja u planinskim mestima i 4,02% od stranih noćenja u Srbiji); prosečan broj noćenja po gostu – ukupno 3,52, odnosno 3,89 domaćih i 2,83 stranih; po „Statističkom godišnjaku Republike Srbije 2018.”, u okviru regiona Šumadija – Zapadna Srbija, Zlatibor je u 2017. učestvovao sa 19,47% noćenja turista, odnosno 19,34% domaćih i 20,07% stranih; učešće domaćih noćenja varira uz blaži porast, a učešće inostranih noćenja je u značajnijem porastu.
Znatan deo turističkog prometa nije registrovan.
Turistički smeštaj
Broj registrovanih turističkih ležaja na Zlatiboru po „Statističkom godišnjaku Republike Srbije 2018.” iznosio je 2017. godine 6.030, odnosno 26,68% od registrovanih ležaja u planinskim mestima Srbije i 5,69% od registrovanih ležaja u Srbiji. Turistički smeštaj zastupljen je u hotelima, apartmanskim naseljima, odmaralištima, vilama, pansionima, vikend kućama, adaptiranim seoskim kućama i dr.
Na Zlatiboru je u 2018. godini, po podacima resora turizma, bilo kategorisano 13 objekata turističkog smeštaja (od toga dva sa 2*, četiri sa 3*, šest sa 4* i jedan sa 5*) sa ukupno 1.540 ležaja i to: apartmansko naselje „Kraljevi konaci” sa 2* i 160 ležaja, hotel „Zelenkada” sa 2* i 78 ležaja, kamp „Zlatibor” sa 3* i 200 mesta, pansion STC „Zlatibor” sa 3* i 85 ležaja, hotel „Zlatiborska noć” sa 3* i 56 ležaja, hotel „President” sa 3* i 29 ležaja, hotel „Zlatibor Mona” sa 4* i 210 ležaja, hotel „Olimp” sa 4* i 76 ležaja, hotel „Idila” sa 4* i 43 ležaja, hotel „Mir” sa 4* i 56 ležaja, hotel „Palisad” sa 4* i 304 ležaja, hotel „Iris” sa 4* i 57 ležaja i „Grand hotel Tornik” sa 5* i 186 ležaja.
Pored navedenih kategorisanih objekata turističkog smeštaja, na Zlatiboru postoji smeštaj u „Institutu/Specijalnoj bolnici”, u više vila, odmarališta i konačišta sa ugostiteljskim objektima (pansiona), uz brojne vikend kuće u centru i na disperzovanim lokacijama, od kojih se većina izdaje, kao i adaptirane i nove seoske i vikend kuće u okolnim selima Gostilje, Šljivovica, Rudine, Mušvete, Dobroselica, Ljubiš, Semegnjevo, Jablanica, Branešci i Alin Potok. Od 28 odmarališta sa ukupno 1.583 ležaja, 25 pripada radnim organizacijama i javnim ustanovama, dva su dečija odmarališta i jedno studentsko odmaralište. U seoskom turizmu, kategorisano je u opštini Čajetina oko 400 ležaja, na području Prostornog plana najviše u naseljima Gostilje, Rudine, Ljubiš, Semegnjevo, Dobroselica, Jablanica i Šljivovica.
Prosečna godišnja popunjenost smeštajnih kapaciteta je oko 20% (oko 28% kod osnovnih i oko 17% kod komplementarnih).
S obzirom da je broj registrovanih turističkih ležaja znatno manji od stvarnog broja ležaja koji se izdaju (posebno u komplementarnom smeštaju), registrovani turistički promet u broju dolazaka i noćenja je takođe znatno manji od stvarnog.
Stvarni postojeći broj ležaja koji se aktivno izdaju, na području Prostornog plana se može proceniti na oko 15.000, od toga oko 5.000 osnovnih i oko 10.000 komplementarnih. U skladu sa ovom procenom broja ležaja, može se proceniti realan godišnji turistički promet i to: u broju dolazaka oko 350.000 i u broju noćenja oko 1,300.000.
Kvalitet turističkog smeštaja na Zlatiboru, uz određene izuzetke, nije zadovoljavajući. Kod znatnog broja objekata potrebna je modernizacija i podizanje standarda smeštaja, uz obogaćivanje sadržaja rekreacije i zabave sa raznovrsnim programima.
Sportsko-rekreativni sadržaji
Od sportsko-rekreativnih sadržaja na Zlatiboru postoje:
– javno alpsko skijalište „Tornik” 1.100–1.495 m n.v. sa tri žičare (6-sed „Tornik” dužine 1.850 m kapaciteta 3.000 sk./h, ski-lift „Krnevo plandište” dužine 1.100 m kapaciteta 1.200 sk./h i ski-lift „Bandera” dužine 850 m kapaciteta 1.200 sk./h), tri ski-staze i tri ski-puta (crvena staza „Čigota”, homologovana crvena staza „Tornik” i homologovana crna staza „Zmajevac”; plavi ski-put između polaznih stanica žičara „Bandera” i „Tornik”, crveni „Ribnički ski-put” i crni ski-put između izlazne stanice žičare „Krnevo plandište” i polazne stanice žičare „Bandera”; ukupna dužina ski-staza i ski-puteva je 8.000 m); u sastavu skijališta je tehnička baza, poligon ski-škole sa bebi-liftom, info-centar, GSS, ambulanta, ski-bife i parking (uz polazište žičare „Tornik”), Vizitor centar (uz izlaznu stanicu žičare „Tornik”), tjubing poligon sa pokretnom trakom (uz polazište žičare „Krnevo plandište”), bob na šinama, staza za adrenalinsko spuštanje i sadržaji rekreacije i zabave (avantura park, mini golf i multifunkcionalni sportski teren). Skijalište je opremljeno sistemom za veštačko osnežavanje svih ski-staza, ali bez dovoljno efekata u uslovima povišenih zimskih temperatura;
– sportsko-rekreativni sadržaji u okviru Kulturno-sportskog centra Zlatibor: jezero u centru, otvoreni olimpijski bazen, sportska hala, dva otvorena terena za fudbal, tereni za male sportove, kao i malo skijalište „Obudovica” sa jednim ski-liftom i ski-stazom; teniski tereni „Jezero”, trim staza „Karaula”, nordijska ski staza i dr.; sportska hala u Čajetini;
– većina sporsko-rekreativnih sadržaja je u sastavu hotela i nekih drugih smeštajnih objekata, najvećim delom u centru Zlatibor (zatvoren 25-metarski bazen, fitness sala i wellness program u „Institutu/Specijalnoj bolnici”; wellness program, mali zatvoreni bazen, hidromasaža, sauna i teretana u hotelu „Zlatibor-Mona”; otvoreni olimpijski bazen, otvoreni dečiji bazen, spa centar i bilijar klub u hotelu „Olimp”; zatvoreni bazen, džakuzi, sauna i teretana u Hotel-klubu „Satelit”; sportska hala „Zlatibor” za sve male sportove na 1.500 m² sa mogućih 2.500 sedišta, fittness centrom i teretanom u okviru kompleksa „Kraljeve vode”; sportski centar za mali fudbal, košarku, odbojku i tenis u studentskom odmaralištu „Ratko Mitrović”) i manjim delom u okruženju (centar za rekreaciju radnika – tereni za fudbal, košarku, odbojku, tenis i boćanje, sala za stoni tenis, teretana i ski-lift u hotelu „Lovac”, Vodice; dva mala otvorena bazena, džakuzi i sauna u Nacionalnoj kući „Simex”, Ljubiš; bazen uz vilu „Romantika” i bazen u Gostilju);
– ostali sportsko-rekreativni sadržaji ponude u okruženju centra Zlatibor: jahački poligoni Farma „Zlatibor” i Ranč „Zova”, paraglajding poligoni na Torniku i Čigoti, kupališta na malim jezerima, izletničke, biciklističke i planinarske staze i dr.; za nordijsko skijanje uređene su tri staze i strelište za bijatlon; za paraglajding su uređeni poligoni „Čuker” na Čigoti, „Gradina” na Torniku i na farmi „Kriva Breza”; za karting je izgrađena staza dužine 350 m; na području i van područja Prostornog plana uređene su sledeće staze: staze za planinske bicikle u dužini od 160 km, „Ozonske staze Zlatibora” za izlete (kružna staza, staze zdravlja na Čigoti, „Avantura Mokra gora”, „Zlatiborske bogaze” i „Sirogojno” ukupne dužine od 98 km), staze za trim rekreaciju, jahanje i šetnju (pešačka staza „Spomenik” i dr.); od izletišta i kupališta uređeni su: Jokino vrelo – izletište na putu prema Mokroj gori sa malim jezerom za sportski ribolov i uređenim kupalištem (sa restoranom i bungalovima); kupalište uz apartmansko naselje „Zlatiborska jezera” na putu ka Semegnjevu (sa 3 apartmana i restoranom); kupalište „Kod komše” na putu ka Semegnjevu, kupalište u Mušvetama i dr.;
– u opštini Čajetina postoji 17 sportskih društava i klubova, među kojima Košarkaški klub „Zlatibor” i Smučarski klub „Zlatibor”; na Zlatiboru su aktivne dve škole košarke (A. Nikolića i Pecarskog).
Javni sadržaji u funkciji turizma
Sadržaji javnih službi i servisa od značaja za turizam zastupljeni su u Zlatiboru i Čajetini sa solidnim funkcijama kad se radi o zdravstvu, ugostiteljstvu i trgovini. Sadržaji kulture, edukacije, administracije, razvijeni su u Čajetini, ali su u naselju Zlatibor ove funkcije znatno manje zastupljene uprkos izuzetnom visokom nivou razvoja turizma. Usled neadekvatnog uređenja naselja Zlatibor, prevelikih koeficijenata izgrađenosti i zauzetosti građevinskog prostora, kao i visoke spratnosti objekata došlo je do ugrožavanja koncepta razvoja turizma (sa brojnim posledicama: trajno gubljenje javnih površina, problemi u saobraćaju i parkiranju, nedostatak prostora za sport, zabavu i dečije sadržaje, limitiranost realizacije javnih servisa i dr.). U ostalim naseljima na području Prostornog plana sve javne službe i servisi zaostaju u odnosu na potrebe razvoja turizma i lokalnog stanovništva.
Javna turistička infrastruktura relativno je razvijena, pretežno u ski-centru „Tornik”, a u centru Zlatibor i naročito u ostalim naseljima zaostaje. Saobraćajna infrastruktura je nedovoljno izgrađena i nedovoljnog kvaliteta za potrebe turističkih kretanja na području Prostornog plana. Vodna infrastruktura ne zadovoljava potrebe za korišćenjem voda u turizmu. Elektroenergetska infrastruktura ne pokriva potrebe turizma, posebno u seoskim naseljima, što važi i za telekomunikacionu infrastrukturu.
3.2. Druge namene na području Prostornog plana
3.2.1. Prirodni resursi
3.2.1.1. Poljoprivredno zemljište
Obuhvatajući 40,9% od ukupnih površina, zemljišta namenjena poljoprivredi (oko 22.244 ha trajnih travnjaka i 4565 ha pod intenzivnim kulturama) čine jedan od ključnih elemenata unikatnih prirodnih i predeonih vrednosti područja Prostornog plana i Parka prirode „Zlatibor”, sa prostranim pašnjacima i livadama na blago zatalasanoj visoravni. Zemljišta koja se intenzivno koriste (njive, vrtovi i voćnjaci), skromno su zastupljena (oko 7% od ukupnih, odnosno 17% od poljoprivrednih površina) i uglavnom locirana u dolinama vodotoka, na terenima sa blagim nagibima i dubljim pedološkim slojem.
Pod uticajem procesa deagrarizacije stanovništva, praćenih depopulacijom malih sela, senilizacijom poljoprivrednog stanovništva, napuštanjem tradicionalnog pašnjačkog stočarenja i neplanskom izgradnjom objekata za odmor i rekreaciju, poslednjih decenija zabeležena je tendencija sukcesivnog smanjivanja površina i proizvodno-ekonomskog potencijala poljoprivrednih zemljišta, posebno livadsko-pašnjačkih ekosistema, koji su danas u znatnoj meri zahvaćeni prirodnom sukcesijom žbunja, korova i druge vegetacije niske ekološke i ekonomske vrednosti.
Za razliku od pašnjaka koji se većim delom nalaze u državnoj svojini, gotovo sva obradiva zemljišta (oranice, voćnjaci i livade) su u privatnom vlasništvu tzv. domaćinstava sa poljoprivrednim gazdinstvom, od kojih je dobar deo nastanjen izvan područja Prostornog plana. Na osnovu Popisa 2002. godine može se proceniti da oko 90% ovih domaćinstava koristi manje od 3 ha obradivog zemljišta, većinom ima mešovite izvore prihoda, loše je tehnički opremljena i slabo tržišno orijentisana.
Shodno prirodnim odlikama preovlađujućih humusno-silikatnih zemljišta, većinom formiranih na serpentinitskoj osnovi, i travne vegetacije spontano nastale na prvobitnim šumskim staništima, poljoprivreda Zlatibora počiva na uzgoju goveda i ovaca. Tradicionalnu zimsku krmnu bazu čini senaža, a letnju – slobodno pašarenje, tokom kog životinje bez ograničenja koriste zelenu masu na celoj površini pašnjaka. Pašnjačko-livadske površine se odlikuju velikom raznovrsnošću biljnih asocijacija, koje većinom sačinjavaju biljke velike ekosistemske, ali niske hranljive vrednosti. U 7. i 8. katastarsku klasu svrstano je oko 90% od ukupnih površina pašnjaka i 70% livada.
Oko polovine skromnih zastupljenih i nisko produktivnih oranica (samo oko 1% njiva je u 3. i 4, 22% u 5. i 6, a 77% u 7. i 8. kat. klasi) je zaparloženo. Najviše obrađivanih oranica je namenjeno proizvodnji krmnog bilja, uglavnom, lucerke i deteline. Od žita se najčešće seje ječam i ovas, takođe, za ishranu stoke, a od povrća – krompir.
U voćarstvu je po broju stabala i površini pod zasadom najzastupljenija šljiva, a zatim sledi jabuka. Ove kulture se većinom ekstenzivno uzgajaju na površinama do 30 a i daju male i neredovne prinose. Na okućnicama se sreće poneko stablo trešanja, višanja i krušaka. Na lokacijama bez većih mikroklimatskih i konfiguracijskih ograničenja se u novije vreme podižu zasadi malina, prosečne površine 10–15 a. Inicirano je i iskorišćavanje prirodnih pogodnosti za plantažnu proizvodnju borovnice.
Realne izglede za zaokretanje dugoročnih negativnih tendencija u korišćenju zemljišnih i drugih agrarnih resursa pružaju novije aktivnosti na razvoju poljoprivrede u opštini Čajetina, kojoj pripada 82,3% od ukupnih površina, odnosno 88,4% travnih ekosistema i 82,7% oranica i voćnjaka sa teritorije Parka prirode „Zlatibor”. Reč je o efektima IPA projekata prekogranične saradnje „Zlatiborsko Komski pašnjaci”, koji je realizovan u saradnji sa opštinom Andrijevica i mlekare „Naša Zlatka” u KO Kriva Reka – u saradnji sa opštinom Plav. Ova mlekara udružuje male proizvođače sa intencijom da u drugoj fazi realizacije ponudi javno-privatno partnerstvo proizvođačima sa 20–30 krava koji se decenijama unazad bave proizvodnjom mleka. Juna 2001. godine osnovano je Privredno društvo za razvoj poljoprivrede Zlatiborski Eko Agrar DOO iz Čajetine, koje pruža logistiku subvencijama, realizuje razne donatorske programe i projekte u saradnji sa ministarstvom nadležnim za poljoprivredu. Između ostalog, programe ispitivanja hemijskih i fizičkih osobina zemljišta radi poboljšanja njegove produktivnosti i usklađivanja strukture korišćenja sa prostorno heterogenim prirodnim uslovima. U okviru ovog neprofitnog društva posluje laboratorija za mikrobiološku kontrolu kvaliteta mleka „Kriva Reka”, osnovan je fond za podizanje malinjaka, obezbeđena stručno-savetodavna podrška Veterinarskog specijalističkog instituta iz Kraljeva po pitanjima razvoja stočarstva, zdravstvene bezbednosti hrane, primene pravila dobre poljoprivredne prakse, dobrobiti životinja i dr, otvoren vebsajt (www.ekoagrar.org) za razmenu iskustava, promociju proizvoda za tržište i sl.
3.2.1.2. Šume i šumsko zemljište, lovstvo
Na području Prostornog plana šumom i žbunastom vegetacijom obrasla je površina od 366,38 km2, tako da sadašnja šumovitost iznosi 42,3% (računato bez žbunja). U ukupnoj površini državne šume učestvuju sa 11.765 ha, a šume u privatnom vlasništvu na 16.025 ha.
U Parku prirode šume pokrivaju 58,3% površine, travne površine 39,5%, poljoprivredno zemljište 1,1% a ostalo 1,1%.
Teritorija Prostornog plana pripada Tarsko-zlatiborskom šumskom području, na kome su izdvojeni sledeći kompleksi:
– aluvijalnih-hidrofilnih tipova šuma,
– kserotermofilnih sladunovo-cerovih i drugih tipova šuma,
– kseromezofilnih kitnjakovih i grabovih tipova šuma,
– mezofilnih bukovih i bukovo-četinarskih tipova šuma,
– pojas frigorofilnih četinarskih tipova šuma,
– termofilnih borovih šuma.
Stanje državnih šuma
Šume u državnom vlasništvu na području Prostornog plana pokrivaju 11.764,86 ha ili 42,34% površine pod šumom. Prostiru se u dva šumska područja: Tarsko Zlatiborskom (šume na teritoriji opštine Čajetina i grada Užice) i Limskom (šume na teritoriji opština Nova Varoš i Priboj). Njima gazduju ŠG (šumsko gazdinstvo) Užice (ŠU – šumska uprava Zlatibor i Užice) i ŠG Prijepolje (ŠU Nova Varoš i Priboj) koje se nalaze u okviru JP „Srbijašume”.
Tabela 2: Distribucija državnih šuma po JLS
|
JLS |
Površina (ha) |
Površina (%) |
|
Čajetina |
7846,64 |
66,70 |
|
Užice |
1177,81 |
10,01 |
|
Priboj |
956,80 |
8,13 |
|
N. Varoš |
1783,61 |
15,16 |
|
Ukupno |
11764,86 |
100 |
U državnim šumama primenjuje se princip održivog i višefunkcionalnog gazdovanja. Dosadašnjom dinamičnom praksom planiranja gazdovanja šumama i širenja površine pod zaštićenim prirodnim područjima, definisano je osam prioritetnih namena sa različitim prioritetnim ciljevima (primarnim, sekundarnim i pratećim). Po površini dominantne su zaštitne šume zemljišta i voda sa 42,11%, šume proizvodne namene sa 17,61%, šume u Parku prirode sa 39,96%. Jedan deo očuvanih sastojina je opredeljen kao semenski objekat (0,32%).
Prosečna vrednost zapremine je 141 m3/ha, a zapreminskog prirasta 3,16 m3/ha. U visokim šumama proizvodne namene, prosečna vrednost zapremine je 177 m3/ha, a vrednost zapreminskog prirasta 3,98 m3/ha, što je blisko prosečnim vrednostima u srpskim šumama (v 160 m3/ha; iv 4,4 m3/ha ). Najveće proizvodne efekte po jedinici površine su u semenskim sastojinama jele i smrče, sa prosečnom zapreminom od 450 m3/ha i prosečnim prirastom od 9,36 m3/ha, što bi se za ovu kategoriju šuma moglo smatrati proizvodnim optimumom. Relativno visoki proizvodni efekti su u šumama namenjenim zaštiti (izvorišta) voda (v 339 m3/ha i iv 7,43 m3/ha). Skromni proizvodni efekti su u šumama Parka prirode (51;52;53), u kojima je prosečna vrednost zapremine 140 m3/ha, a zapreminskog prirasta 3,38 m3/ha. Razlog zatečenom stanju treba tražiti u dominantno ekstremnim kserotermnim uslovima staništa i starosnoj strukturi ovih šuma. U zaštitnim šumama zemljišta-staništa od vodne erozije trenutni proizvodni efekti su niski, u kojima se prosečna vrednost zapremine kreće od 9 m3/ha do 83 m3/ha, a zapreminskog prirasta od 0, 1 m3/ha do 1,4 m3/ha.
U odnosu na poreklo sastojina dominiraju šume visokog porekla koje pokrivaju 85,08% ukupno obrasle površine, od čega su prirodno obnovljene sastojine dominantne sa 68,30% učešća, a veštački podignute sastojine pokrivaju 16,78%. Degradacione forme se javljaju u visokim i izdanačkim šumama i pokrivaju 1,07% površine. Izdanačke šume su površinski relativno skromno zastupljene sa 11,61%.
U odnosu na stepen očuvanosti stanje se može smatrati osrednjim, iako u ukupnom šumskom fondu dominiraju očuvane sastojine (sa učešćem od 75,3% u šumama kojima gazduje ŠU Užice do 60,0% u šumama kojima gazduje ŠU Zlatibor). Učešće razređenih sastojina je jasno izraženo (23.8% u ŠU Užice i 30,0% u ŠU Zlatibor). Devastirane sastojine na teritoriji ŠU Užica pokrivaju 10,0% površine, dok je njihovo prisustvo na teritoriji ŠU Zlatibor neznatno (0,4%). Prisutna razređenost i devastiranost sastojina u dobroj meri uslovljava mere i radove planskog karaktera u budućem dugoročnom periodu.
U ukupnom šumskom fondu dominiraju čiste sastojine sa učešćem od oko 70%, dok mešovite šume pokrivaju 30% površine. Najzastupljenije kategorije šuma su borove čiste i manjim delom mešovite sastojine koje zajedno obuhvataju ukupnu površinu od 8398 ha, od čega su sastojine prirodnog porekla zastupljene na 6076 ha. Različiti su pojavni oblici u mešovitim šumama, od mešovitih šuma crnog i belog bora, preko mešovitih šuma bukve i crnog bora, do polidominantnih zajednica smrče/ jele/bukve. Sastojine prirodnog porekla nalaze se na prirodnim borovim staništima ultrabazičnim zemljištima (na evoluciono-genetskoj seriji zemljišta), na peridotitu i serpentinitu i manjim delom na inicijalnim zemljištima i crnicama (rendzinama) na krečnjaku i dolomitu. Sastojine veštačkog porekla su najvećim delom površine podizane na odgovarajućem staništu, ali i delom i na staništima drugih šuma. Borove šume, u planskom smislu, treba dugoročno posmatrati kao pionirske vrste – prelazne kategorije koje po pojavi progresivne sukcesije treba prepustiti autohtonim vrstama.
U odnosu na aktuelne podatke sastojinske inventure šuma, evidentirano je 14 vrsta drveća, pri čemu su 5 sa IUCN spiska reliktnih, endemičnih, retkih i ugroženih vrsta. Specifičnost ovog područja je dominacija četinarskih vrsta drveća sa 92% u šumskom fondu. Znatno je prisustvo jele (12%) kao stanišno fragmentirane vrste na širem evropskom prostoru. Od lišćarskih vrsta drveća najzastupljeniji su bukva (3,95%) i kitnjak (3,19%).
Prioritet ima protivpožarna zaštita šuma, s obzirom na bioekološke karakteristike šuma.
Stanje privatnih šuma
Šume u privatnom vlasništvu pokrivaju 16.025 ha ili 57,66% površine pod šumom.
Prema popisu šuma i šumskog zemljišta šumskih područja, u Zakonu o šumama („Službeni glasnik RS”, br. 30/10, 93/12, 89/15 i 95/18 – dr. zakon), u Tarsko-zlatiborsko šumsko područje ulaze i privatne šume na teritoriji grada Užice i opštine Čajetina, a u Limsko šumsko područje ulaze i privatne šume na teritoriji opština Nova Varoš i Priboj. Ove šume nisu uređene, nego se u njima gazduje na osnovu Privremenih godišnjih planova gazdovanja. Gazdovanje ovim šumama je povereno ŠG „Užice” iz Užica i ŠG iz Prijepolja.
Tabela 3: Površina privatnih šuma
|
JLS |
Površina (ha) |
|
Čajetina |
13 301 |
|
N. Varoš |
2 587 |
|
Užice |
28 |
|
Priboj |
108 |
|
Ukupno |
16 024 |
Dominiraju šume bukve (na 30,0% površine), šume cera (24,5%), šume kitnjaka (7,9%), šume graba (7,6%), šume borova (7,9%), šume sladuna (6,0%), šume bagrema (5,5%), šume smrče (5,5%) i šume grabića i crnog graba (1,6%). Ostale kategorije šuma su prisutne sa učešćem manjim od 1,0%. Učešće četinara u obrasloj površini u odnosu na lišćare iznosi 14,3%.
U odnosu na poreklo u šumskom fondu u privatnom vlasništvu dominiraju izdanačke sastojine (69,1%), potom sastojine visokog prirodnog porekla (27,7%), dok je učešće sastojina veštačkog porekla neznatno (3,2%). Proizvodni efekti u visokim šumama su osrednji (v 216 m3/ha ; iv 5,95 m3/ha), i nešto su iznad proseka za ove šume u Srbiji. Ipak proizvodni efekti u navedenoj kategoriji su znatno iznad onih u sastojinama izdanačkog porekla u kojima se proizvodni potencijal koristi sa oko 70% u odnosu na visoke šume. Skroman proizvodni potencijal veštački podignutih zasada četinara je rezultat starosne strukture i skromnog proizvodnog potencijala staništa na kome se one nalaze. Na skromne proizvodne efekte utiče i trenutna debljinska struktura šumskog fonda. Odnos zapremine tankog : srednje jakog : jakog drveta je 62%: 27%: 11%.
U odnosu na mešovitost, stanje se može oceniti nepovoljnim. U ukupnom šumskom fondu dominiraju čiste sastojine koje pokrivaju 66% šumom obrasle površine. Ovim je značajno ugrožena bioekološka stabilnost sastojina. Ipak, s aspekta trenutnih proizvodnih efekata vrednosti tih pokazatelja izraženije su u čistim u odnosu na mešovite sastojine.
Zdravstveno stanje šuma i izloženost rizicima
Od abiotičkih faktora danas se poseban značaj pripisuje klimatskim promenama, aerozagađivačima i požarima. Od štetnih biotičkih faktora najveći značaj imaju parazitne gljive i štetni insekti, a u manjem stepenu glodari i parazitne cvetnice (npr. imele, vilina kosica i sl.). Na osnovu snimanja zdravstvenog stanja šuma konstatovano je sledeće: slabljenje imuniteta stabala pojedinih vrsta drveća; umanjena proizvodnost i bioekološka stabilnost; intenzivno sušenje šuma posebno četinara (smrče i jele), ali i relativno slabo izražena defolijacija. Daleko najveće štete od biotičkih činilaca pričinjavaju gljive Heterobasidion parviporum (na smrči), odnosno H. abietinum (na jeli). Od insekata, to su potkornjaci – sipci i gubar, posebno na hrastovima. Pojava epifitocija patogenih gljiva i/ili gradacija štenih insekata imaju sledeće efekte: trulež, rak rane, bolesti kore (bukve), izvale i prelomi. Na mlađim stablima belog jasena (Fraxinus excelsior), pre dve godine je prvi put konstatovana parazitska gljiva Hymenoscyphus fraxineus, koja dovodi do sušenja stabla. Svakako radi se o jednom od najopasnijih parazita.
Ostali faktori rizika su: štete od glodara, pojava imele, šumski požari, snegolomi, snegoizvale, vetrolomi i vetroizvale, mrazopucine, uticaj polutanata i drugih zagađivača, bespravne seče.
Prema sadašnjim ekološko-fitocenološkim spoznajama i iskustvu – po stupnju zapaljivosti, mogućnostima potpaljivanja vatre i brzini širenja požara – zastupljene šume pripadaju kategorijama I–VI stepena ugroženosti od požara.
Jedan od osnovnih preduslova za realizaciju planova gazdovanja šumama u odnosu na koncept višefunkcionalne održivosti je odgovarajuća otvorenost šumskih kompleksa šumskim putevima. Sadašnja otvorenost je različita po pojedinim šumskim područjima i iznosi u Tarsko Zlatiborskom šumskom području 9,46 km/1000 ha, a u Limskom šumskom području 13,46 km/1000 ha. Osnov navedene otvorenosti su meki šumski putevi, pri tom neredovno održavani i zapušteni. U celini gledano, polazeći od zatečene gustine puteva i razvijenosti putne mreže, šume se mogu smatrati osrednje otvorenim, što u prioritete ističe potrebu održavanja postojeće putne mreže i uvećanje gustine putne mreže izgradnjom novih šumskih puteva.
Lovstvo
Područje Prostornog plana jednim delom obuhvata lovište „Zlatibor” kojim gazduje LU „Zlatibor” iz Čajetine i lovišta „Šargan”, „Tornik–Čavlovac” i „Crni vrh – Ljeskovac”, kojima gazduje JP „Srbijašume”. Glavne stalno gajene vrste lovne divljači su divlja svinja, srna i zec. Područje naseljavaju i druge (negajene) vrste lovne divljači koje su lovostajem trajno zaštićene (medved u prolazu, vidra, lasica), zatim vrste koje se mogu loviti u određenom periodu (jazavac, kuna belica, kuna zlatica, veverica, divlja mačka i dr.) ili u toku cele godine (vuk, lisica). Komercijalni lov, odnosno lovni turizam, nije razvijen.
Dominantan bonitet staništa za osnovne vrste divljači u lovištima je treći, a dobar deo površina pripada i drugom bonitetu staništa.
Osnovne karakteristike stanja divljači u lovištima su:
– nedovoljna brojnost osnovnih vrsta divljači u odnosu na bonitet staništa,
– nepovoljan kvalitativni sastav u okviru sadašnje brojnosti osnovnih vrsta,
– nepovoljna polna i starosna struktura visoke autohtone divljači.
3.2.1.3. Erozioni procesi
Na području Prostornog plana su zastupljene geomorfološke forme i njima pripadajući procesi koji pripadaju dominantno deluvijalno-proluvijalnom ali i u određenom delu kraškom reljefu. Najveći deo područja je pod nagibima terena preko 6° (preko 80% površine plana) koji, u kontekstu zastupljenih geoloških i pedoloških formacija, ima potencijal ka razvoju pojačanog spiranja i odnošenje zemljišnog materijala. Veliki deo područja pokriven je kompaktnim elementima šumske vegetacije i kvalitetnim pašnjačkim i livadskim formacijama koji sinergično inhibiraju prirodnu sklonost predeonih tipova Zlatibora prema genezi procesa erozije zemljišta.
Na području Prostornog plana dominira V kategorija erozionih procesa, odnosno, vrlo slaba erozija zemljišta koja zauzima površinu od 426.18km2 (59.10%). Ove površine produkuju oko 55,000 t godišnje što je u granicama prirodne (normalne, geološke) erozije zemljišta. Povećanje erozione produkcije na 5.2t po hektaru godišnje odvija se na površini od 183.03 km2 (25.39%) i predstavlja IV kategoriju erozionih procesa. Ove površine su prostorno locirane na vršnim delovima slivova Crnog Rzava (do ušća reke Obradovice uključujući sve površine koje gravitiraju Ribničkom jezeru), vodotoka Bijela voda (do profila ukrštanja sa železničkom prugom), vodotoka Katušnica, vodotoka Griža, na području atara naseljenih mesta Stubla, Semegnjevo i levim dolinskim stranama sliva vodotoka Grabovica. Eroziona produkcija na ovim površinama je oko 70,000 t godišnje. Srednja kategorija erozije je problematična pojava s obzirom na činjenicu da na površini od 103.84 km2 (14.40%) produkuje više od 100,000 t zemljišnog materijala godišnje. Površine pod srednjom kategorijom erozije se nalaze na prostoru slivu vodotoka Sušice, atara naseljenih mesta Gornje Rudine (zona vododelnice između slivova vodotokova Katušnica, Prištavica i Grabovica), Gostilje, Dobroselica (sliv Dobroseličke reke), Jablanica, desne dolinske strane reke Uvac i delova podslivova Crnog Rzava. Erozija srednjeg intenziteta se javlja na površinama koje se koriste za potrebe poljoprivredne proizvodnje, livadama i pašnjacima u funkciji stočarstva i rekreacije (ski-staze), golim zemljištima, zonama uskih vodotokova sa izraženim podužnim padom i sl. Jaka erozija se nalazi na ukupnoj površini od 7.86 km2 (1.09%) dok se ekscesivna erozija javlja u tragovima, uglavnom kao ekstremnija forma jake erozije, na površini od 0.18 km2 (0.02%). Ove dve kategorije (I i II) razornosti zemljišnih tvorevina produkuju godišnje skoro 15,000 t zemljišnog materijala na površini od oko 1% područja što ih kvalifikuje kao eroziona područja. Ove kategorije erozionih formi su locirane isključivo na prostorima sa oskudnom vegetacijom (forme goleti) i poljoprivrednom zemljištu na nagibu.
3.2.1.4. Geološki resursi
Na osnovu službene evidencije katastra eksploatacionih polja koji se vodi u Ministarstvu rudarstva i energetike utvrđeno je da na teritoriji obuhvata Prostornog plana postoje eksploataciona polja „Magnezit Užice” za eksploataciju magnezita na lokalitetima Tornik (površine 0,05 km2), Beg luk (površine 0,46 km2), Slovići (površine 0,34 km2), Krive strane (površine 0,09 km2), Draglica (površine 13,9 km2), Stublo (površine 1,1 km2).
Na području Prostornog plana istražene su overene rezerve mineralnih sirovina PRFL Agregati, krečnjak kao tehničko-građevinski kamen na lokalitetu Alin potok (površine 0,1 km2).
Na području Prostornog plana odobreno je izvođenje geoloških istraživanja mineralnih resursa „Magnezit Užice”, za istraživanje magnezita na lokalitetu Ribnica.
Na području Prostornog plana odobreno je zahvatanje i održivo korišćenje resursa vode za piće „Zlatibor 2r voda d.o.o.” iz Subotice na vrelu Gostilj, HTP „Olimp” d.o.o. na prostoru HTP „Olimp” na Zlatiboru, Opštini Čajetina na izvorištu Kraljev trg na Zlatiboru (Bunar IEBT – 1/11), „Interchem-Him” d.o.o. na izvorištu Hemel na Zlatiboru, i PK „Zlatibor” a.d. na izvorištu Bjela Česma na Zlatiboru.
Odobreno je istraživanje podzemnih voda – pitka voda preduzeću „Teikom d.o.o.”, JKP Vodovod Zlatibor na izvorištu Golovo i Ljubiš.
Aplikanti za istraživanje su: a) JKP Vodovod Zlatibor na izvorištima Golovo i Ljubiš; b) Construzione d.o.o. za istraživanje podzemnih voda – pitka voda.
3.2.2. Stanovništvo, mreža naselja i javne službe
Stanovništvo
Prema podacima Popisa iz 2011. godine, u dvadeset osam (statističkih) naselja koja su delom ili u celosti obuhvaćena Prostornim planom živelo je 17.952 stanovnika. Područje Parka prirode obuhvata delove dvadeset tri naselja čiji je ukupan broj stanovnika 2011. godine iznosio 13.470. Većinu naselja na području Prostornog plana, izuzev Čajetine i Zlatibora karakteriše depopulacija. Opadanje broja stanovnika posledica je niskog prirodnog priraštaja i intenzivnih migracija stanovništva ka većim urbanim centrima. U odnosu na prethodni Popis iz 2002. godine, ukupan broj stanovnika na području Prostornog plana smanjen je za 8%.
Prosečna gustina naseljenosti u 2011. godini iznosila je 38 st./km2 pri čemu je najveća u naselju Čajetina (595 st./km2), a najmanja u naseljima Brezna (2 st./km2) i Semegnjevo (3 st./km2). U naseljima u obuhvatu Parka prirode prosečna gustina naseljenosti iznosila je oko 17 st./km2.
U starosnoj strukturi na području Prostornog plana najveće učešće imalo je odraslo stanovništvo (19–59 godina) sa 54%, učešće starog stanovništva (preko 60 godina) iznosilo je 27%, dok je učešće mladih (0–19) iznosilo 18%. Učešće radno sposobnog stanovništva (15–64 godina) u ukupnom stanovništvu iznosilo je oko 67%. Prosečna starost stanovništva iznosila je 52 godine. Najnepovoljnija situacija je u naseljima Semegnjevo i Stublo gde dominira staro stanovništvo (preko 60%), a prosečna starost stanovništva iznosila je 62 godine.
Negativni demografski trendovi uslovljavaju smanjenje broja domaćinstava. Prema podacima Popisa iz 2011. evidentirano je 4.841 domaćinstvo u naseljima koja su u obuhvatu Parka prirode, što je za 2.151 domaćinstvo manje u odnosu na 2002. godinu. Na području Prostornog plana situacija je povoljnija zahvaljujući konstantnom porastu domaćinstava u naseljima Čajetina i Rača. U strukturi domaćinstava na području Prostornog plana najveći udeo imala su dvočlana (28%), samačka (21%) i četvoročlana domaćinstva (18%). Prosečna veličina domaćinstava iznosila je 2,6 članova.
Stambeni fond na području Prostornog plana brojao je 15.418 jedinica od kojih je oko 40% bilo nastanjeno. Prema Popisu iz 2011. godine oko 31% ukupnog stambenog fonda koristilo se povremeno, za turizam i rekreaciju, pri čemu je ovaj procenat najveći u naseljima Dobroselica (69%), Draglica (54%) i Seništa (51%).
Mreža naselja
Mreža naselja obuhvata fragmente formiranih mreža naselja u okviru teritorije grada Užica i opština Čajetina, Nova Varoš i Priboj.
To su potplaninsko/planinska naselja pretežno razbijene morfološke strukture. Mrežu naselja na području Prostornog plana karakteriše dominacija patuljastih naselja (< 250 stanovnika). Prema veličinskoj kategoriji izdvajaju se četiri naselja u kojima se broj stanovnika kretao od 250 do 500. Pet naselja pripadalo je kategoriji srednje manjih naselja (500–700), dok su se naselja Čajetina, Banja, Zlatibor i Rača nalazila u kategoriji velikih naselja (preko 1000 stanovnika). Prostorna i funkcijska transformacija mreže naselja na području prostornog plana odvijala se pod uticajem razvoja gradskog centra Užice i opštinskih centara Čajetina, Nova Varoš i Priboj.
U pogledu funkcijskih karakteristika na teritoriji opštine Čajetina izdvajaju se naselja: Čajetina kao opštinski centar, naselje Zlatibor koja zahvaljujući razvijenoj turističkoj funkciji ima status gradskog naselja, Branešci i Šljivovica sa višim nivoom opremljenosti uslugama i javnim službama i dobrom saobraćajnom povezanošću koja se ostvaruje državnim putevima I i II reda i železničkim saobraćajem. Ostala naselja/delovi naselja na teritoriji grada Užice, opština Priboj i Nova Varoš, čiji su manji delovi obuhvaćeni planskim područjem funkcionalno gravitiraju odgovarajućim centrima u mreži naselja grada Užice i opština Nova Varoš i Priboj.
Javne službe
Predškolsko obrazovanje organizovano je u okviru predškolske ustanove u Čajetini sa radnom jedinicom na Zlatiboru. Pored toga predškolska grupa postoji u Šljivovici. U naselju Banja na teritoriji opštine Priboj (koje je malim delom obuhvaćeno Prostornim planom) postoji objekat predškolskog obrazovanja. Mrežu objekata osnovnog obrazovanja čine matična osmorazredna škola u Čajetini i Zlatiboru. Izdvojena odeljenja četvororazredne osnovne škole postoje u naseljima Šljivovica, Alin Potok, Gostilje, Ljubiš, Dobroselica, Jablanica, Banja, Draglica, Negbina i Bela Reka. U opštinskom centru Čajetina postoji Srednja ugostiteljsko-turistička škola.
Za potrebe fizičke kulture, postoje otvoreni sportski tereni pri osnovnoj školi u Gostilju, Dobroselici, Zlatiboru, Jablanici, Ljubišu, Šljivovici i Čajetini.
Mrežu objekata zdravstvene zaštite čine: Dom zdravlja u Čajetini, zdravstvena stanica na Zlatiboru i ambulante u Gostilju, Ljubišu, Jablanici, Negbini i Beloj Reci. Na Zlatiboru postoji specijalna bolnica za bolesti štitaste žlezde i bolesti metabolizma. U neposrednoj okolini planskog područja, u Pribojskoj Banji postoji rehabilitacioni centar.
U opštinskom centru Čajetina funkcioniše Centar za socijalni rad. Objekti kulture zastupljeni su samo u Čajetini.
3.2.3. Infrastrukturni sistemi
3.2.3.1. Vodna infrastruktura
Vodosnadbevanje
Na teritoriji Prostornog plana za vodosnabdevanje stanovništva i industrije koriste se vode iz javnog vodovoda, seoskih vodovoda i iz individualnih bunara. Rasuta mreža seoskih vodovoda i pojedinačnih vodozahvata, sanitarno neodređenih, ima značajne oscilacije u količini i kvalitetu vode.
Vodom iz javnog vodovoda, koji se nalazi u nadležnosti KJP Zlatibor (zadovoljavajući sistem vodosnabdevanja), snabdevaju se urbanizovana naselja Čajetina i turistički centar Zlatibor. Vodovodna mreža snabdeva 80% stanovništva. Vodosnabdevanje se vrši iz akumulacionog jezera Ribnica na reci Crni Rzav, čija je zapremina 3.500.000 m3. Magistralnim vodovodom, izrađenim od armiranobetonskih cevi prečnika 600 mm, voda se odvodi do rezervoara Jezero, zapremine 300 m3 i 1500 m3 i do rezervoara „Karaula” zapremine 300 m3. Neposredno uz rezervoar „Karaula” nalazi se i drugi deo razervoara, koji se takođe zove „Karaula” zapremine 500 m3. Izvorište raspolaže većom izdašnošću od sadašnjih potreba, postoji manjak rezervoarskog prostora i potrebno je izvršiti rekonstrukciju dela vodovodne mreže zbog starosti i nedovoljnog prečnika.
Kategoriji „nezadovoljavajući sistem vodosnabdevanja” pripadaju sledeće mesne zajednice: Golovo, Alin Potok, Gostilje, Ljubiš i Dobroselica. Ove mesne zajednice imaju delom centralizovano vodosnabdevanje, a delom se snabdevaju vodom iz individualnih vodovoda. U selu Dobroselica 220 domaćinstava ima priključke sa više lokalnih vodovoda, koji se snabdevaju sa izvorišta Vrelo, Careva voda, Poljane, Čigota i Popov kolac. Voda je ispravna za piće, ali ne zadovoljava sadašnje potrebe stanovnika, a izvorišta nisu zaštićena fizičkim i normativnim merama. U selu Ljubiš 90% domaćinstava (oko 150 priključaka) ima priključke sa 4 lokalna vodovoda, koji se snabdevaju sa izvorišta Đokovo vrelo, Vodica i Studenjak. Voda je ispravna za piće, zadovoljava sadašnje potrebe stanovnika, a izvorišta su zaštićena fizičkim, ali ne i normativnim merama. U selu Gostilje domaćinstava se snabdevaju sa izvorišta Vrelo i Tucovića voda, voda je ispravna za piće, zadovoljava sadašnje potrebe stanovnika, izvorišta su fizički zaštićena, dok normativne mere zaštite nisu ispoštovane.
Kategoriji naselja koja nemaju rešeno pitanje vodosnabdevanja pripadaju teritorije MZ Šljivovica, MZ Branešci, MZ Mušvete, MZ Rudine, MZ Semegnjevo, MZ Jablanica i MZ Stublo gde ne postoji organizovan centralizovan sistem vodosnabdevanja. Za potrebe vodosnabdevanja ovih mesnih zajednica koriste se vode sa izvora koje su primitivnim sistemom cevovoda sprovedene do domaćinstava.
Slika 1: Prikaz rešenosti vodosnabdevanja
U selu Stublu 30 domaćinstava ima priključke sa lokalnih vodovoda, koji se snabdevaju sa izvorišta Korita, Dunjića vrelo i Vrelo. Voda je ispravna za piće, delimično zadovoljava sadašnje potrebe stanovnika, a izvorišta nisu zaštićena fizičkim i normativnim merama. Priključcima na oko 20 lokalnih vodovoda, 250 domaćinstava naselja Šljivovica, snabdeva se sa izvorišta Savine vode, Dohoši i Mićićevo vrelo. Voda je ispravna za piće, uglavnom zadovoljava sadašnje potrebe stanovnika, izvorišta su fizički zaštićena, ali normativnim merama nisu.
Domaćinstava u naselju Semegnjevo snabdevaju se preko lokalnih vodovoda sa izvorišta Malo polje, Viotor, Blagojevića stublina i Peskovito vrelo. Voda se ne kontroliše, a izvorišta nisu zaštićena i u lošem su stanju.
U selu Rudine 60 domaćinstava ima priključak sa lokalnog vodovoda, koji se snabdeva sa izvorišta Hajdučko vrelo, voda je ispravna za piće, zadovoljava sadašnje potrebe stanovnika, izvorišta su fizički zaštićena, dok normativne mere zaštite nisu ispoštovane. U selu Mušvete 64 domaćinstva ima priključke sa više lokalnih vodovoda, koji se snabdevaju sa izvorišta Bošovića česma, Grabovica i Stublina. Kvalitet vode se vrlo retko proverava, zadovoljava sadašnje potrebe stanovnika. Deo izvorišta je zaštićen fizički, ali ne i normativnim merama.
U selu Branešci oko 180 domaćinstava ima priključke sa 10 lokalnih vodovoda, koji se snabdevaju sa izvorišta Božovića, Boglug i Džambića vrelo. Kvalitet vode se ne prati, ne zadovoljava sadašnje potrebe stanovnika, a izvorišta su zaštićena fizičkim, ali ne i normativnim merama.
Kanalisanje i prikupljanje otpadnih voda
U obuhvatu Prostornog plana prikupljanje, odvođenje i prečišćavanje otpadnih voda je veoma skromno rešeno. Mreža je koncipirana po separacionom sistemu.
U urbanizovanim naseljima – turistički centar Zlatibor i Čajetina postoji izgrađena kanalizaciona mreža za upotrebljene vode i kišna kanalizacija, koja je u nadležnosti KJP Zlatibor. Od primarnih vodova postoji armiranobetonski kolektor za upotrebljene vode prečnika 500 mm (dužine 1450 m) i armiranobetonski kišni kolektor prečnika 1.000 mm (dužine 1380 m), iz kojih se vode bez prečišćavanja upuštaju u otvorene tokove reka Balasice i Obadovice, koja se nizvodno uliva u Crni Rzav. Od sekundarnih vodova ima ukupno 32.575 m kanalizacije za upotrebljene vode (betonske, keramičke, liveno-gvozdene i PVC cevi) i 1140m kišne kanalizacije (betonske i PVC cevi). U mrežu se infiltrira veća količina kišnih voda u toku pljuskova uz stalni priliv podzemnih voda.
U ostalim seoskim naseljima opštine Čajetina otpadne vode se ili upuštaju u septičke jame ili nemaju nikakav regulisan odvod, dok se otpadne vode iz poljoprivrednih objekata (potencijalnih zagađivača) slobodno izlivaju.
3.2.3.2. Saobraćajna infrastruktura
Putna infrastruktura
Mrežu drumskog saobraćaja na području Prostornog plana čine državni putevi (u daljem tekstu: DP), prema Uredbi o kategorizaciji državnih puteva („Službeni glasnik RS”, br. 105/13, 119/13 i 93/15), i to:
1. DP IB reda br. 23, u dužini od oko 31,8 km (od stacionaže na granici Prostornog plana km 158+675 do stacionaže na granici Prostornog plana km 190+300), koga čine deonice broj: 02322,02323,02324 i 02325;
2. DP IB reda br. 28, u dužini od oko 12,6 km (od stacionaže na granici Prostornog plana km 158+675 do stacionaže na granici Prostornog plana km 133+600), koga čini deonica broj: 02811. Ovaj državni put je u preklopu sa državnim putem IB reda br. 23 od čvora 2319 do čvora 2321;
3. DP IIA reda br. 195, u dužini od oko 25,1 km (od stacionaže na granici Prostornog plana km 22+090 do stacionaže na granici Prostornog plana km 42+725), koga čine deonice broj: 19502,19503 i 19504;
4. DP IIA reda br. 196, u dužini od oko 5,1 km (od stacionaže na granici Prostornog plana km 50+015 do stacionaže konačnog čvora br. 19503 km 55+110), koga čini deonica broj: 19602;
5. DP IIB reda br. 406, u dužini od oko 1,3 km (od stacionaže na granici Prostornog plana km 8+042 do krajnjeg čvora br. 19502 na stacionaži km 9+395), koga čini deonica broj: 40601;
6. DP IIB reda br. 404, u dužini od oko 11,6 km (od čvora broj 2322 km 0+000 do stacionaže na čvoru br. 40401 km 11+648), koga čini deonica broj: 40401;
7. DP IIB reda br. 405, u dužini od oko 5,7 km (od čvora broj 2323 km 0+000 do stacionaže na čvoru br. 40501 km 5+785), koga čini deonica broj: 40501.
Saobraćajnu mrežu, pored državnih puteva čine i opštinski putevi (u daljem tekstu: OP). Opštinski putevi, zbog pretežno nepovoljnih terenskih uslova, imaju tehničke elemente karakteristične za planinska područja: nedovoljnu širinu kolovoza, male radijuse horizontalnih i vertikalnih krivina, velike poprečne i uzdužne nagibe kolovoza i dr.
Železnička infrastruktura
Na području Prostornog plana i u njegovom neposrednom okruženju izgrađena je sledeća železnička infrastruktura ili koridori:
1. magistralna jednokolosečna elektrificirana pruga (Beograd) Resnik – Požega – Vrbnica – državna granica – (Bijelo Polje) za javni putnički i teretni saobraćaj, deonica dužine oko 34 km na području Prostornog plana;
2. turistička pruga uzanog koloseka Šarganska osmica, deonica Mokra Gora – Šargan Vitasi, izvan područja Prostornog plana.
Stanje raspoloživosti kapaciteta javne železničke infrastrukture, naročito na magistralnoj pruzi ukazuje na dugogodišnje nedovoljno ulaganje u održavanje, što je rezultiralo značajnim smanjenjem pouzdanosti železničkog saobraćaja.
3.2.3.3. Energetska infrastruktura
Elektorenergetska infrastruktura
Na području Prostornog plana nadležnost nad elektrodistributivnom mrežom ima operator distributivnog sistema „EPS Distribucija” d.o.o. Beograd, Ogranak ED Užice sa pogonima Čajetina i Nova Varoš.
Mrežu dalekovoda u vlasništvu „Elektromreža Srbije” AD, koji jednim svojim delom prolaze kroz obuhvat Prostornog plana ili ga tangiraju, čine:
– 220 kV br. 203/1 TS Bajina Bašta – Čvor Vardište;
– 220 kV br. 203/2 Čvor Vardište – HE Bistrica;
– 220 kV br. 206/1 TS Bajina Bašta – granica/TS Pljevlja 2;
– 220 kV br. 214/3 TS Požega – Čvor Vardište;
– 220 kV br. 266 TS Požega – granica/TS Pljevlja 2;
– 110 kV br. 134/1 TS Sevojno – TS Čajetina;
– 110 kV br. 134/2 TS Zlatibor 2 – HE Kokin Brod;
– 110 kV br. 134/3 HE Kokin Brod – HE Potpeć;
– 110 kV br. 134/4 HE Potpeć – granica/TS Pljevlja 1;
– 110 kV br. 134/5 TS Čajetina – TS Zlatibor 2;
– 110 kV br. 1117 HE Potpeć – TS Prijepolje.
Snabdevanje potrošača električnom energijom vrši se iz nadzemnih elektroenergetskih vodova svih naponskih nivoa (110 kV, 35 kV, 10 kV i 0,4 kV), podzemnih vodova 10 kV i 0,4 kV i transformatorskih stanica:
– TS 110/35/10 kV „Zlatibor 2”;
– TS 35/10 kV „Zlatibor 1”;
– TS 35/10 kV „Čajetina”;
– TS 35/10 kV „Braneško polje”;
– TS 110/35 kV „Sušica”, koja je na graničnom području obuhvata Prostornog plana;
– TS 35/10 kV „Kokin Brod”, koja je van obuhvata Prostornog plana, ali snabdeva potrošače sa tog područja.
Distributivna mreža naponskog nivoa 10 kV i niskonaponska mreža (0,4 kV) je pretežno nadzemna na armirano-betonskim i drvenim stubovima. Pretežni deo razvoda ove mreže je rađen kao „antenska” sa velikim dužinama izvoda, gde su veliki gubici i padovi napona u mreži, kao i sa nemogućnošću dvostranog napajanja, što ne pruža potrebnu sigurnost u snabdevanju. Trafostanice 10/0,4 kV su najčešće izvedene kao tipske u objektima, zidane, tipske MBTS, KBTS, „kula” i stubne i to različitih snaga od 50 do 630 kVA.
Postojeći kapaciteti elektrodistributivnog sistema na području Prostornog plana trenutno zadovoljavaju potrebe potrošača. Problem je u korišćenju elektroenergetskih potencijala, velike i neracionalne potrošnje energije, kao i male energetske efikasnosti u proizvodnji, prenosu, distribuciji i korišćenju svih tipova energije. Korišćenje električne energije za grejanje i druge potrebe za koje je moguće pronaći alternativu, kao i zastarela tehnologija u aspektima potrošnje energije opterećuju elektroenergetski sistem.
Gasovodna infrastruktura
U obuhvatu Prostornog plana nalaze se izgrađeni objekti i mreže gasovodne infrastrukture. Izgrađen je transportni gasovod od čeličnih cevi maksimalnog radnog pritiska (MOR) 50 bar, prečnika Ø 273 mm, RG 08-19 Užice – Čajetina – Zlatibor i glavna merno regulaciona stanica (GMRS) „Zlatibor Rudine”, 50/16 bar, Q = 10.000 m3/h, na katastarskoj parceli br. 3987/3 KO Čajetina. Pored magistralne gasovodne infrastrukture, izgrađeni su: distributivni gasovod od čeličnih cevi MOR 16 bar, prečnika Ø 273 mm, koji je na jednoj deonici izgrađen kao transportni gasovod MOR 50 bar i u delu između k.p. 4469/2 i k.p. 3987/3 KO Čajetina je u procesu prekvalifikacije na distributivni gasovod MOR 16 bar i stanica za odorizaciju na lokaciji bivše GMRS „Zlatibor” na k.p. 4469/2 (GMRS je stavljena van funkcije).
Na teritoriji Prostornog plana ne postoje centralni sistemi toplifikacije i daljinskog grejanja. Obezbeđenje toplotne energije vrši se uglavnom preko individualnih kotlarnica, a malog broja objekata preko lokalnih kotlarnica. Kao energenti za grejanje se najčešće koriste čvrsto gorivo (drva i ugalj), električna energija i prirodni gas.
3.2.3.4. Elektronske komunikacije i poštanski saobraćaj
U pogledu javne telekomunikacione mreže Srbije (u daljem tekstu: TK) područje Prostornog plana pripada mrežnoj grupi 031 Užice i 033 Prijepolje. Usluge fiksne mreže pruža operator „Telekom Srbija”. TK infrastruktura je dobro razvijena, a pored telefonskih usluga u znatnom broju naselja se pružaju i usluge prenosa podataka, interneta, IPTV i dr. Infrastruktura fiksne mreže, u obliku kablovske pretplatničke mreže, postoji u svim naseljima. Od bitnog uticaja na razvoj i kvalitet TK mreže i usluga na ovom području je postojeća mreža TK optičkih kablova. Optički kablovi dovedeni su do većine naselja. Ovi optički kablovi omogućili su da se TK infrastruktura u većini naselja osavremeni i omogući pružanje svih vrsta usluga. Prema podacima za prvu polovinu 2018. godine u radu je bio veliki broj multiservisnih pristupnih čvorova: 9 tipa MSAN, 7 tipa DSLAM i 21 tipa IPAN i miniIPAN. Jedino u naseljima Semegnjevo i Jablanica nisu instalisani multiservisni pristupni čvorovi, već istureni stepeni digitalne telefonske centrale.
Područje Prostornog plana pokrivaju sva tri operatora mobilne telefonije „Telenor”, VIP i „Telekom Srbija” − „Telekom Srbija” ima u radu 27 baznih stanica , „Telenor” ima 14, dok VIP ima 13. Pokrivenost signalima je dobra u svim naseljima.
U obuhvatu Prostornog plana i njegovom kontaktnom pojasu locirane su glavne emisione stanice za TV i FM radio prenos – Tornik, Mokra Gora, Cvijetnjak, Panja Glava, Bić, Čajetina, Bela Reka, Sirogojno, Zabučje i Bitovik, što obezbeđuje dobre uslove za prijem TV i radiodifuzije u digitalnom obliku.
Prema podacima JP „Pošta Srbije”, u radu su jedinice poštanskog saobraćaja u naseljima Mokra Gora (van obuhvata Prostornog plana), Ljubiš, Čajetina (1 i 2), Šljivovica, Zlatibor, Gostilje i Jablanica. Broj i prostorni raspored poštanskih jedinica je zadovoljavajući.
3.2.3.5. Tretman otpada
Prikupljanje komunalnog otpada sa teritorija u obuhvatu Prostornog plana je jednim delom u nadležnosti javnih komunalnih preduzeća. Zbog specifične morfologije terena, sa relativno malim selima razbijenog tipa, većih seoskih deponija praktično nema, a sav otpad odlaže na mnogobrojnim manjim i većim smetlištima, u putne kanale, pored ili čak u korita reka i potoka.
Na teritoriji opština koje su u obuhvatu Prostornog plana nalazi se jedna regionalna deponija – „Duboko” u Užicu (van granica Prostornog plana) na koju se odlaže otpad iz Čajetine i Užica. Opštine Priboj i Nova Varoš imaju značajan problem u upravljanju otpadom budući da se ukupni tokovi otpada, pored nekoliko divljih deponija odlažu na nesanitarnu deponiju Goveđak. Postojeća deponija Goveđak je pred zatvaranjem i u 2019. godini se očekuje privremeno preusmeravanje ukupne količine otpada sa cele teritorije planskog područja na regionalnu deponiju „Duboko” (do izgradnje planirane deponije Banjica – za opštine Nova Varoš, Priboj, Prijepolje i Sjenica).
Na regionalnu deponiju „Duboko” se sa cele teritorije grada Užice godišnje se odloži 20.000 t otpada, a iz opštine Čajetina 6.000 t.
Ne postoje zvanični podaci javnih komunalnih preduzeća o količini prikupljenog otpada, te je, za potrebe analize i determinisanja ukupne količine otpada na teritoriji Prostornog plana uzet u obzir Popis stanovništva iz 2011. godine i aproksimacije date Strategijom upravljanja otpadom za period 2010–2019. godine („Službeni glasnik RS”, broj 29/10), prema kojima je prosek dnevne stvorene količine otpada oko 0,6 kg/stanovnik/dnevno. Na osnovu ovih podataka procenjeno je da ukupna godišnja količina otpada koji se produkuje na području Prostornog plana iznosi oko 3.900 t godišnje. Uzimajući u obzir celogodišnju turističku ponudu i broj registrovanih turističkih ležaja (6.030), količina otpada znatno premašuje ovu vrednosti i iznosi oko 5.200 t (od toga 1300 je generisano iz turističkih kapaciteta).
Tabela 4: Postojeće i projektovane količine otpada u naseljima na području Prostornog plana
|
JLS |
Katastarska opština |
Naselje |
2011. |
Kol. otpada (kg) |
2019. |
Kol. otpada kg) |
2029. |
Kol. Otpada (kg) |
|
Užice |
Mokra Gora |
Mokra Gora |
549 |
120231 |
500 |
109500 |
435 |
95265 |
|
Panjak |
84 |
18396 |
60 |
13140 |
35 |
7665 |
||
|
Čajetina |
Stublo |
Stublo |
128 |
28032 |
50 |
10950 |
25 |
5475 |
|
Alin potok |
Alin potok |
190 |
41610 |
140 |
30660 |
80 |
17520 |
|
|
Branešci |
Branešci |
737 |
161403 |
730 |
159870 |
725 |
158775 |
|
|
Gostilje |
Gostilje |
242 |
52998 |
150 |
32850 |
40 |
8760 |
|
|
Rakovica |
60 |
13140 |
15 |
3285 |
8 |
1752 |
||
|
Dobroselica |
Dobroselica |
367 |
80373 |
335 |
73365 |
290 |
63510 |
|
|
Drenova |
Drenova |
96 |
21024 |
60 |
13140 |
20 |
4380 |
|
|
Jablanica |
Jablanica |
709 |
155271 |
520 |
113880 |
280 |
61320 |
|
|
Ljubiš |
Ljubiš |
515 |
112785 |
345 |
75555 |
135 |
29565 |
|
|
Semegnjevo |
Semegnjevo |
183 |
40077 |
80 |
17520 |
40 |
8760 |
|
|
Čajetina |
Golovo |
169 |
37011 |
130 |
28470 |
85 |
18615 |
|
|
Zlatibor |
2821 |
617799 |
3245 |
710655 |
3775 |
826725 |
||
|
Mušvete |
242 |
52998 |
210 |
45990 |
170 |
37230 |
||
|
Rudine |
144 |
31536 |
130 |
28470 |
115 |
25185 |
||
|
Čajetina |
3336 |
730584 |
3490 |
764310 |
3685 |
807015 |
||
|
Šljivovica |
Šljivovica |
472 |
103368 |
380 |
83220 |
270 |
59130 |
|
|
Sainovina |
646 |
141474 |
500 |
109500 |
320 |
70080 |
||
|
Nova Varoš |
Bela Reka |
Gornja Bela Reka |
165 |
36135 |
115 |
25185 |
45 |
9855 |
|
Donja Bela Reka |
257 |
56283 |
230 |
50370 |
195 |
42705 |
||
|
Draglica |
Draglica |
173 |
37887 |
100 |
21900 |
50 |
10950 |
|
|
Negbina |
Negbina |
352 |
77088 |
245 |
53655 |
105 |
22995 |
|
|
Seništa |
Seništa |
214 |
46866 |
170 |
37230 |
120 |
26280 |
|
|
Priboj |
Banja |
Banja |
3013 |
659847 |
2705 |
592395 |
2320 |
508080 |
|
Kratovo |
Brezna |
26 |
5694 |
10 |
2190 |
5 |
1095 |
|
|
Jelača |
158 |
34602 |
75 |
16425 |
35 |
7665 |
||
|
Rača |
Rača |
1904 |
416976 |
2005 |
439095 |
2135 |
467565 |
|
|
Ukupno |
17952 |
3931488 |
16725 |
3662775 |
15543 |
3403917 |
||
Pored navedenih regionalnih i opštinskih deponija, na području Prostornog plana nalazi se i veći broj nesanitarnih odlagališta, evidentiran prema Mapi deponija javnih komunalnih preduzeća i divljih i starih deponija (Agencija za zaštitu životne sredine), i to u: KO Šljivovica (3 deponije uz postojeći državni put IB reda br 23), KO Čajetina (3 deponije – 1 uz postojeći državni put IB reda br. 23 u blizini naselja Palisad i 2 na lokalitetima Tusto brdo i Pandurica) i KO Draglica (2 deponije uz državni put IB reda br. 23, u blizini naselja Velika Rasnica)
Na deponijama nije prisutan ni jedan oblik obrade otpada, niti organizovano izdvajanje i recikliranje. I pored toga što u ruralnim sredinama, prema karakteristikama otpada, postoje odgovarajući uslovi za kompostiranje (veliki sadržaj organskog otpada), kompostiranje se ne vrši.
Na području Prostornog plana ne produkuje se opasni otpad, osim u slučajevima odlaganja baterija, akumulatora i elektronskih uređaja.
3.2.4. Zaštita životne sredine
Prema kategorizaciji kvaliteta životne sredine datoj kroz Prostorni plan Republike Srbije, područje Prostornog plana u velikoj meri pripada teritoriji sa kvalitetnom životnom sredinom. Na području Prostornog plana ne vrši se sistematski (državni i lokalni) monitoring životne sredine, tako da se ocena elemenata i pokazatelja stanja životne sredine može izvesti samo posredno, na osnovu saznanja o objektima i aktivnostima koji mogu biti izvor zagađenja vazduha i zemljišta, odnosno koji mogu generisati buku, otpad i zračenje.
Glavni lokalni izvori zagađenja vazduha su izduvni gasovi motornih vozila na saobraćajnicama (državnim putevima I (br 23. i 28) i II reda (br. 195), opštinskim putevima i železničkoj pruzi Beograd–Bar (deonica Užice–Prijepolje) i, znatno manje, ložišta na čvrsto gorivo u domaćinstvima i drugim objektima u naseljima, kao i u turističkim objektima, koji su deo turističke destinacije Drina–Tara–Zlatibor. Osnovano se pretpostavljaju povremena (dnevna i časovna ili osmočasovna) prekoračenja graničnih vrednosti koncentracija SO2, NOx, CO, suspendovanih i taložnih materija ugljen monoksida i azotnih oksida u neposrednom pojasu prometnih državnih puteva Užice – Čajetina – Nova Varoš – Prijepolje – granica Crne Gore i Čačak – Užice – Mokra Gora – granica Bosne i Hercegovine, kao i u turističkim komplekcima Zlatibor, Čajetina i većim seoskim centrima i na drugim lokacijama u okruženju Parka prirode, ali se na osnovu generalnih rezultata ispitivanja kvaliteta vazduha u Srbiji može zaključiti da je vazduh na planskom području u I kategoriji (čist ili neznatno zagađen vazduh). Toj kategoriji (koja se utvrđuje na osnovu godišnjih koncentracija) odgovaraju prve tri klase kvaliteta (odličan, dobar i prihvatljiv), utvrđene prema vrednostima dnevnih koncentracija. Takođe,na području Prostornog plana nema izvora dugotrajnijeg prekoračenja dozvoljenog nivoa buke, osim neposredno pored navedenog državnog puta i lokaliteta sa visokom koncentracijom turističkih objekata.
Iako ne postoje merenja kojima bi se eksplicitno potvrdile veličine, odnosno koncentracije i prostorna distribucija uticaja izvora zagađenja vazduha i buke u kontekstu propisanih graničnih vrednosti, može se konstatovati da je stanje životne sredine u pogledu kvaliteta vazduha i buke na ostalim delovima područja Prostornog plana dobro. Nema indicija o pojačanom, veštačkom ili prirodnom, jonizujućem zračenju. Izvor nejonizujećeg zračenja su dalekovodi, a zaštita od njihovog električnog polja i magnetne indukcije obezbeđuje se u toku projektovanja i pogona dalekovoda shodno domaćem zakonodavstvu i smernicama Svetske zdravstvene organizacije. Imajući to u vidu i postojeće i planirane dalekovode, ovaj uticaj na životnu sredinu smatra se kontrolisanim i bezbednim.
Ispitivanje kvaliteta voda reke Ribnice, na profilu Ribnica (most) u okviru državnog operativnog i nadzornog monitoringa vrši Agencija za zaštitu životne sredine. Uzorci se uzimaju jednom mesečno, pri čemu se mesečna ispitivanja razlikuju po obimu fizičko-hemijskih, hemijskih i mikrobioloških parametara (od tridesetak do preko 100 parametara). Centralni položaj ovog vodotoka u Parku prirode iziskuje i detaljnije razmatranje njenog kvaliteta. Saprobni indeks iznosi 2,02, prema pH pripada I–IV klasi kvaliteta, prema suspendovani česticama I–II klasi kvaliteta, BPK (II klasa), nitrati i fosfor (I klasa) i po sadržaju gvožđa u IV klasi kvaliteta. Kvalitet vode Crnog Rzava nije zadovoljavajući imajući u vidu da se otpadne vode naselja Zlatibor ispuštaju u Obudojevicu, desnu pritoku na ulasku u klisuru. Ostali vodotokovi na planskom području nisu u sistemu nacionalnog monitoringa. Lokalni monitoring kvaliteta površinskih voda na području Prostornog plana se ne obavlja.
Problem predstavlja i visok procenat neprečišćenih otpadnih voda, koji prema Izveštaju Agencije za zaštitu životne sredine o stanju životne sredine u Republici Srbiji za 2017. godinu iznosi 95–100%.
U obuhvatu Prostornog plana prikupljanje, odvođenje i prečišćavanje otpadnih voda je uglavnom neadekvatno. Otpadne vode ispuštaju se u septičke jame, pretežno vodopropusne ili često, u poljoprivrednim domaćinstvima i vikendicama, direktno na površinu terena ili recipijente. Mreža je koncipirana po separacionom sistemu, dok u turističkim centrima Zlatibor i Čajetina postoji izgrađena kanalizaciona mreža za upotrebljene vode i kišna kanalizacija, koja je u nadležnosti JKP Zlatibor.
Kvalitet zemljišta, prema rezultatima ispitivanja za područje Zlatiborskog okruga, u odnosu na prisustvo zagađujućih i štetnih materija (kadmijum, bakar, živa, nikl, cink) je zadovoljavajući, sa prekoračenjem tzv. remedijacionih vrednosti odnosno nivoa koji je bezbedan za korišćenje zemljišta, s obzirom na prostorno učešće poljoprivrednih površina na kojima se primenjuju agrohemijska sredstva, relativno mali obim primene tih sredstava i odsustvo objekata i aktivnosti koji mogu biti izvor zagađenja zemljišta većeg obima. U zemljištu nisu konstatovani arsen, hrom i olovo. Izlivanje otpadnih voda domaćinstava i drugih objekata u seoskim naseljima, upotreba đubriva i hemijskih sredstava u poljoprivredi ne smatraju se faktorom promene kvaliteta zemljišta na području. Najveći deo područja Prostornog plana, oko 60%, obuhvaćen je procesima vrlo slabe erozije, dosta manje – oko 30%, procesima slabe erozije i pod srednjom erozijom je oko 10% područja.
U obuhvatu Prostornog plana ne nalaze se niti su planirani seveso postrojenja/kompleksi, u kojima je prisutna ili može biti prisutna opasna materija u jednakim ili većim količinama od propisanih.
3.2.5. Korišćenje i uređenje prostora od interesa za odbranu zemlje i u vanrednim situacijama
Na području Prostornog plana nalazi se „perspektivni” kompleks specijalne namene sa zonama zaštite koji su neophodni za funkcionisanje sistema odbrane zemlje.
Područje Prostornog plana je izloženo potencijalnoj opasnosti od elementarnih nepogoda, u prvom redu izazvanih intenzivnim snežnim i kišnim padavinama, kao i drugim atmosferskim nepogodama, a posebno opasnostima od snežnih smetova, odrona, klizanja zemljišta, udara vetra i dr. Opasnost od šumskih požara je veoma izražena s obzirom na veliko učešće čistih četinarskih šuma (oko 150 km2, odnosno oko 23% područja Prostornog plana).
Na području Prostornog plana moguća je pojava neeksplodiranih ubojnih sredstava s obzirom na intenzitet vojnih operacija vođenih na širem području.
U obuhvatu Prostornog plana nema seveso postrojenja.
Prisutna je određena opasnost od zemljotresa s obzirom da je intenzitet seizmičkog hazarda na širem području Prostornog plana, za povratni period od 475 godina, u VII–VIII kategoriji (prema EMS skali, EMS-European macroseizmic scale). Ove vrednosti ukazuju da je deo područja ugrožen zemljotresima koji mogu izazvati značajna oštećenja objekata. Ipak, u periodu od 1901. do 2010. godine zabeležene su vrednosti zemljotresa između 3,7 i 4,9 MW (MW- skala momentne magnitude), ali čiji su epicentri bili pretežno van područja Prostornog plana, odnosno bili su na teritorijama opština Priboj i Nova Varoš.
3.3. Sintezni prikaz potencijala i ograničenja prostornog razvoja područja posebne namene
Osnovi potencijali za razvoj su:
1) Prirodne vrednosti, biodiverzitet i bogatstvo flore i faune, geološko nasleđe najvećeg ultramafitskog masiva u Srbiji i karakteristična slika predela;
2) Lečilišni i rekreativni značaj subplaninsko-planinske klime Zlatibora koji se afirmisao kao prva vazdušna banja u Srbiji;
3) Kulturno istorijsko nasleđe (sa objektima narodnog, sakralnog i drugog graditeljstva i znamenitim mestima) na području Prostornog plana i u njegovom neposrednom okruženju;
4) Izvorišta (površinskih i podzemnih) voda za regionalne i lokalne sisteme snabdevanja naselja vodom;
5) Položaj u okviru primarne turističke destinacije Drina–Tara–Zlatibor, sa optimalnim uslovima za celogodišnju ponudu planinskog turizma, sa blisko okružujućim turističkim destinacijama Zlatar–Pešter i Golija;
6) Razvijena turistička ponuda stacionarnog, izletničkog i tranzitnog odmorišno-rekreativnog turizma, sa dominacijom odmorišnog turizma i značajnim učešćem zdravstveno-rekreativnog i sportsko-rekreativnog turizma, uz značajne potencijale za diverzifikaciju turističkih proizvoda, razvoj celogodišnje turističke ponude i povezivanje sa turističkom ponudom primarnim turističkih destinacija Drina–Tara–Zlatibor i Zlatar–Pešter;
7) Razvijeni fizički sadržaji turističke ponude u Turističkom centru Zlatibor (Kraljeva Voda, Palisad, Čolovića brdo i Zova–Oko), vikend naseljima (Ribnica, Zarino Vrelo, Vodice, Borova Glava, Smiljanski Zakosi, Carevo Polje, Šainovci, Gajevi, Valenski Gaj) i u selima (domaćinske i vikend kuće u Gostilju, Šljivovici, Rudinama, Dobroselici, Mušvetama, Ljubišu i dr.), uz značajne potencijale za decentralizaciju fizičkih sadržaja ponude;
8) Razvijeni sportsko-rekreativni sadržaji javnog alpskog skijališta „Tornik”, Kulturno-sportskog centra Zlatibor, u sklopu hotela u centru Zlatibora i u okruženju centra Zlatibor (jahački i paraglajding poligoni, kupališta na malim jezerima, izletničke, biciklističke i planinarske staze), uz znatne potencijale za unapređenje postojećih i razvoj novih sportsko-rekreativnih sadržaja i aktivnosti;
9) Poljoprivredno zemljište i relativno očuvane šume kao ključni elementi unikatnih prirodnih i predeonih vrednosti područja;
10) Relativno dobra pristupačnost područja državnim putevima I i II reda i magistralnom železničkom prugom, koja će u budućnosti biti unapređena izgradnjom državnog puta IB reda (E-761) i aktiviranjem aerodroma „Ponikve” za civilni vazdušni saobraćaj; kao i blizina urbanog centra Užice, a potom i blizina drugih centara Čačka, Sarajeva i Podgorice;
11) Mreža naselja formirana u očuvanom prirodnom okruženju i relativno dobra saobraćajna povezanost naselja, obnavljanje tradicionalnih delatnosti i mogućnosti raznovrsnih turističkih i komplementarnih aktivnosti, kao osnova aktiviranja lokalnog stanovništva;
12) Očuvan kvalitet životne sredine na preovlađujućem području Prostornog plana.
Osnova ograničenja za razvoj su:
1) Nedovoljno istraženo (nesprovedeno sistematsko rekognosciranje terena), neadekvatno zaštićeno (32 evidentirana NKD) i neodgovarajuće prezentirano kulturno nasleđe na području Prostornog plana i u njegovom neposrednom okruženju;
2) Nedovoljna zaštita i održavanje prirodnih vrednosti i životne sredine na prostorima intenzivnijeg turističkog korišćenja (posebno u pogledu tretmana otpada i otpadnih voda);
3) Ograničena ponuda srednjeplaninskog prostora u zimskim sportovima i rekreaciji zbog morfometrijskih i klimatskih uslova (posebno klimatskih promena);
4) Nedovoljna razvijenost i organizovanost sportske, rekreativne, edukativne, zabavne i druge ponude u prostoru – turističke infrastrukture, prezentacije prirodnih i kulturnih dobara i dr.;
5) Nedovoljna ponuda savremenih zdravstvenih programa za prevenciju i očuvanje zdravlja, posebno u odnosu na inostranu tražnju;
6) Nedovoljan kvalitet turističkog smeštaja i neusklađenost sa klasifikacijom i kategorizacijom u EU, uz nizak stepen godišnje iskorišćenosti kapaciteta;
7) Nedovoljna razvijenost saobraćajne i tehničke infrastrukture, u prvom redu za prikupljanje, odvođenje i prečišćavanje otpadnih voda;
8) Nepovoljna demografska i obrazovna struktura stanovništva, pražnjenje udaljenijih sela i zapuštanje seoskih aktivnosti, neopremljenost sela komunalnom infrastrukturom, javnim službama i servisima;
9) Nepoštovanje prostorne, urbanističke i arhitektonsko-građevinske regulative, uz bespravnu izgradnju, devastaciju i gubitak pojedinih lokacija za turističku izgradnju.
II. PRINCIPI, CILjEVI I OPŠTA KONCEPCIJA PROSTORNOG RAZVOJA PODRUČJA POSEBNE NAMENE
1. PRINCIPI PROSTORNOG RAZVOJA
Osnovni principi zaštite, uređenja i održivog razvoja područja Prostornog plana jesu:
– zaštita prirode, prirodnih vrednosti, predela i kulturnih dobara, kao prioritetnih aktivnosti sa kojima će biti usklađene sve druge aktivnosti na području posebne namene;
– zaštita i unapređenje životne sredine, posebno kvaliteta voda, vazduha i zemljišta;
– zaštita i održivo korišćenje vodnog, poljoprivrednog i šumskog zemljišta, posebno od neplanske izgradnje na zaštićenom području i u njegovom neposrednom okruženju;
– prostorno-funkcionalna integrisanost i usklađen integrisan razvoj i zaštita prirodnih vrednosti i kulturnih dobara na obuhvaćenom području i na teritoriji jedinica lokalnih samouprava u okruženju;
– održivi razvoj turizma kao jedne od prioritetnih delatnosti i osnove ekonomskog razvoja područja posebne namene;
– razvoj i unapređenje zimske i letnje ponude javnog skijališta, realizacija i unapređenje turističko rekreativne infrastrukture (posebno panoramske gondolske žičare na pravcu Zlatibor – Ribničko jezero – Tornik, panoramskih puteva, uređenje i korišćenje koridora atarskih puteva za biciklizam i rekreaciju, uređenje planinarskih i šetnih staza i dr.) i komunalne infrastrukture;
– unapređenje kvaliteta komunalne opremljenosti i saobraćajne pristupačnosti turističkih centara i sela;
– zaštita javnog interesa, javnih dobara i dobara u opštoj upotrebi;
– relativizacija konflikata u zaštiti prostora, razvoju turizma i održivom razvoju lokalnih zajednica.
2. OPŠTI I POSEBNI CILjEVI PROSTORNOG RAZVOJA
Osnovni cilj izrade Prostornog plana jeste definisanje planskog osnova za zaštitu i održivi razvoj Parka prirode „Zlatibor” i održivi razvoj turizma na obuhvaćenom području u sklopu primarne turističke destinacije Drina–Tara–Zlatibor. Održivi razvoj područja posebne namene će se zasnivati na zaštiti, unapređenju i korišćenju prirodnih vrednosti i kulturnih dobara, razvoju turizma, sporta i rekreacije i funkcionalnoj integraciji područja Parka prirode i šireg okruženja.
Imajući u vidu planske dokumente višeg reda, karakter posebne namene, kao i preporuke i standarde Evropske unije u pogledu održivog razvoja zaštićenih područja, opšti ciljevi zaštite, uređenja i održivog razvoja planskog područja jesu:
– obezbeđenje trajne i integrisane zaštite prirodnih vrednosti Parka prirode „Zlatibor”, njihovo održivo korišćenje za edukaciju, naučna istraživanja i prezentaciju javnosti, razvoj komplementarnih aktivnosti i seoske ekonomije, kao i razvoj turizma i rekreacije;
– uređenje, održivo korišćenje i zaštita predeonih vrednosti Zlatibora, hidrografske mreže sa delovima klisura Uvca, Crnog Rzava i drugih reka, pašnjačkih zona, šumskih kompleksa i kulturne baštine za prezentaciju duž panoramskih puteva i razvoj adekvatnih sportsko-rekreativnih aktivnosti;
– uređenje, održivo korišćenje i zaštita slivova akumulacija namenjenih vodosnabdevanju;
– jačanje regionalnog identiteta planskog područja uz održivi razvoj turizma kao prioritetne i ključne funkcije, sinhronizovano sa razvojem komplementarnih delatnosti (poljoprivrede – posebno stočarstva, šumarstva, seoske ekonomije i dr.) planskog područja u celini;
– razvoj svih vidova turizma i turističkih proizvoda za koje postoje potencijali na području Prostornog plana: celogodišnji odmorišni turizam (planine i jezera); sportsko-rekreativni turizam (na sadržajima zimskih i letnjih sportova i rekreacije), zdravstveno-rekreativni turizam (tipa vazdušne banje, wellnes/spa i dr.), turizam posebnih interesovanja (turno skijanje, kanjoning, planinarenje, penjanje, paraglajding, istraživanje prirode, sportski ribolov, planinski biciklizam, jahanje i dr), kongresni i poslovni turizam, kampovanje (npr. glamping resort – autentični kampovi sa dodatnim sadržajima), ruralni turizam (agroturizam, eko-turizam, seoski turizam, kulturni turizam i dr), turing turizam, i dr.
Kao posebni ciljevi zaštite, uređenja i održivog razvoja planskog područja izdvajaju se:
– zaštita, očuvanje, unapređenje i održivo korišćenje prirodnih vrednosti, kao i integriteta, lepote i raznolikosti predela;
– unapređenje uslova za odmor, rekreaciju i edukaciju posetilaca o prirodnim i kulturnim vrednostima područja, organizovanjem sadržajno zaokružene turističke ponude usklađene sa režimima zaštite Parka prirode „Zlatibor” i integrisane u ponudu primarne turističke destinacije Drina–Tara–Zlatibor i turističkog klastera Zapadna Srbija;
– usklađivanje razmeštaja aktivnosti i fizičkih struktura sa režimima zaštite prirodnih i kulturnih dobara, vodoprivrednih objekata, odnosno obezbeđivanje uslova za dalje funkcionisanje postojećih i planiranih privrednih aktivnosti (posebno razvoja turizma i rekreacije), naselja i infrastrukturnih sistema;
– podrška razvoju multifunkcionalne poljoprivrede, stočarstva (posebno autohtonih i starih rasa domaćih životinja) i seoske ekonomije, zasnovanih na tradicionalnoj proizvodnji visokovrednih lokalnih proizvoda i pružanju agroekoloških i turističkih usluga, u skladu sa specifičnim zahtevima zaštite i održivog korišćenja prirodnih i kulturnih vrednosti, biološke i predeone raznovrsnosti;
– obezbeđenje prostornih uslova za funkcionisanje i dalji razvoj saobraćajnih i infrastrukturnih sistema, i to: na prvom mestu državnog puta IB reda br. 23; planiranog puta IA reda (autoput E-761 Beograd–Sarajevo, deonica „Požega–Užice–Kotroman”); železničke pruge Beograd–Bar; postojeće i planirane turističke pruge; i lokalne mreže puteva;
– dalji prostorni razvoj lokalnih samouprava i naselja u obuhvatu Prostornog plana, posebno opštine Čajetine (koja obuhvata preko 80% područja), uz stvaranje uslova za realizaciju kompenzacija lokalnom stanovništvu u skladu sa ograničenjima, kroz razvoj saobraćajne, turističke i komunalne infrastrukture i objekata, aktivnosti i funkcija javnog značaja, podršku agrarnom restrukturiranju i diverzifikaciji ekonomskih aktivnosti na selu, posebno u oblasti ekološki prihvatljivog turizma i drugih komplementarnih delatnosti.
3. REGIONALNI ASPEKTI RAZVOJA PODRUČJA POSEBNE NAMENE I FUNKCIONALNE VEZE SA OKRUŽENjEM
Područje prostornog plana nalazi se u regionu Šumadije i Zapadne Srbije, u obuhvatu Zlatiborskog upravnog okruga, na delovima teritorija grada Užica i opština Čajetina, Nova Varoš i Priboj.
Najveći značaj za saobraćajnu dostupnost, integraciju i transgranično povezivanje područja Prostornog plana sa okruženjem imaju putevi: DP IB reda br. 23 (Užice – Čajetina – Nova Varoš – Prijepolje – granica Crne Gore), DP IB reda br. 28 (Čačak – Užice – Mokra Gora – granica Bosne i Hercegovine) i DP IIA reda br. 195 (veza sa DP IB reda br. 23 – Bela Zemlja – Ljubiš – Nova Varoš), kao i železnička pruga Beograd–Bar (deonica Užice–Prijepolje). Za veću saobraćajnu dostupnost i integraciju područja Prostornog plana nedostaju kvalitetniji poprečni pravci državnih puteva IIA reda i opštinskih puteva za povezivanje nedovoljno aktiviranih delova zapadnog i istočnog dela područja sa DP IB reda br. 23, DP IB reda br. 28 i DP IIA reda br. 195.
U budućnosti će povećanju kvaliteta dostupnosti i saobraćajne integracije sa širim okruženjem i jačanju regionalnog identiteta značajno doprineti revitalizacija i modernizacija železničke pruge Beograd – Vrbnica – granica Crne Gore, i realizacija planiranog DP IA reda br. 2 (Beograd – Južni Jadran, autoput E-763, deonica Požega – Boljare – granica Crne Gore) i planiranog DP IA reda, autoputa E-761 (Pojate – Kruševac – Kraljevo – Čačak – Užice – granica Bosne i Hercegovine). Veze sa planiranim DP IA reda br. 2 područje Prostornog plana ostvarivaće preko DP IIA reda br. 195 na istočnom delu područja, DP IIA reda br. 196 (na području opština Čajetina i Arilje) i DP IIA reda br. 194 (na području opština Nova Varoš i Ivanjica).
Područje Prostornog plana ima mogućnost ostvarivanja prekograničnih veza sa Bosnom i Hercegovinom i Crnom Gorom kroz institucionalnu saradnju na međunarodnom, međudržavnom, međuregionalnom i lokalnom nivou.
Uspostavljanje regionalne i transgranične saradnje uslovljeno je prostorno-funkcionalnim odnosima između urbanih centara različitog hijerarhijskog ranga u širem okruženju područja Prostornog plana koji opredeljuju formiranje razvojnih osovina nacionalnog i transgraničnog značaja: zapadnomoravske razvojne osovine (II ranga značaja) na pravcu Kraljevo–Čačak–Užice sa vezama ka Kragujevcu, Višegradu – Bosni i Hercegovini i Podgorici – Crnoj Gori, moravičke razvojne osovine (II ranga značaja) na pravcu Kraljevo– Čačak–Užice sa vezama ka Kragujevcu, Višegradu – Bosni i Hercegovini i Podgorici – Crnoj Gori, moravičke razvojne osovine (II ranga značaja) na pravcu Požega–Arilje–Ivanjica sa vezom ka Crnoj Gori i transgraničnog drinskog pojasa na pravcu Prijepolje – Priboj – Bajina Bašta – Zvornik – Loznica – Sremska Mitrovica, sa vezama ka Bosni i Hercegovini. Od podjednake važnosti za privrednu su i pravci regionalnog i subregionalnog ranga kojima se ostvaruje veza sa područjem statističko-planskog regiona Šumadija i Zapadna Srbija i/ili susednim državama na relacijama: Novi Pazar – Sjenica – Nova Varoš – Priboj (sa vezom ka Bosni i Hercegovini), Užice – Bajina Bašta (sa vezom ka Bosni i Hercegovini) i dr.
Za prostorno-funkcijsku transformaciju područja Prostornog plana najznačajniji su uticaji urbanog centra nacionalnog značaja Užice, kao i jačanje funkcija opštinskog centra Čajetina i turističkog centra Zlatibor.
4. OPŠTA KONCEPCIJA RAZVOJA PODRUČJA
POSEBNE NAMENE
4.1. Opšta koncepcija
Opštu koncepcija zaštite i održivog razvoja opredeljuju posebne namene područja Prostornog plana. Ključne posebne namene su:
– zaštićeno područje prirodnih vrednosti od izuzetnog značaja (I kategorije) – Park prirode „Zlatibor” predviđeno za očuvanje, unapređenje, zaštitu, kulturološko korišćenje i turističku prezentaciju;
– nepokretna kulturna dobra sa planiranim granicama zona za zaštićena i evidentirana nepokretna kulturna dobra;
– delovi slivova izvorišta u Zapadnomoravsko-rzavskom regionalnom sistemu za snabdevanje vodom naselja – u regionalnim podsistemima „Zapadna Morava” (akumulacija „Vrutci” i „Ribničko jezero”), „Rzav” i „Uvac”;
– deo primarne turističke destinacije Drina – Tara – Zlatibor.
Ostale posebne namene na području Prostornog plana su područja infrastrukturnih koridora: planiranog autoputa E-761 i energetske infrastrukture (postojeći i planirani dalekovodi 400, 220 i 110 kV, postojeći i planirani razvodni gasovod Zlatibor – Priboj – Nova Varoš).
Opšta koncepcija jeste integrisana zaštita prirode, prirodnih vrednosti, predela i kulturnih dobara kao prioritetne posebne namene, sa kojom će se usklađivati sve druge aktivnosti na području posebne namene i na kojoj će se zasnivati održivi razvoj zaštićenog područja i obuhvaćenog područja u njegovom okruženju.
Osnovno plansko opredeljenje je da se sa ustanovljenim režimima zaštite na području Parka prirode i režimima zaštite nepokretnih kulturnih dobara i slivova izvorišta regionalnih sistema snabdevanja naselja vodom usklađuju sve ostale posebne i druge namene, planirane i realizovane aktivnosti koje mogu da doprinesu održivom razvoju obuhvaćenog područja i lokalnih zajednica.
Sledeće plansko opredeljenje je da će jačanje regionalnog identiteta biti ostvareno održivim razvojem turizma na području Prostornog plana i njegovim prostornim i funkcijskim integrisanjem sa neposrednim i regionalnim okruženjem u primarnoj turističkoj destinaciji Drina–Tara–Zlatibor i turističkom klasteru Zapadne Srbije. Ponuda turizma i rekreacije na području Prostornog plana biće zasnovana na prirodnim uslovima, resursima i vrednostima za zimske i letnje aktivnosti, na kapacitetima turističkog smeštaja, rekreacije, sporta, javnih službi i servisa Čajetine, Zlatibora i seoskih centara, kao i na potencijalnoj ponudi planinskih sela sa zdravstveno bezbednom hranom, etno-vrednostima i dr. Turističko-rekreativna ponuda će animirati i zadovoljiti tražnju u stacionarnom, izletničkom i tranzitnom turizmu kroz sledeće vidove planinskog turizma: zdravstveno-rekreativni, odmorišni, zimski i letnji sportsko-rekreativni, poslovno-kongresni, manifestacioni, turing, eko i etno, obrazovni, posebnih interesovanja, ruralni i dr.
Plansko opredeljenje je decentralizacija turističke ponude koja će se ostvariti razvojem i promocijom postojećih i budućih lokaliteta van naselja Čajetina i centra Zlatibor, posebno u tradicionalnim selima kroz razvoj integrisane ruralne ekonomije zasnovane na organskoj poljoprivrednoj proizvodnji sa oznakama Turističkog centra i Parka prirode „Zlatibor”, i na domaćoj radinosti u seoskom turizmu, uz obnovu starih zanata, revitalizaciju tradicionalnih objekata i dr. Razvoj, izgradnja i rekonstrukcija velikih postojećih i novih turističkih kompleksa u centru Zlatibor, Čajetini, većim seoskim centrima i na drugim lokacijama realizovaće se u okruženju Parka prirode. Razvoj, izgradnja i rekonstrukcija sela i posebnih lokacija na području Parka prirode odvijaće se isključivo u zoni III stepena zaštite. Prioritet ima zaustavljanje i sanacija neplanske turističke izgradnje na području Parka prirode (Vodice, Kobilja Glava, Ribnica i dr.) i u njegovom okruženju (centar Zlatibor i lokaliteti oko tog centra).
Razvoj poljoprivrede na području Prostornog plana zasnivaće se na koncepciji integralnog upravljanja prirodnim resursima, na način kojim se obezbeđuje opšte poboljšanje stanja životne sredine, rehabilitacija tla, vode, vazduha i prirodnih predela i očuvanje flore i faune i njihovih staništa. U tim okvirima, holističkim pristupom biće razrađena rešenja za punu valorizaciju koristi, vrednosti i usluga koje zaštićeno područje pruža održivom poljoprivrednom i ruralnom razvoju.
Saobraćajna integracija naselja i turističkih kompleksa na području Prostornog plana međusobno, sa skijalištem, drugim sadržajima ponude u prostoru i okruženjem ostvariće se postojećim i novim drumskim saobraćajnicama (planiranog autoputa E-761), železničkim saobraćajnicama (železnička pruga Beograd–Bar i produžetak uskog koloseka Šargan–Vitasi do Branešca i Zlatibora), gondolom Zlatibor–Tornik, kao i uređenjem biciklističkih, pešačkih, planinarskih i izletničkih staza. Saobraćajnoj i funkcijskoj integraciji područja Prostornog plana sa širim regionalnim i međunarodnim okruženjem znatno će doprineti aktiviranje aerodroma „Ponikve” za civilni vazdušni saobraćaj (na teritoriji grada Užice).
Plansko opredeljenje je unapređenje i razvoj sistema vodosnabdevanja, odvođenja otpadnih voda i upravljanja otpadom.
4.2. Polazišta i principi za relativizaciju konfliktnih interesa
Mere utvrđene uspostavljanjem zona zaštite prirodnih dobara sa posebnim režimima zaštite, naspram planiranih mera uređenja i korišćenja Parka prirode „Zlatibor” i potreba za razvojem turizma, saobraćajne i energetske infrastrukture i zadovoljavanja drugih interesa lokalnih zajednica izazivaju značajne konflikte u prostoru. Jedan od osnovnih zadataka Prostornog plana jeste obezbeđenje rešenja za integralni razvoj, korišćenje i uređenje područja posebne namene, to jest relativizacija i usaglašavanje konfliktnih interesa zaštite i drugih korisnika prostora.
Konfliktni interesi su:
|
– Konflikt 1 – |
između položaja koridora planiranog autoputa E-761 (Prostorni plan područja posebne namene za infrastrukturni koridor auto-puta E-761, deonica Požega–Užice – granica sa Bosnom i Hercegovinom, RJU, 2018) i uspostavljenih režima zaštite prirode I, II i III stepena; |
|
– Konflikt 2 – |
između planiranog skijališta istočni „Tornik” i „Čigota”, delova naselja i sportsko-rekreativnih namena (Plan generalne regulacije naseljenog mesta Čajetina (sedište opštine) sa naseljenim mestom Zlatibor – II faza, „Službeni list opštine Čajetina”, br. 12/13 i 7/19) i uspostavljenih režima zaštite prirode I i II stepena i zona I i II sanitarne zaštite izvorišta vodosnabdevanja; |
|
– Konflikt 3 – |
između zaštite prirodnih vrednosti i interesa privatnih kompanija za eksploatacijom mineralnih sirovina na zaštićenom području; |
|
– Konflikt 4 – |
između zaštite prirodnih vrednosti i interesa lokalne zajednice za socio-ekonomski razvoj. |
Polazišta za relativizaciju ispoljenih i potencijalnih konfliktnih interesa između posebnih namena, kao i u odnosu na održivi razvoj područja i lokalnih zajednica su:
– usklađivanje studije opravdanosti sa idejnim projektom i prostornog plana područja posebne namene za infrastrukturni koridor auto-puta E-761, deonica Požega – Užice − granica sa Bosnom i Hercegovinom sa zonama i režimima zaštite Parka prirode;
– usklađivanje razvoja turističkih aktivnosti, sadržaja i infrastrukture sa zonama i režimima zaštite Parka prirode, uz redukciju proizvodnje otpada i učešće dela prihoda od turizma u očuvanju i unapređenju prirodnog i kulturnog nasleđa na celom području Prostornog plana;
– ukslađivanje razvoja eksploatacije mineralnih sirovina sa zonama i režimima zaštite Parka prirode, nepokretnih kulturnih dobara i izvorišta voda, i planiranim razvojem aktivnosti, sadržaja i infrastrukture turističke ponude;
– realizacija koristi za lokalnu zajednicu kroz uključivanje stanovništva kao najzainteresovanijeg subjekta efikasne zaštite prirodnih i kulturnih dobara i očuvanja predela i identiteta područja – uvođenjem sistema ekoloških usluga zaštićenog područja;
– obezbeđenje odgovarajućih kompenzacija na ime ograničenja u proizvodnji i aktivnostima nastalih uspostavljanjem režima zaštite.
III. PLANSKA REŠENjA PROSTORNOG RAZVOJA PODRUČJA POSEBNE NAMENE
1. ZAŠTITA PRIRODNIH VREDNOSTI
Glavnu namenu ovog prostornog plana predstavlja zaštita prirodnih vrednosti na teritoriji Parka prirode „Zlatibor”, čije su granice i površine prostornih jedinica sa režimima zaštite I, II i III stepena definisane Uredbom o proglašenju Parka prirode „Zlatibor” za zaštićeno područje od izuzetnog značaja, odnosno I kategorije.
Park prirode „Zlatibor” ima 41.923,26 ha ukupnih površina, koje se prostiru na teritoriji grada Užica (deo KO Mokra Gora), opštine Čajetina (KO Stublo u celosti i delovi KO Alin Potok, Branešci, Gostilje, Dobroselica, Drenova, Jablanica, Ljubiš, Semegnjevo, Čajetina i Šljivovica), opštine Nova Varoš (delovi KO Bela Reka, Draglica, Negbina i Seništa) i opštine Priboj (delovi KO Banja, Kratovo i Rača).
1.1. Prostorne jedinice i lokaliteti po režimima zaštite u Parku prirode „Zlatibor”
Na zaštićenom području ustanovljen je trostepeni zaštitni režim u okviru sledećih prostornih jedinica i lokaliteta:
1. Režim zaštite I stepena, ukupne površine 1.968,89 ha, tj. 4,7% područja Parka prirode
1) „Viogor”, površine 249,94 ha, opština Čajetina (KO Semegnjevo) i grad Užice (KO Mokra Gora) koji obuhvata zapadne padine uzvišenja Viogor (Police – 1.246 m n.v.), sa izvorišnim čelenkama Krsmanskog potoka, Dubošca i Drugandžice usečene u stene peridotiskog kompleksa. Snažna disekcija terena uslovljena je tektonskim razlamanjem izdignutog zlatiborskog pineplena i predstavlja obod zlatiborske visoravni prema zapadu. Obrastao je prirodnim visokim sastojinama šuma crnog bora (Erico-Pinetum nigrae, Euphorbio glabriflorum-Pinetum nigrae) na inicijalnim humusnosilikatnim zemljištima na peridotitima i serpentinitima. Pojedinačno su zastupljena i retka stabla drugih vrsta četinara i lišćara, mada ih ima više na zapadnim padinama, ka Kamišni. Takođe, deo lokaliteta je obrastao šikarom crnog graba i crnog jasena (Ostryo-Pinetum nigrae serbicum). Ovaj lokalitet je značajan za vrste ptica koje zahtevaju šumska staništa – četinarske šume: B. bonasia, E. rubecula, D. martius, D. major, F. coelebs, L. curvirostra, P. pyrrhula, C. familiaris, P. ater, Parus montanus, P. cristatus, R. regulus, R. ignicapilla.
2) „Crni Rzav”, površine 374,96 ha, opština Čajetina (KO Jablanica i Branešci), obuhvata klisuru Crnog Rzava nizvodno od ušća Obudojevice do ušća Ribnice, ispod Belog kamena (708 m n.v.). Posle ušća Obudojevice, Crni Rzav ulazi u suženje, probijajući se kroz Zlatiborsku površ, sve dubljom klisurom tako da na relaciji Lisičina (1.073 m) – Suvi bor (908 m) dostiže 400 m dubine. Leva strana klisure je pokrivena vegetacijom, dok je desna prilično ogoljena. Dužina toka na ovoj deonici (u pravoj liniji) prelazi 6 km, a apsolutni pad je 255 m. Crni Rzav gradi i niz dolinskih meandara. Kvalitet vode Crnog Rzava nije zadovoljavajući, pošto se otpadne vode naselja Zlatibor ispuštaju u Obudojevicu, njegovu desnu pritoku na ulasku u klisuru. Klisura Crnog Rzava se ubraja u geomorfološke, kao i u hidrološke objekte geonasleđa Zlatibora i Srbije. Klisura je usečena u dunitske serpentinite i lerzolite jurske starosti. U klisuri dominiraju šumski tipovi staništa (hrastove, borove i mešovite šume) i serpentinitska vegetacija. Očuvane čiste sastojine hrasta kitnjaka nalaze se na 780 m n.v. i to po strmim padinama na desnoj strani reke i uvalama duž potoka koji utiču u Rzav. Po brdima i kosama, na levoj strani se javlja kompleks borove šume, najrasprostranjeniji i najznačajniji šumski tip na Zlatiboru. U nižim delovima, počev od dna klisure Crnog Rzava, do 1000 m n.v, najviše su zastupljene sastojine crnog bora koji se isto tako često javlja zajedno sa hrastom kitnjakom i brezom. Osnovni tip sastojine je visoka šuma crnog bora (Erico-Pinetum nigre, Euphorbio glabrifloram-Pinetum nigre) na inicijalnim humusno-silikatnim zemljištima na peridotitima i serpentinitima sa primešanim brojnim drugim vrstama (hrast, leska, grab, breza, Sorbus, Ramnus, lipa). Prirodna crnoborova staništa na serpentinitima, kakva su i ova, ne odlikuju se velikim bogatstvom dendroflore. Osim šuma crnog bora, beleži se i zajednica crnog i belog bora (Pinetum nigraesilvestris) sa šašikom (Sesleria rigida). Na strmom kamenitom terenu razvija se posebna facija seslerietosum čiji je glavni edifikator šašika koja sa svojim jakim korenom može da odoli obrušavanju i potočnim bujicama koje se povremeno slivaju sa vrha planina. Ova varijanta borove šume najbolje je razvijena u klisuri na levoj strani reke, na vrlo strmom terenu sa krupnim blokovima stena, čiji nagibi iznose i do 60o. Na takvim mestima nema ni hrasta kitnjaka koji je redovan u ovim sastojinama crnog bora, dok se u prizemnom spratu sreću mnoge biljke vlažnog kamenja i mahovine. Endemična asocijacija Potentillo mollis-Halascyetum sendtneri zastupljena je na stenovitim padinama i stenama sa kojima se najčešće javljaju i Campanula rotundifolia, Cerastium decalvans i Silene pusilla. U toku Crnog Rzava evidentirane su sledeće vrste riba: potočna pastrmka, pliska, uklija, potočna mrena, klen, gagica, bradavičarka, peš, sunčica, kao i potočni rak. Takođe, registrovane su i značajne vrste ptica koje zahtevaju šumska staništa – četinarske šume: B. bonasia, E. rubecula, D. martius, D. major, F. coelebs, L. curvirostra, P. pyrrhula, C. familiaris, P. ater, Parus montanus, P. cristatus, R. regulus, R. ignicapilla.
3) „Klisura Uvca”, ukupne površine 1.121,10 ha, sa tri prostorno bliska, ali fizički odvojena lokaliteta: lokalitet „3a” površine 129,01 ha, lokalitet „3b” površine 75,49 ha i lokalitet „3v” površine 916,59 ha, nalazi se na granici opština Čajetina (KO Jablanica, Dobroselica i Stublo) i Priboj (KO Rača i Kratovo). Obuhvata uži, nenastanjeni deo klisure i sam tok Uvca sa brojnim dolinskim meandrima, sa leve (manje) i desne (više) strane, od manastira Dubrava do Crnog potoka. Klisura je, u ovom delu toka, veoma izrazita, izbrazdana mnoštvom uvala, jaruga i potoka, što uslovljava veliki broj istaknutih kosa i visova. Ističe se svojom divljinom, nepristupačnošću i očuvanošću ambijenta. Na tako nepristupačnom terenu, na strmim stranama klisure, ni pritoke Uvca nisu mogle da se usecaju drugačije, već divljim jarugama i vododerinama formirajući kratke klisure. Preovlađujući nagib je oko 30o, a nadmorske visine se kreću u rasponu 700–1.100 m n.v. Na pojedinim deonicama, granica lokaliteta se proširuje obuhvatajući strane klisure ili doline pritoka: Drinčino brdo (Orlosed, 1.027 m) sa dolinicom Brezanske reke; Ćorovu dubravu; kanjon Krvavca; deo klisura Šaranskog i Crnog potoka i dr. Takve su Janjin potok, Savin potok, Crni potok, Šaranski potok, Krvavac, Omarski potok i dr. Kao geomorfološki objekat geonasleđa na ovom lokalitetu nalazi se i klisura Krvavca – koja gradi klisuru duboku preko 500 m, stenovitih litica, izbrazdanu točilima i jarugama, prošaranu žicama magnezita u peridotitima. Klisura Uvca se nalazi u južnom delu zlatiborskog ultramafitskog masiva i litološki je predstavljena serpentinisanim harcburgitima, harcburgitima i serpentinitima. Vode Uvca su u I klasi kvaliteta (i sa izuzetnim živim svetom). Nepristupačne i strme doline pritoka, poput klisure Krvavca, sa aspekta ukupnih prirodnih vrednosti i bio i geodiverziteta – čine ovaj lokalitet jednim od najvrednijih u okviru Parka prirode. Termofilno erodirano stanište, sa puno sipara i goleti, jako nagnut teren u klisuri potoka Krvavac i reci Uvac, uslovilo je da preovlađujući tip vegetacije bude termofilna šikara mešovitog sastava. Strme, snažno erodirane, kamenite i stenovita strane su obrasle vegetacijskom formacijom u kojoj važnu ulogu ima karakteristična niska, žbunasta i endemična mlečika Euphorbia glabriflora. Naročit značaj zajednice se ogleda u prisustvu endemičnih taksona gde se ističu Halacsya sendtneri, Stipa novakii, Genista frivaldszky, Iris reichenbachii i druge vrste. Naročito je dobro izražena serpentinitska vegetacija. Endemična asocijacija Potentillo mollis-Halascyetum sendtneri zastupljena je na stenovitim padinama, a sa navedenim vrstama najčešće se javljaju i Campanula rotundifolia, Cerastium decalvans i Silene pusilla. Na brdu Malinjak, na zaravnjenom delu platoa, nalazi se lokalitet „Šaša voda”, koji predstavlja malo močvarno stanište – tresetište. Sa Preliminarnog spiska vrsta za Crvenu listu kičmenjaka Srbije na ovom području su od ribljih vrsta prisutne mladica i brkica. Osim njih evidentirane su i sledeće vrste: potočna mrena, pliska, krkuša, klen, gagica, kao i potočni rak. Nekoliko insekatskih vrsta registrovano je u blizini vodotoka ovog lokaliteta: Amphinemura triangularis, Leuctra fusca, Perlodes microcephala, Perla burmeisteriana, Rhyacophila tristis, Silo piceus. U klisuri se susreće značajan broj retkih i ugroženih vrsta ptica grabljivica, među kojima se posebno izdvajaju Gyps fulvus, Aquila chrysaetos, Circaetus gallicus i Falco peregrinus. Lešinari redovno doleću iz svojih gnezdilišta na Uvcu. Ovaj lokalitet je značajan i za vrste ptica koje za staništa zahtevaju planinske kamenjare: A. spinoletta, Ph. ochrurus, S. rubetra, F. tinnunculus, Oe. Oenanthe, kao i stene i litice u klisurama: Pt. rupestris, D. urbica, H. daurica, B. bubo, F. tinnunculus, M. saxatilis, Ph. ochrurus, C. livia, C. corax. Takođe, na tresetištu Šaše vode mogu se sresti sledeće vrste: A. trivialis, L. collurio, A. cannabina, C. crex, M. cinerea, M. alba, C. ciconia, C.nigra.
4) „Klisura Griže”, površine 222,83 ha, opština Čajetina (KO Stublo i Dobroselica), obuhvata levu stranu klisure Griže pri ušću u Uvac, donji deo klisure Dobroseličke reke i desnu dolinsku stranu Uvca od Ćioskog potoka do Griže. To je termofilno erodirano stanište sa puno sipara i goleti, sa jako nagnutim terenom. Najviši vrh je Vis (1.007 m n.v.), a nadmorske visine se spuštaju prema klisuri Uvca do 650 m. Klisura reke Griže se ubraja u geomorfološke objekte geonasleđa i usečena je u stenama zlatiborskog ultramafitskog masiva. Osim klisuraste doline rečice Griže ovom prostornom jedinicom obuhvaćen je i donji tok Dobroseličke reke. Područje odlikuje snažna disekcija reljefa, a kod Zastupa Griža ulazi u donji deo svog toka gradeći krtaku ali izrazitu vrletnu klisuru golih strana između Visa (1.007 m), sa leve i Čavke (1.064 m) sa desne dolinske strane. Na pojedinim delovima visinska razlika između dna doline i okolnih uzvišenja dostiže 300 m. Griža se kod lokaliteta Peta, na 657 m n.m. uliva u Uvac kao desna pritoka. Dobroselička reka takođe useca živopisnu dolinu, sve do ušća u Uvac ispod Čukare (828 m), na oko 670 m n.m, na mestu gde Uvac pravi lep dolinski meandar. Teren je obrastao veoma oskudnom vegetacijom, retkim borovima po stenju i brojnim vrstama kržljavog drveća i grmlja. Osnovni tip sastojine je šikara crnog graba na staništu šume kitnjaka i graba (Querco carpinetum moesiacum) na smeđim i lesiviranim smeđim zemljištima. Vegetaciju kamenjara, ali i stena serpentinitskih klisura čine mnoge reliktne i endemične asocijacije, u kojima su kao edifikatori zastupljene karakteristične serpentinofite (Potentilla visiani, Halacsya sendtneri, Potentilla mollis, Fumana bonapartei, Linaria rubioides, Silene paradoxa, Alyssum markgrafii, Notholaena maranthae), ali se javlja i niz drugih vrsta karakterističnih za serpentinske kamenjare i stene (Artemisia alba, Cytisus procumbens, Lembotropis nigricans i druge vrste). Strma, snažno erodirana kamenita i stenovita područja serpentinskih klisura obrastaju formacijama u kojoj važnu ulogu ima karakteristična niska, žbunasta i endemična mlečika Euphorbia glabriflora. Na lokalitetu ukupna površina pod šumom u državnom vlasništvu iznosi 53,15 ha. U klisuri reke Griže evidentirane su sledeće vrste ptica: Oe. oenanthe, S. rubetra, L. collurio, E. cirlus, Ph. ochrurus, S. communis, M. alba, U. epops.
2. Režim zaštite II stepena, ukupne površine 19.255,59 ha, odnosno 45,9% područja Parka prirode
1) „Semegnjevska gora – Crni Rzav – Čavlovac”, površine 5.858,89 ha, opština Čajetina (KO Semegnjevo, Jablanica i Branešci) i grad Užice (KO Mokra Gora). Obuhvata prostrano područje između Semegnjevske gore (na severu) i desnih dolinskih strana Crnog Rzava i Ribnice na jugozapadu i jugu, izuzev centralnog naseljenog dela atara sela Semegnjeva. Okružujući prostor prvog stepena zaštite u klisuri Crnog Rzava, ovim lokalitetom je obuhvaćena severna strana sliva Crnog Rzava i izlomljeni i zatalasani fragmenti zlatiborske površi ispresecani desnim pritokama te reke. Sa površi se izdižu i usamljena uzvišenja zaostala prilikom uravnjivanja pineplena (Čavlovac, 1.101 m, Planinica, 1.037 m, Lisičina, 1.073 m, Tičija glava, 1.058 m). U severnom podnožju Semegnjevske gore je površ Gušterica, najseverniji deo zlatiborskog pineplena. Osim atraktivnih klisura, posebnu vrednost čine znatna pošumljenost i očuvane borove šume u samoj klisuri i na Čavlovcu. Jednim delom ovoga prostora obuhvaćena je i klisura potoka Skakavci u Semegnjevu. Južni i jugoistočni obod prostorne jedinice čini reka Ribnica. Rečnu mrežu čine reka Kamišna, sa izvorištima Drugančice, Krsmanskog i Crnog potoka i pritoke srednjeg toka Crnog Rzava sa Semegnjevskom rekom i više kratkih desnih pritoka. Od hidrografskih zanimljivosti izdvajaju se: lokalitet Gušterica sa izvorištem Crnog potoka – sa malim basenom Okrugle bare, koja ima odlike tresava, kao i uska, meandarska klisura donjeg toka Semegnjevske reke, od železničke stanice Zlatibor do ušća u Crni Rzav. Na lokalitetu Čavlovac prirodnu, visoku sastojinu čini šume crnog bora (EricoPinetum nigre, Euphorbio glabrifloram-Pinetum nigre) na inicijalnim humusno-silikatnim zemljištima, na peridotitima i serpentinitima. Tu se nalaze i veštački podignute sastojine crnog bora. Među posebne prirodne vrednosti spadaju veliki stoletni predstavnici crnog bora. Strme i kamenite strane klisure reke Ribnice obrasle su najviše crnim borom, ali i brezovim šumama koje osvajaju teren, kao i kržljavim stablima hrasta. U podrastu ima dosta ruja i crnog jasena, a na mnogim mestima crni borovi su zasečeni smolarenjem. Na livadskim i pašnjačkim staništima zabeležene su populacije lincure (Gentiana lutea) značajne brojnosti. U rečnom toku Ribnice evidentiran je potočni rak. Faunu riba čine: Salmo truta, Barbus peloponnesius, Gobio sp., Leuscius cephalus, Phoxinus phoxinus, Cottus gobio. Na području ovog lokaliteta registrovane su sledeće vrste ptica: D. syriacus, C. palumbus, C. oenas, C. brachydactyla, P. canus, S. europaea, P. caeruleus, B. buteo, S. turtur, G. glandarius, A. otus. Na Čavlovcu je prisutna leštarka (Bonasa bonasia). Osim prirodnih vrednosti, na ovom lokalitetu se nalazi i veći broj koliba, objekata narodnog graditeljstva, koje području daju izuzetne predeone karakteristike.
2) „Bijele vode”, površine 523,74 ha, opština Čajetina (KO Šljivovica i Branešci). Lokalitet obuhvata Bijele vode kao jedan od najbolje očuvanih fragmenata zlatiborskog pineplena oko Bijele česme, gde je i najniži deo zlatiborske visoravni ove prostorne jedinice, sa zatresavljenim delom, plitke i široke doline potoka Bijele vode i blago zatalasanim razvođem (920–980 m nadmorske visine) sa zaravnjenim temenima. Karakteriše ga prepoznatljiv zlatiborski pejzaž – zatalasana travnata površ sa izvorišnom čelenkom istoimenog potoka. Bijele vode nastaju od više periodskih krakova: središnjeg – Bijele vode, koji kreće od lokaliteta Oko (958 m), Jakšića bare, Suve luke i još par bezimenih, ali i stalnih izvora (Hajdučko vrelo i Bijela česma), koji su veoma zanimljive hidrogeografske pojave. Dolina je plitko usečena, uporednički usmerena ka zapadu do sastava sa Kani potokom, koji teče sa severa, a koji predstavlja jugozapadnu granicu ovog lokaliteta. Na ovom lokalitetu nalaze se stene jurske starosti, litološki predstavljene harcburgitima, stenama koje su karakteristične za zlatiborski ultramafitski masiv. Na istočnom delu ovog lokaliteta, u tektonskom kontaktu sa harcburgitima, nalaze se serpentiniti. U vegetacijskom smislu lokalitet je prepoznatljiv po vlažnoj livadi koju karakteriše bujnost i dominacija različitih vrsta familije trava. Tamo gde je tokom godine tlo delimično zabareno razvija se vegetacija močvarnih livada (klasa Molinio-Arrhenatheretea). Dominiraju krupni busenovi trava (Deschampsia caespitosa). Zabeleženo je nekoliko jedinki lincure. Pored puta, gde su staništa suva i kamenitija, raste Echium russicum (zmijoglavka). U vodama ovog lokaliteta je nađen potočni rak. Od ribljih vrsta ima potočne pastrmke, pliske, potočna mrene, krkuše, klena, gagice. Evidentirane su sledeće vrste ptica: A. spinoletta, A. trivialis, A. campestris, A. arvensis, L. arborea, A. graeca, P. perdix, C. coturnix, S. rubetra, A. Cannabina, L. collurio, C. crex, A. spinoletta, M. cinerea, M. alba, C. ciconia, C. nigra.
3) „Ribničko jezero”, površine 283,42 ha (100% u državnoj svojini), opština Čajetina (KO Jablanica i KO Čajetina). Obuhvata Ribničko jezero i prostor u njegovom okruženju, veštačku vodoakumulaciju površine oko 40 ha i dužine oko 2 km, formiranu 1971. godine pregrađivanjem Crnog Rzava kod mesta zvanog Varagin do. Blago zatalasani delovi visoravni naknadno su pošumljeni borovim zasadom u cilju zaštite akumulacije od okolnog spiranja. I dalje je veoma izražen problem bujičnog spiranja u okolnim rečicama i zapunjavanja plitkih dolina sopstvenim nanosom. Osnovna namena akumulacije je bila vodosnabdevanje turističkog centra Zlatibora i varošice Čajetine. Danas se ona koristi i u turističko-rekreativne svrhe, za ribolov i rekreaciju. Na području Ribničkog jezera nalaze se serpentiniti, izgrađeni od mrežastog serpentina, bastita, akcesornog hromita, sekundarnog praha oksida gvožđa, malo sekundarnog amfibola i talka. Vegetaciju lokaliteta pretežno čini veštački podignuta sastojina crnog bora na staništu šume crnog bora (Pinetum nigrae) na inicijalnim humusno-silikatnim zemljištima na peridotitima i serpentinitima. U vegetacijskom smislu lokalitet je prepoznatljiv po vlažnoj livadi koju karakteriše bujnost i dominacija različitih vrsta familije trava. Na lokalitetu su registrovane sledeće vrste ptica: A. platyrhynchos, F. atra, T.ruficollis, A. ferina, A. querquedula, M. alba, M. cinerea, A. cinerea, A. Hypoleucos, C. Crex.
4) „Ravni Tornik”, površine 293,74 ha, opština Čajetina (KO Dobroselica). Obuhvata teme grebena Tornik, zvano Ravni Tornik (1.442 m) na dužini oko 3 km i deo severoistočnih i jugozapadnih padina ovog uzvišenja izgrađenog od dijabaza i serpentinisanih peridotita i izdignutog duž rasednih odseka u odnosu na zlatiborski pineplen, kao njegov nekadašnji deo. Borova šuma je najrasprostranjeniji i najznačajniji šumski tip na Torniku. Očuvane su prirodne sastojine crnog bora sa pojedinačno primešanim stablima belog bora, na južno okrenutim padinama (EricoPinetum nigre, Euphorbio glabrifloram-Pinetum nigre). Na terenima od 1.200 do 1.400 m n.v, po njegovim severnim i zapadnim stranama, razvila se prostorno ograničena šuma smrče i jele (Picetum abietis). Delove gde je zemljište manje skeletno i znatno duboko, obrasta šuma belog i crnog bora sa primešanim brojnim drugim vrstama (hrast, leska, grab, breza, Sorbus, Ramnus, lipa). Na južnim do jugoistočnim ekspozicijama očuvane su prirodne sastojine smrče i jele na humusno–silikatnim i smeđim zemljištima na peridotitima i serpentinitima. Samo teme grebena Ravnog Tornika je pod pašnjačkom vegetacijom sa mestimično prisutnom matičnom stenom na površini. Prisutna je pojedinačna pojava podmlatka bora.
5) „Čigota”, površine 3.910,35 ha, opštine Čajetina (KO Dobroselica, Alin potok, Gostilje, Ljubiš i Čajetina) i Nova Varoš (KO Draglica). Obuhvata teme grebena Čigote na dužini od oko 8 km i veće delove njegovih jugozapadnih padina (u slivu Crnog Rzava) i severoistočnih padina (u slivu Velikog Rzava). Geološku podlogu uglavnom čine serpentinisani peridotiti, sasvim malo krečnjaci. Već od Krive breze i Smiljanskih zakosa glavni greben počinje postepeno da se izdiže preko Male Čigote (1.161 m), Čukera (1.359 m), Konjodera (1.337 m), Glavice (1.324 m), do najvišeg vrha (1.422 m) i Nevolje (1.354 m). Južne padine su kontinuelne i predstavljaju izdignuti ali ne i izlomljeni deo starog zlatiborskog pineplena, dok se severistočna padina Čigote, razlomljena strmim rasedima naglo spušta ka dolini Katušnice. Greben Čigote se ubraja u objekte geomorfološkog nasleđa Srbije. Veliki deo područja Čigote je obešumljen, sa nepreglednim serpentinitskim pašnjacima. Veći deo terena se pašari, a manji deo kosi. Izvorišna čelenka Crnog Rzava predstavlja prostor sa najpoznatijim zlatiborskim pejzažima. Ostaci borovih šuma (Erico-Pinetum nigre, Euphorbio glabrifloram-Pinetum nigre) su se zadržali samo po pojedinim dubodolinama. Od listopadnih šuma, beleže se ostaci hrastovih i bukovih šuma. Na istočnim obroncima Čigote (lokalitet Dubrava, 1.031 m) nalazi se visoka šuma jele i bukve na staništu bukve i jele (Abieti fagetum moesiacae) na krečnjaku, a prisutna je izdanačka šuma bukve na staništu planinske bukve (Fagetum moesiacae montanum) na različitim smeđim zemljištima. Veći kompleks čiste bukove šume sreće se na putu ka Gostilju. Na mestu uništenih beloborovih šuma razvijena je vegetacija siromašnih pašnjaka (i kamenjara) koji su dodatno degradirani nekadašnjom preteranom ispašom. Livade, kserofilnog tipa, predstavljene su varijantama zajednice Koelerio-Danthonietum alpinae iz klase Festuco-Brometea. Veći deo terena se koristi za pašarenje, a manji deo kosi. Na ovom lokalitetu su evidentirane sledeće vrste ptica: A. spinoletta, A. trivialis, A. campestris, A. arvensis, L. arborea, A. graeca, P. perdix, C. coturnix, S. rubetra, A. cannabina.
6) „Klisura Katušnice”, površine 220,35 ha, opština Čajetina (KO Drenova i Gostilje). Obuhvata najizrazitiji deo krečnjačke klisure Katušnice od lokaliteta Smicanje do lokaliteta Popova kruška na dužini oko 6 km (mereno duž rečnog korita), kao i ušće Gostiljske reke. Od morfo-hidroloških zanimljivosti, tj. objekata geonasleđa lokalitet obuhvata i deo bigrene akumulacije i vodopad Gostiljske reke visok preko 20 m i ascedentni izvor Malo oko u koritu Katušnice. Klisura je najvećim delo izgrađena od bankovitih i masivnih srednjetrijaskih krečnjaka. Klisura Katušnice sa aluvijalnim kamenim nanosima i prostor oko vodopada sa bigrenim kadicama obrasli su drvenastom vegetacijom koju čine glogovi i juniperus zajednice Junipereto ostyetum crataegus monoginae. Na prostoru ovog lokaliteta sreću se stabla divlje kruške i crne jove većih dimenzija. Sa Preliminarnog spiska vrsta za Crvenu listu kičmenjaka Srbije na ovom području je od ribljih vrsta prisutna brkica. Osim brkice može se naći potočna pastrmka, pliska, potočna mrena, klen i gagica.
7) „Murtenica”, površine 2.466,08 ha (50,75% u državnoj, 49,25% u privatnoj svojini), opštine: Čajetina (KO Ljubiš) i Nova Varoš (KO Negbina, Draglica i Bela reka). Obuhvata planinu Murtenicu, duž raseda izdignuti deo nekadašnjeg zlatiborskog pineplena, izgrađen pretežno od trijaskih krečnjaka, sa najvišim vrhom Brijačem (1.480 m n.v.) koji čine stene peridotitskog komleksa. Pod vrhom Murtenice je i Vranjevina, karstifikovani, najviše izdignut deo zlatiborskog pineplena, izrovan brojnim vrtačama i plitkim uvalama. U severoistočnom podnožju, prema Gornjem Ljubišu je skrašćena površ Ševarice sa klisurom Mumlave u kojoj su brojni kraški fenomeni (pećine, jame, ponori, prerasti u pećini i brojne vrtače). Na južnom stenovitom odseku Murtenice, pod vrhom Ćuletina (1.433 m) u zaleđu sela Negbina, na 900 m nadmorske visine nalazi se i mala pećina Grlić. Centralni deo masiva Murtenice, Rekaču, karakterišu tipični kraški oblici reljefa kao što su bezdani – vertikalni veći ili manji otvori kraških jama koji dostižu dubinu do 50 m i više metara. Ovi otvori su često neprimetni, neobeleženi, pa predstavljaju opasnost za neupućene. Na Murtenici se nalazi nekoliko objekata geonasleđa: Grlić (pećina pod vrhom Ćuletina, na 900 m nadmorske visine, duga je 68 m, površine 90 m2), Čikina pećina (2 km uzvodno od ušća Mumlavskog potoka) i jama Mumlava (u dolini Mumlavskog potoka, nedaleko od Ljubiške reke, na 900 m nadmorske visine). Murtenicu karakteriše dobra očuvanost izvorne vegetacije i bogatstvo flore. Osnovni tipovi šuma su visoka šuma jele i smrče, visoka šuma jele i bukve (Picea fago abietetum), veštački podignuta sastojina smrče na staništu planinske bukve i izdanačka devastirana šuma bukve na staništu planinske šume. U predelu potoka Rekača nalazi se samonikla sastojina smrče kao najbolja šuma na ovom delu Zlatibora. Na lokalitetu Murtenica nalazi se deset stabala munike (Pinus heldreichii). Stabla munike su u odeljenju 75/a, GJ „Murtenica”, u degradiranoj šumi crnog bora sa primesama belog bora, smrče, jele i munike. Prema selu Milići nalazi se golet i usamljeno stablo munike velike starosti. Na Murtenici je evidentirana šumska šljuka (Scolopax rusticola). Registrovani su svadbeni letovi mužjaka, koji sugerišu da se radi o dobrom gnezdilištu sa više gnezdećih ženki. Takođe na ovom prostoru je prisutna i leštarka (Bonasa bonasia). Posebno je značajno prisustvo orla zmijara (Circaetus gallicus). Od ptica grabljivica prisutan je mišar (Buteo buteo), jastreb (Accipiter gentilis), kobac (Accipiter nisus) i vetruška (Falco tinnunculus), a lokalitet povremeno nadleću i orlovi i lešinari. Od ribljeg fonda prisutne su: kalifornijska pastrmka, pliska, uklija, potočna mrena, krkuša, klen, gagica, peš i mrena. Posebno je raznovrsna fauna vodozemaca i gmizavaca, a na širem području su zabeležene vrste: Rana graeca – grčka žaba, Bufo bufo – obična krastava žaba, Rana ridubunda – prava žaba, Natrix tessellata – ribarica, Lacerta viridis – obični zelembać, Podarcis muralis – zidni gušter, Elaphe longissima – eskulapov smuk. Insekatsku faunu vodotoka čine vrste koje su indikatori niske zagađenosti: Protonemura intricata, Leuctra hippopus, Leuctra quadrimaculata, Isoperla graeca, Perla illiesi, Siphonoperla neglecta, Siphonoperla transsylvanica, Chloroperla tripunctata, Rhyacophila furcifera, Rhyacophila nubila, Rhyacophila tristis, Philopotamus variegatus, Wormaldia subnigra, Polycentropus flavomaculatus, Silo pallipes. Pored pomenutih, na lokalitetu su registrovani troglobionti koji naseljavaju pećinske ekosisteme i drugi specifični organizmi, kao što su: Nargus (Demochrus) wilkini, Nargus badius badius, Apocatops nigrita, Catops subfuscus subfuscus, Catops coracinus coracinus, Catops fuliginosus, Catops longulus, Catops nigricans, Catops kirbyi kirbyi, Catops neglectus, Sciodrepoides watsoni watsoni, Anisotoma orbicularis, Amphicyllis globiformis, Amphicyllis globus, Agathidium (s. str.) pisanum, Agathidium (s. str.) badium, Agathidium (s. str.) atrum, Agathidium (s. str.) rambouseki (koja predstavlja balkanski endem). Na prostoru poznatom kao Milevića ograde, sačuvano je nekoliko tzv. stočarskih stanova, objekata koji služe za boravak čobana i stoke tokom letnjih meseci koji su evidentirani kao kulturna dobra.
8) „Područje oko klisure Uvca”, površine 5.688,72 ha, opštine Čajetina (KO Jablanica, Stublo i Dobroselica), Nova Varoš (KO Draglica i Seništa) i Priboj (KO Kratovo, Rača i Banja). Predstavlja pojas duž doline Uvca približno od Rasničke reke nizvodno do ušća u Lim, uži sa leve i znatno širi sa desne strane reke, koji u potpunosti okružuje prostorne jedinice sa režimom zaštite prvog stepena pod imenom „Klisura Uvca” i „Klisura Griže”. Obuhvata krajnje južne delove zlatiborske površi koji se kao prsti utiskuju u klisuru i grade bočne grebene u čelima meandara, sa izvanredno zaravnjeniim temenima između kojih su usečene pritoke Uvca, strmih strana i uzdužnih profila. Dužina toka Uvca kroz ovu prostornu jedinicu je oko 30 km i sa desne strane prima veći broj stalnih i periodskih pritoka koje su često izgradile klisuraste divlje doline (Rasnička reka, Dobroselička reka, Griža, Krvavac, Šaranski potok, Crni potok, Savin potok, Janjin potok i Vuč potok). Geološku podlogu čine serpentiniti, a samo u srednjem delu toka Dobroseličke reke, na mestu gde se nalazi poznata prerast Šupljica (Točkovića pećina) nalaze se trijaski krečnjaci. Vegetacijska raznovrsnost je posebno izražena tako da se javljaju različiti tipovi šuma: od očuvanih šuma crnog bora do kržljavih šuma na kamenjarima. Na goletima su se održali ostaci borovih šuma sa brojnim primešanim vrstama (hrast, leska, grab, breza, pasdren i dr.). Listopadne šikare se javljaju na krečnjačkoj podlozi u klisuri Dobroseličke reke. Na lokalitetu Radulova glava i Džukelino vrelo raste lincura, a na suvljim mestima je prisutna vrsta Echium russicum (zmijoglavka). Serpentinitska vegetacija naročito dobro je izražena na kamenitim padinama iznad manastira Dubrava (prisustvo endemičnih taksona gde se ističu Halacsya sendtneri, Iris reichenbachii i dr.), a značajan je i broj endemičnih vrsta na drugim mestima ove prostorne jedincie (Edraianthus jugoslavicus i Athamantha haynaldii i dr). U klisuri Dobroseličke reke, osim bele vrbe pored reke i starih stabala voćkarica, divlje jabuke i šljive sa interesantnim habitusima, nalaze se i šibljačke zajednice (crni grab, grab, svib, leska, glog, crni jasen, crna zova, crvena zova), uz pojedinačno prisutne borove i retku vrstu vrbe (Salix eleagnus). Osnovni tip šume predstavlja visoka šuma crnog bora (Erico-Pinetum nigre, Euphorbioglabrifloram-Pinetum nigre) na inicijalnim humusno-silikatnim zemljištima na peridotitima i serpentinitima, uz prisustvo visoke šume crnog bora (Humileto – Pinetum nigrae serbicum) na inicijalnim zemljištima i crnicama (rendzinama) na krečnjaku. Na mestima gde se javljaju termofilna, erodirana staništa sa puno sipara i kamenjara, po stenju rastu pojedinačni crni borovi, a po obodu šikare, razne vrste lišćara, grmlja i zeljaste flore. Na ovim goletima održali su se ostaci borovih šuma sa brojnim primešanim drugim vrstama (hrast, leska, grab, breza, pasdren, i dr.). Sa Preliminarnog spiska vrsta za Crvenu listu kičmenjaka Srbije na ovom području su od ribljih vrsta prisutne mladica i brkica. Od ptica su registrovane sledeće vrste: A. spinoletta, Ph. ochrurus, S. rubetra, F. tinnunculus, Oe. Oenanthe, Aq. chrysaetos, F. peregrinus, Pt. rupestris, D. urbica, H. daurica, B. bubo, F. peregrinus, M. saxatilis, C. livia, C.corax. Od potencijalnih spomenika kulture ovde se nalazi manastir Dubrava i veći broj objekata narodnog graditeljstva, pre svega koliba, sačuvana je i poneka kuća, što prostoru daju posebne predeone karakteristike.
3. Režim zaštite III stepena, ukupne površine 20.698,78 ha, odnosno 49,38% od površine ukupne teritorije Parka prirode i prostiru se na terenima koji nisu obuhvaćeni režimima zaštite I i II stepena.
1.2. Režimi zaštite prirodnih vrednosti u Parku prirode „Zlatibor”
Režimi zaštite u zaštićenim područjima generalno su uređeni Zakonom o zaštiti prirode i Uredbom o režimima zaštite („Službeni glasnik RS”, broj 31/12), a u Parku prirode „Zlatibor” bliže propisani uredbom o njegovom proglašenju.
Osnovne zakonske postavke zaštitnih režima su sledeće:
– u III stepenu zaštite mogu se vršiti upravljačke intervencije u cilju restauracije, revitalizacije i ukupnog unapređenja zaštićenog područja, razvoj sela i unapređenje seoskih domaćinstava, uređenje objekata kulturno-istorijskog nasleđa i tradicionalnog graditeljstva, očuvanje tradicionalnih delatnosti lokalnog stanovništva, selektivno i ograničeno korišćenje prirodnih resursa i prostora uz potrebnu infrastrukturnu i drugu izgradnju, kao i razvoj turizma;
– u II stepenu zaštite mogu se vršiti upravljačke intervencije u cilju restauracije, revitalizacije i ukupnog unapređenja zaštićenog područja, bez posledica po primarne vrednosti njihovih prirodnih staništa, populacija, ekosistema, obeležja predela i objekata geonasleđa, obavljati tradicionalne delatnosti i ograničeno koristiti prirodni resursi na održiv i strogo kontrolisan način;
– u I stepenu zaštite, kao zoni stroge zaštite zabranjuje se korišćenje prirodnih resursa i izgradnja objekata u zaštićenim područjima ili njegovim delovima sa izvornim ili malo izmenjenim ekosistemima izuzetnog naučnog i praktičnog značaja; obavezna je stroga zaštita kojom se omogućavaju procesi prirodne sukcesije i očuvanje staništa i životnih zajednica u uslovima divljine.
Pored zabrana radova i aktivnosti koje su kao takve utvrđene članom 35. Zakona o zaštiti prirode, Uredbom o proglašenju Parka prirode „Zlatibor” ustanovljena su sledeća ograničenja trostepenog režima zaštite:
1. Režim zaštite III stepena
U prostornim jedinicama sa režimom zaštite III stepena takođe se zabranjuje:
1) obrazovanje deponija;
2) slobodno ispuštanje otpadnih i zagađujućih voda u vodotoke;
3) eksploatacija mineralnih sirovina u zonama neposredne i uže zaštite izvorišta vodosnabdevanja, na područjima ili u blizini područja namenjenog turizmu, na području ili u blizini zaštićene okoline nepokretnih kulturnih dobara;
4) uništavanje i sakupljanje strogo zaštićenih i zaštićenih biljnih i životinjskih vrsta;
5) pustošenje i krčenje šuma, kao i čista seča šuma, koja nije planirana kao redovan vid obnavljanja šuma;
6) seča pojedinačnih starih stabala, impozantnih dendrometrijskih karakteristika značajnih za očuvanje biodiverziteta i kulturnog nasleđa;
7) uklanjanje autohtone vegetacije;
8) unošenje invazivnih alohtonih vrsta;
9) uznemiravanje faune i sakupljanje jaja;
10) ribolov rečnog i potočnog raka.
Radovi i aktivnosti ograničavaju se na:
1) način gazdovanja predviđen i propisan posebnim šumskim osnovama za sve gazdinske jedinice koje su u zaštićenom području;
2) izgradnju energetskih objekata i mini hidroelektrana snage maksimalno do 30 MW, izuzimajući vodotoke sa izrazito klisurastim i kanjonskim dolinama (Dobroselička reka, Ribnica, Jablanica);
3) otvaranje novih površinskih kopova tehničkog kamena unutar zaštićenog područja ukoliko se materijal takvih ili sličnih karakteristika ne može naći na području izvan granica zaštićenog područja, a koji se koristi za poboljšanje uslova života lokalne zajednice (izgradnja i održavanje lokalnih saobraćajnica i sl.);
4) ribolov, u skladu sa propisima o zaštiti i održivom korišćenju ribljeg fonda;
5) način gazdovanja na površinama na kojima se istraživanjima potvrdi prisustvo strogo zaštićenih divljih biljnih i životinjskih vrsta koje su retke i ugrožene i za koje su potrebne dodatne mere zaštite. Ograničenja i zabrane definišu se propisivanjem mera zaštite u okviru posebnih uslova zaštite za date vrste i njihova staništa.
2. Režim zaštite II stepena
U prostornim jedinicama sa režimom zaštite II stepena sprovodi se aktivna zaštita radi očuvanja i unapređenja prirodnih vrednosti, posebno kroz mere upravljanja populacijama divljih biljaka i životinja, održanje i poboljšanje uslova u prirodnim staništima i tradicionalno korišćenje prirodnih resursa.
Prema članu 7. Uredbe o proglašenju Parka prirode, osim zabrana radova i aktivnosti koje se odnose na prostorne jedinice sa režimom zaštite III stepena, zabranjuje se i:
1) izgradnja vikendica i drugih porodičnih objekata za odmor;
2) izgradnja javnih skijališta;
3) izgradnja vetrogeneratora;
4) izgradnja rudarskih objekata;
5) eksploatacija mineralnih sirovina, treseta i materijala rečnih korita;
6) privredni ribolov;
7) izgradnja objekata za reciklažu i spaljivanje otpada i obrazovanje deponija otpada;
8) izmena morfologije terena, odnosno izvođenje radova koji bi mogli da unište ili naruše geomorfološke i hidrološke karakteristike područja;
9) prevođenje voda i izmena hidrodinamičkih karakteristika i režima potoka i reka, kao i svi drugi radovi i intervencije koje mogu uticati na izmenu hidrološkog režima podzemnih i površinskih voda;
10) izgradnja hidrotehničkih objekata (brana-akumulacija), pregrađivanje i regulacija vodotoka, kao i izgradnja hidroelektrana na vodotocima ili njihovim delovima koji su klisurastog ili kanjonskog tipa ili im akumulacije zalaze u klisuraste i kanjonske delove vodotoka;
11) promena namene vodnog zemljišta;
12) izgradnja septičkih jama propusnog tipa i svako ispuštanje otpadnih i osočnih voda u vodotokove i zemljište;
13) preduzimanje radnji i aktivnosti koje bi uništile, izmenile ili narušile geomorfološke i hidrološke karakteristike Gostiljskog i vodopada Skakavac;
14) obavljanje intervencija i aktivnosti koje nepovoljno utiču na staništa ili strogo zaštićenu divlju vrstu biljaka i životinja, čije prisustvo je utvrđeno istraživanjima područja, a ograničenja i zabrane definišu se propisivanjem mera zaštite u okviru posebnih uslova zaštite za date vrste i njihova staništa;
15) seča i uništavanje stabala munike, kao i uništavanje njihovog podmlatka;
16) postavljanje tabli i drugih obaveštenja na stablima;
17) nekontrolisano sakupljanje lekovitog bilja;
18) paljenje vatre, osim na mestima određenim za tu namenu;
19) svaki vid ribolova u izvorišnim delovima Katušnice, na čitavom toku Ljubišnice, Bele reke, Dobroseličke reke i na toku reke Uvac u granicama zaštićenog područja, izuzev ribolova u naučnoistraživačke svrhe;
20) ribolov rečnog i potočnog raka, kao i ribolov na linjak i vijunicu;
21) sve radnje i aktivnosti kojima se ugrožava fauna riba i remeti njihov mrest, rast, ishrana i kretanje;
22) uništavanje gnezda ptica i aktivnosti koje dovode do uznemiravanja ptica u periodu razmnožavanja (mart–jul);
23) sakupljanje i stavljanje u promet svih vrsta biljaka i životinja koje su definisane Uredbom o stavljanju pod kontrolu korišćenja i prometa divlje flore i faune;
24) sakupljanje, oštećenje, hvatanje, ubijanje i uznemiravanje svih vrsta biljaka i životinja obuhvaćenih Pravilnikom o proglašenju i zaštita strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva;
25) formiranje mrciništa na području karstnih sedimenata prirodnog dobra;
26) formiranje pozajmišta ili otvaranje kamenoloma;
27) površinska eksploatacija mineralnih sirovina.
Radovi i aktivnosti ograničavaju se na:
1) tradicionalno korišćenje kamena, gline i drugog materijala za lokalne potrebe;
2) formiranje zasada šumskih i poljoprivrednih kultura;
3) unošenje vrsta, stctzranih za divlji biljni i životinjski svet regije u kojoj se nalazi zaštićeno područje;
4) izvođenje geoloških istraživanja koja podrazumevaju izradu istražnih objekata (bušotine, raskopi, useci, zaseci i sl.), osim bušotina koje služe za vodosnabdevanje stanovništva;
5) kaptiranje izvora za potrebe vodosnabdevanja postojećih domaćinstava;
6) gazdovanje šumama i šumskim zemljištima utvrđenim u planovima i osnovama gazdovanja šumama, gazdovanje blisko prirodnom, kojima se obezbeđuje održavanje postojećih šumskih ekosistema i poboljšanje njihovog sastava, strukture i zdravstvenog stanja, očuvanje raznovrsnosti i izvornosti drveća, žbunja i ostalih biljnih i životinjskih vrsta u šumskim sastojinama;
7) seču obnavljanja šuma sa manjim intenzitetom u više navrata;
8) očuvanje ivice šume;
9) istraživanja prirodnog širenja munike i primenu uzgojnih mera kojima bi se omogućila prirodna obnova, formiranje i očuvanje sastojine munike, kao i povećanje brojnosti njenog podmlatka;
10) primenu odgovarajućih bioloških mera protiv fitopatoloških i entomoloških oboljenja šuma;
11) aktivnosti vezane za unapređenje populacija retkih i ugroženih biljnih i životinjskih vrsta;
12) kontrolisanu posetu u obrazovne, rekreativne i opštekulturne svrhe;
13) sprovođenje aktivnosti u okviru naučnoistraživačkih radova i praćenje prirodnih procesa;
14) sprovođenje odgovarajućih mera protivpožarne i protiverozione zaštite;
15) uklanjanje niskog rastinja shodno orografiji terena radi omogućavanja nesmetanog prolaza duž klisura i kanjona;
16) izgradnju objekata turističkog smeštaja, ugostiteljstva, turističke infrastrukture na izgradnju manjih objekata za prezentaciju prirodnih vrednosti ili objekata u tradicionalnom stilu;
17) izgradnju objekata saobraćajne, energetske, komunalne i druge infrastrukture, stambenih i ekonomskih objekata poljoprivrednih i šumskih gazdinstava, i to na objekte koji ne utiču negativno na povoljniji položaj životinjskih ili biljnih vrsta, njihovih staništa, prirodnih vrednosti, lepotu predela i tresetišta;
18) izgradnju objekata za konvencionalno gajenje domaćih životinja i divljači u okviru postojećih seoskih domaćinstava;
19) primenu mineralnih đubriva na obradivim površinama, dok se hemijska sredstva za zaštitu bilja mogu koristiti samo uz saglasnost ministarstva nadležnog za poslove zaštite životne sredine;
20) ribolov, rekreativni i naučnoistraživački;
21) lovstvo, sanitarni lov divljači.
3. Režim zaštite I stepena
Na površinama na kojima je utvrđen režim zaštite I stepena sprovodi se stroga zaštita kojom se omogućavaju procesi prirodne sukcesije i očuvanje staništa i životnih zajednica u uslovima divljine.
Osim zabrana radova i aktivnosti koje se odnose na prostorne jedinice sa režimom zaštite III i II stepena, u režimu zaštite I stepena, prema članu 8. Uredbe o proglašenju Parka prirode „Zlatibor”, zabranjuje se i:
1) korišćenje prirodnih resursa i izgradnja objekata;
2) slobodna, nekontrolisana poseta i obilazak, kretanje van postojećih puteva i specijalno utvrđenih staza.
Radovi i aktivnosti ograničavaju se na:
1) naučna istraživanja i praćenje prirodnih procesa;
2) kontrolisanu posetu u obrazovne, rekreativne i opštekulturne svrhe, a koje nisu u suprotnosti sa ciljevima očuvanja prirodnih vrednosti;
3) sprovođenje zaštitnih, sanacionih i drugih neophodnih mera u slučaju požara, prirodnih nepogoda, udesa, rekonstrukcije, sanacija i održavanja postojećih objekata od posebnog značaja kao što su postojeći objekti elektroenergetske mreže i mreže za transport i distribuciju prirodnog gasa, bolesti i prenamnoženja određenih biljnih i životinjskih vrsta.
Mere režima zaštite koje se odnose na izgradnju objekata nisu u suprotnosti sa ciljevima socio-ekonomskog razvoja seoskih naselja.
Granice i pravila izgradnje i uređenja prostora u zonama izgradnje utvrđenim ovim prostornim planom bliže će se utvrditi odgovarajućim aktima organa lokalne samouprave i urbanističkim planovima u skladu sa uslovima zaštite prirode u postupku izrade i sertifikacije dokumentacije za izgradnju. Rekonstrukcija, dogradnja i investiciono održavanje postojećih objekata ne može se dopustiti ukoliko nisu izgrađeni na zakonit način.
Prostorni i vremenski obim ograničenja radova i aktivnosti utvrđenih merama zaštite bliže je određen Pravilnikom o unutrašnjem redu i čuvarskoj službi Parka prirode „Zlatibor” („Službeni glasnik RS”, broj 53/18) koji je doneo upravljač zaštićenog područja uz saglasnost nadležnog ministarstva.
Planska rešenja su, shodno zakonu, usklađena sa Uredbom o proglašenju i Planom upravljanja Parkom prirode i ne indikuju nepoželjne promene stanja prirode, odnosno vrednosti živog sveta, geonasleđa i predela. Planirani prostorni razvoj ne izaziva uništavanje i narušavanje divljih vrsta i njihovih staništa, nepovoljne promene površina pod prirodnom i poluprirodnom vegetacijom, oštećivanje morfoloških i hidroloških obeležja, podstiče tradicionalne vidove korišćenja prostora i obezbeđuje kontrolu nad procesima i aktivnostima koji mogu izazvati zagađivanje životne sredine, eroziju zemljišta i prekomerno korišćenje šuma i obezbeđuje očuvanje značajnih i karakterističnih obeležja predela.
Izgradnja objekata u režimu zaštite III stepena, koja je zakonom dopuštena ali uredbom o proglašenju nije bliže regulisana, vršiće se prema članu 5. tač. 5, 6. i 9. Uredbe o režimima zaštite kojima se izgradnja određenih objekata i razvoj naselja ograničava na:
1) objekte turističkog smeštaja i javnih skijališta, infrastrukturne mreže i infrastrukturnih objekata u skladu sa održivim korišćenjem prirodnih vrednosti i kapacitetom prostora;
2) skladišta industrijske robe i građevinskog materijala i vikendica, i to na rubne delove zaštićenog područja i uz postojeća naselja;
3) izgradnju naselja i širenje njihovih građevinskih područja na izgradnju unutar i oko postojećih naselja i na izgradnju individualnih stambenih i malih industrijskih i privrednih objekata; nije dozvoljeno širenje postojećih naselja u pravcu područja sa režimom zaštite I i II stepena.
U sprovođenju Prostornog plana obavezna je primena mera zaštite prirodnih vrednosti, odnosno divljih vrsta i njihovih staništa, predela i geonasleđa u skladu sa propisima kojima se uređuje zaštita prirode.
U postupku izrade urbanističkih planova i projektne dokumentacije za izgradnju objekata i druge radove neophodno je obezbediti akt o uslovima zaštite prirode.
Shodno Zakonu o zaštiti prirode, ukoliko se u toku radova naiđe na geološke i paleontološke pojave (fosili, minerali, kristali i dr.) koja bi mogla predstavljati zaštićenu prirodnu vrednost nalazač je dužan da o nalazu obavesti ministarstvo nadležno za poslove zaštite životne sredine, u roku od osam dana od pronalaska i preduzme mere zaštite od uništenja, oštećivanja ili krađe do dolaska ovlašćenog lica.
Zaštita prirode i prirodnih vrednosti na delu Prostornog plana izvan granica Parka prirode obezbeđuje se odgovarajućom primenom zakona kojima se uređuju zaštita prirode, zaštita životne sredine, izgradnja i uređenje prostora i korišćenje prirodnih resursa.
2. ZAŠTITA NEPOKRETNIH KULTURNIH DOBARA
Na području Prostornog plana, status zaštićenog nepokretnog kulturnog dobra, shodno Zakonu o kulturnim dobrima, imaju:
1) Manastirski kompleks Uvac u selu Uvcu, opština Čajetina, KO Stublo, utvrđen za spomenik kulture Odlukom Vlade 1997. godine („Službeni glasnik RS”, broj 51/97). Manastir sa crkvom Rođenja Presvete Bogorodice, podignut je, verovatno, početkom 15. veka i do kraja 17. veka više puta je rušen, paljen i napuštan, a zatim obnavljan i dograđivan. Zadnja i izuzetno temeljna i opsežna obnova crkve, manastirskih objekata i crkvenog života, posle 300 godina zapuštenosti u ruševinama, izvršena je u periodu 1995–1998. godine;
2) Crkva brvnara sa starim grobljem i sobrašicama, opština Čajetina, KO Jablanica, zaštićena 1948. godine, utvrđena 1979. godine za spomenik kulture od velikog značaja. Crkva je podignuta 1838. godine i posvećena je Pokrovu Presvete Bogorodice. Pored crkve je drveni zvonik, a u blizini su objekti tzv. sobrašica i seosko groblje. 2014. godine izvršeni su radovi na popravci crkvenog krova, pokrivci sobrašica i uređenju prostora;
3) Crkva brvnara, opština Čajetina, KO Dobroselica, zaštićena 1948. godine kao spomenik kulture. Crkva je podignuta (ili obnovljena) 1821. godine i posvećena je svetom proroku Iliji. U blizini crkve su drveni zvonik i nekoliko velikih i starih borovih stabala koja su posebno zaštićena opštinskom odlukom kao spomenik prirode;
4) Rodna kuća Dimitrija Tucovića, opština Čajetina, KO Gostilje, zaštićena 1950. godine i utvrđena za spomenik kulture od izuzetnog značaja 1979. godine. Predstavlja reprezentativni primer zlatiborske kuće brvnare i spomen muzej. Izgrađena je 1855. godine i u njoj je 1881. godine rođen Dimitrije Tucović. U periodu 2017–2018. godine izvršena je obimna obnova i uređenje kuće i okućnice (najpre je to rađeno osamdesetih godina prošlog veka, ali bez promene krova): kuća je prepokrivena (posle 65 godina), postavljena je drvena ograda, urađen pomoćni objekat, kao i izvršeni drugi radovi na uređenju dvorišta u kome se nalazi i bista ovog lidera socijalističkog pokreta;
5) Vila Predsedništva Vlade na Palisadu, opština Čajetina, KO Čajetina, zaštićena 1949. godine kao spomenik kulture. Vila predstavlja specifično arhitektonsko-građevinsko delo, koje je 1937. godine podigao Aleksandar Pavlović, advokat iz Beograda. Konfiskovana je 1945. godine i uvršćena u reprezentativne objekte Predsedništva Vlade FNRJ (zbog čega se i nazivala Titova vila), a 1967. godine je preneta na korišećenje RTS-u. U postupku restitucije započetom 2012. godine ovaj objekat je vraćen potomcima/naslednicima prvog vlasnika.
6) Spomenik sa spomen-grobnicom streljanih ranjenika na Zlatiboru, opština Čajetina, KO Čajetina, na lokalitetu Šumnato brdo, utvrđen za spomenik kulture Odlukom Vlade 2019. godine („Službeni glasnik RS”, broj 29/19). U spomen grobnicu, izgrađenu 1961 godine, položene su kosti oko sto partizanskih ranjenika koje su Nemci streljali 30. novembra 1941. godine, dva istaknuta prvoborca zlatiborskog kraja (Sava Jovanović Sirogojno i Aleksandar Jovanović Otrov) i oko 70 partizanskih boraca poginulih u borbama na Zlatiboru 1944. godine. U blizini grobnice 1967. godine podignut je spomenik u vidu belog krečnjačkog obeliska. Na delu k.p. broj 4624/1, KO Čajetina, istom odlukom ustanovljena je zaštićena okolina spomenika kulture.
7) Spomen-česma kralja Aleksandra Obrenovića na Zlatiboru, opština Čajetina, KO Čajetina, na lokalitetu Kraljeve vode, kraj jezera, utvrđen za spomenik kulture odlukom Vlade Republike Srbije 2019. godine („Službeni glasnik RS”, broj 54/19). Izgradnju česme finansirao je kralj Aleksandar Obrenović posle svoje posete Zlatiboru 20. avgusta 1893. godine (po starom kalendaru), gde je kraj poznatog izvora Kulaševac kralju organizovan svečan i doček i ručak. Izvoru i samom mestu na kome se nalazi tada je promenjeno ime u „Kraljeva voda”, a ovaj se događaj smatra začetkom organizovanog turizma Zlatibora. Uz česmu, ozidanu tesanim kamenim kockama, sa ugrađenom mermernom pločom sa natpisom „Kralj Aleksandar I 20. avgust 1893”, održavane su svetkovine i predstavljala je glavni motiv starih zlatiborskih razglednica. Zaštićena okolina spomenika kulture obuhvata k.p. broj 4559/9 KO Čajetina.
Na osnovu akta o uslovima čuvanja, održavanja, korišćenja i utvrđenim merama zaštite kulturnih dobara i dobara koja uživaju prethodnu zaštitu, koji je izdao Zavod za zaštitu spomenika kulture Kraljevo i na osnovu dokumentacije opštinskih prostornih planova, osim navedenih zaštićenih nepokretnih kulturnih dobara na na području Prostornog plana nalaze se prostori i drugi objekti od interesa za službu zaštite kao arheološki lokaliteti, objekti narodnog, sakralnog i drugog graditeljstva i znamenita, kulturno-istorijska mesta (Tabela 5).
Tabela 5: Evidentirana nepokretna kulturna dobra
|
Katastarska opština |
Naziv lokaliteta |
Vrsta kulturnog dobra |
|
Opština Nova Varoš |
||
|
Bela Reka |
Gradac |
Arheološki lokalitet |
|
Podosoje - Pitomina |
||
|
Crkvina |
||
|
Grčko groblje |
||
|
Draglica |
Grčke kuće |
|
|
Stočarski stanovi |
Narodno graditeljstvo |
|
|
Grad Užice |
||
|
Mokra Gora |
Čivutsko groblje, selo Panjak, |
Arheološki lokalitet |
|
Kneževina, selo Panjak, |
Narodno graditeljstvo |
|
|
Opština Čajetina |
||
|
Gostilje |
Manastir |
Arheološki lokalitet |
|
Vatrište–Bukalište |
||
|
Tuzurska livada |
||
|
Centar sela |
Graditeljsko nasleđe |
|
|
Vodenice na Katušnici |
||
|
Vodenice na Gostiljskom vrelu |
||
|
Jablanica |
Šanac, ostaci utvrđenja |
Arheološki lokalitet |
|
Zaselak Cigla, staro groblje, |
||
|
Zaselak Brezovac |
Narodno graditeljstvo |
|
|
Ljubiš |
Selište |
Arheološki lokalitet |
|
Crkvine |
||
|
Grčko groblje |
||
|
Crkva Konstatntina i Jelene |
Graditeljsko nasleđe |
|
|
Semegnjevo |
Grčko groblje |
Areheološki lokalitet |
|
Seosko groblje |
||
|
Kuća Budimira Božovića, Bare |
Narodno graditeljstvo |
|
|
Debelo brdo, kolibe |
||
|
Trnava |
Gradina |
Arheološki lokalitet |
|
Deonica turske kaldrme |
||
|
Čajetina |
Stara škola |
Graditeljsko nasleđe |
|
Crkva Sv. Arhangela Gavrila |
||
|
Stara Kafana |
||
|
Letnji čobanski stanovi, Čigota |
Narodno graditeljstvo |
|
|
Letnji stanovi, Carevi polje |
||
|
Šljivovica |
Crkva rođenja Presvete Bogorodice |
Graditeljsko nasleđe |
|
Gradina, praistorija, bronzano doba |
Arheološki lokalitet |
|
|
Ukupno |
17 lokaliteta: 8 arheoloških lokaliteta, 5 lokaliteta narodnog graditeljstva i 4 lokaliteta graditeljskog nasleđa |
|
Prema Zavodu za zaštitu spomenika kulture Kraljevo, područje Prostornog plana nije bilo predmet sistematskog rekognosciranja kulturnog nasleđa, a većina prikazanih podataka je iz stare stručne dokumentacije. Iz tih razloga, bliže lokacije evidentiranih lokaliteta (osim na nivou katastarskih opština i samo za manji deo lokaliteta na nivou toponima i objekata na terenu, kao što su seoska groblja, crkva, ostaci šanaca i sl.) ne mogu se za sada odrediti i kartirati. Takođe, sigurno je da će dalja istraživanja pokazati da je broj kulturnih dobara od interesa za zaštitu na ovom prostornom području znatno veći od ovde prikazanog. Primer je Manastir Dubrava, čije su ruševine otkrivene i istražene 2004. godine, a obnovljen je i na njegovom mestu, na uzdignutom rtu meandra Uvca, sa njegove desne strane, u selu Dobroselici, izgrađena je mala crkva sv. Pantelejmona i veći hramom posvećen sv. Vasiliju Ostroškom. Za sada nije evidentiran kao kulturno dobro, ali će u narednom periodu verovatno biti vrednovan i ocenjen značaj tog crkvenog mesta i istrajnih istraživačkih, stručnih i graditeljskih aktivnosti koje su prethodile vraćanju monaškog života.
Na području Prostornog plana nalaze se različita spomen obeležja posvećena istorijskim događajima i znamenitim ličnostima ili drugi objekti koji nisu za sada evidentirani kao potencijalna kulturna dobra, i to:
1) Spomenik Krsti Smiljaniću na Kraljevom trgu u centru Zlatibora, rodom iz Ljubiša, generalu srpske vojske, komandantu Drinske divizije u proboju Solunskog fronta;
2) Spomenik na Palisadu u znak sećanja na borbe vođene krajem avgusta 1944. godine sa bugarskim okupacionim jedinicama;
3) Spomenik Miladinu Pećinaru, na Zlatiboru, pored Kraljeve česme, čuvenom inženjeru, profesoru i akademiku;
4) Spomen česma u Čajetini, podignuta 1900. godine u čast kralja Milana Obrenovića (povodom po njega srećnog ishoda Ivanjdanskog atentata), obnovljena 1925. godine u slavu poginulih u ratovima 1912–1918. godine;
5) Spomen česma na Oku podignuta 1930. godine u znak sećanja na meštane Branežaca i Semegnjeva poginule u ratovima za oslobođenje i ujedinjenje 1912–1918. godine.
Na nepokretnom kulturnom dobru, njegovoj zaštićenoj okolini i dobru koje uživa prethodnu zaštitu zabranjene su mere tehničke zaštite i radovi koji mogu oštetiti ili uništiti kulturno dobro, kao i radovi koji mogu menjati svojstva, izgled i namenu kulturnog dobra bez prethodno pribavljenih uslova i saglasnosti nadležne ustanove za zaštitu kulturnih dobara.
Prema potrebi, za izvođenje mera tehničke zaštite i drugih radova pribavljaju se i uslovi, saglasnosti i dozvole u skladu sa zakonom kojim se uređuju izgradnja objekata i uređenje prostora.
Za mere tehničke zaštite i radove na Spomeniku kulture „Kuća Dimitrija Tucovića” i njegovoj okolini neophodno je pribavljanje uslova i saglasnosti Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture, a za ostale zaštićene spomenike kulture i za kulturna dobra koja uživaju prethodnu zaštitu, pribavljanje uslova i saglasnosti Zavoda za zaštitu spomenika kulture Kraljevo.
Za SK „Kuća Dimitrija Tucovića”, KO Gostilje, k.p. br. 3941/2, uslovima za preuzimanje mera tehničke zaštite obezbeđuju se:
1) očuvanje izvorne prostorne strukture objekta narodnog graditeljstva;
2) očuvanje eksterijera i enterijera, originalnog izgleda, hiorizontalnog i vertikalnog gabarita, oblika i nagiba krovova, stilskih i funkcionalnih karakteristika, autentičnih graditeljskih elemenata, materijala i kolorita, kao i uređenja pripadajuće parcele;
3) redovno praćenje stanja spomenika kulture, svih objekata, infrastrukture, slobodnog prostora, stanja materijala i konstrukcija, nadzemnih i podzemnih tokova vode, ugroženosti od vlage, protivpožarne sigurnosti i drugih potencijalnih opasnosti koje mogu da ugroze spomenik kulture;
4) zabrana svih intervencija i radnji koje mogu, neposredno ili posredno, prouzrokvati promenu oblika, izgleda ili osobenosti spomenika kulture;
5) izgradnju, rekonstrukciju i dogradnju postojećih objekata moguće je preuzeti isključivo prema uslovima i uz saglasnost nadležnog Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture;
6) urbanističko, infrastrukturno i hortikulturno opremanje, uređenje, održavanje i korišćenje parcele kao javnog prostora može se vršiti samo uz saglasnost nadležnog Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture.
Za ostala nepokretna kulturna dobra (manastir Uvac, crkve brvnare u Jablanici i Dobroselici, vila na Zlatiboru, spomen-kosturnica i spomenik streljanim ranjenicima i spomen česma), neophodno je primenjivati mere zaštite utvrđene aktima o proglašenju tih spomenika kulture, a na njima i njihovoj okolini ne smeju se preduzimati nikakvi radovi bez prethodno pribavljenih posebnih uslova nadležnog Zavoda za zaštitu spomenika kulture Kraljevo. Te mere, pre svega, pretpostavljaju obavezu trajnog čuvanja i održavanja spomenika, originalnog izgleda, materijala i funkcija, kao i održavanje zaštićene okoline i sprečavanje nepovoljnih pejsažnih i drugih promena i uticaja.
Za evidentirana odnosno kulturna dobra pod prethodnom zaštitom, uslovi su sledeći:
1) na tim dobrima i u njihovoj neposrednoj okolini (radijus 100 m) ne smeju se izvoditi nikakvi radovi kojima se mogu narušiti spomenička svojstva kulturnog dobra;
2) za sve radove neophodno je pribavljanje mera tehničke zaštite nadležnog zavoda;
3) zabranjuje se izvođenje bilo kakvih zemljanih radova na prostorima definisanim kao arheološki lokalitet, bez prethodno pribavljenih uslova nadležne službe zaštite.
Na području Prostornog plana u celosti, na lokalitetima kulturnih dobara koja uživaju prethodnu zaštitu i na mestima na kojima su identifikovane i evidentirane odgovarajuće spomeničke/kulturne vrednosti, izgradnja se ne može vršiti bez pribavljenih uslova nadležne ustanove zaštite kulturnih dobara koja ima pravo da propiše zaštitna arheološka i druga istraživanja, praćenje radova ili zabranu radova koji mogu da degradiraju kulturna dobra i njihovu okolinu.
Ukoliko se u toku sprovođenja Prostornog plana, izrade urbanističke i investiciono-tehničke dokumentacije i izvođenja radova otkriju, istraže i utvrde nepokretna kulturna dobra i njihova zaštićena okolina, osnovne mere zaštite su: zabrana izgradnje i postavljanje objekata trajnog i privremenog karaktera koji svojim izgledom, gabaritom, karakterom ili namenom mogu da oštete ili unište spomenička svojstva nepokretnog kulturnog dobra ili degradiraju izgrađene i prirodne elemente njegove zaštićene okoline.
Shodno Zakonu o kulturnim dobrima, nadležna ustanova zaštite kulturnih dobara će u postupku izrade dokumentacije za izgradnju objekata i uređenje prostora, na zahtev i o trošku investitora, posebnim aktom utvrditi konkretne uslove čuvanja, korišćenja i održavanja, kao i uslove za preduzimanje konkretnih mera tehničke zaštite i druge radove za svako pojedino zaštićeno i kulturno dobro pod prethodnom zaštitom za koje se u postupku izrade te dokumentacije zaključi da može trpeti značajne nepovoljne uticaje usled planiranih radova.
Pribavljanje i sprovođenje uslova i mera istraživanja, tehničkih mera i drugih radova na mestima i objektima za koje se na osnovu podataka nadležne ustanove ili drugih saznanja pretpostavlja ili zna da imaju kulturne vrednosti uređeni su Zakonom o kulturnim dobrima, posebno su značajne sledeće obaveze investitora, izvođača radova i ustanova zaštite kulturnih dobara:
1) ukoliko se u toku građevinskih i drugih radova naiđe na arheološka nalazišta i arheološke predmete, izvođač radova je dužan da odmah, bez odlaganja prekine radove i obavesti nadležni zavod za zaštitu spomenika kulture i da preduzme mere da se nalaz ne uništi i ne ošteti i da se sačuva na mestu i u položaju u kome je otkriven;
2) ako postoji neposredna opasnost oštećenja arheološkog nalazišta ili predmeta, nadležni zavod za zaštitu spomenika kulture privremeno će obustaviti radove dok se na osnovu ovog zakona ne utvrdi da li je odnosna nepokretnost ili stvar kulturno dobro ili nije;
3) ako nadležni zavod za zaštitu spomenika kulture ne obustavi radove, radove će obustaviti Republički zavod za zaštitu spomenika kulture;
4) investitor je dužan da obezbedi sredstva za istraživanje, zaštitu, čuvanje, publikovanje i izlaganje dobra koje uživa prethodnu zaštitu koje otkrije prilikom izgradnje, do predaje dobra na čuvanje nadležnoj ustanovi zaštite.
Arheološki nalazi i objekti narodnog graditeljstva predstavljaju važan segment kulturnog nasleđa, a o njihovim svojstvima, hronologiji i značaju može sa sigurnošću suditi tek na osnovu sprovedenih sistematskih arheoloških istraživanja ili prethodnih sondažnih istraživanja, odnosno odgovarajućih istraživanja arhitektonsko-građevinskih i kulturno-istorijskih obeležja i sadržaja etno i drugih objekata. Iz tih razloga, preporučuje se završetak rekognosciranja celog područja Prostornog plana sa aspekta kulturnog nasleđa i detaljno i sistematsko istraživanje značajnih arheoloških lokaliteta i drugih mesta i objekata, pre svega narodnog graditeljstva na području Parka prirode, uz obezbeđenje potrebnih materijalnih i finansijskih uslova za nosioce tih aktivnosti, pre svega za Zavod za zaštitu spomenika kulture Kraljevo i Narodni muzej Užice i uz odgovarajuću pomoć i saradnju upravljača Parka prirode i ministarstva nadležnog za zaštitu životne sredine.
Radi obezbeđenja transparentnosti i efikasnog sprovođenja zaštite kulturnih dobara kao i informisanosti investitora i drugih nosilaca razvojnih aktivnosti, neophodno je da ustanove nadležne i odgovorne za zaštitu kulturnih dobara utvrde precizne i detaljne lokacijske karakteristike prostora i objekata sa kulturnim vrednostima pod prethodnom zaštitom, a za proglašena (utvrđena) kulturna doba i lokacijske karakteristike zaštićene okoline i mere i uslove zaštite i korišćenja tih dobara i njihove zaštićene okoline.
Planskim rešenjima, posebno u domenu osnovne planske namene, ne ugrožavaju se ili nepovoljno menjaju fizički integritet, funkcije i uslovi istraživanja, uređenja i prezentacije nepokretnih kulturnih dobara područja Prostornog plana.
3. VODE I VODNO ZEMLjIŠTE
Područjem Prostornog plana obuhvaćeni su delovi slivnih područja postojećih akumulacija „Vrutci”, Radoinjsko i Zlatarsko jezero, kao i planiranih akumulacija „Svračkovo”, „Velika Orlovača” i „Roge” u sklopu Zapadnomoravsko-rzavskog regionalnog sistema za snabdevanje vodom naselja. Na obuhvaćenom delu sliva akumulacije „Vrutci” primenjuju se režimi zaštite za zone ІІ i III sanitarne zaštite izvorišta vodosnabdevanja koji su utvrđeni Prostornim planom područja posebne namene sliva akumulacije „Vrutci” („Službeni glasnik RS”, broj 91/18). Na obuhvaćenom delu sliva Radoinjskog i Zlatarskog jezera primenjuje se režim zaštite za zonu III sanitarne zaštite izvorišta vodosnabdevanja koji je utvrđen Prostornim planom područja posebne namene Specijalnog rezervata prirode „Uvac” („Službeni glasnik RS”, broj 83/10). Na obuhvaćenom delu sliva planiranih akumulacija „Svračkovo”, „Velika Orlovača” i „Roge” primenjuje se režim zaštite za zonu III sanitarne zaštite izvorišta vodosnabdevanja koji je utvrđen Prostornim planom područja izvorišta vodosnabdevanja Regionalnog podsistema „Rzav” („Službeni glasnik RS”, broj 131/04).
Ovim prostornim planom uspostavljaju se zone sanitarne zaštite za: obuhvaćeni deo sliva izvorišta Sušičko vrelo, sva površinska i podzemna izvorišta u slivnom području reke Crni Rzav, uzvodno od brane akumulacionog jezera Ribnica, kao i objekti koji čine funkcionalnu celinu sa akumulacijom Ribnica.
U cilju zaštite kvaliteta vode u izvorištu – akumulaciji „Ribnica” uspostavljaju se:
– zona I akumulacije – obuhvata jezero pri koti maksimalnog uspora (KMU) vode i priobalno područje u širini od 10 m u horizontalnoj projekciji od kote maksimalnog uspora, kao i deonice glavnih pritoka akumulacije duž zone II;
– zona II akumulacije – obuhvata područje čija širina iznosi 500 m u horizontalnoj projekciji od granice zone I akumulacije oko jezera, i uži obuhvat izvorišta reke Crnog Rzava;
– zona III akumulacije – obuhvata područje izvan uže zone sanitarne zaštite do granice površinskog, nadzemnog sliva akumulacije.
Za sve tri zone sanitarne zaštite akumulacije „Ribnica” primenjuju se režimi zaštite u skladu sa Pravilnikom o načinu određivanja i održavanja zona sanitarne zaštite izvorišta vodosnabdevanja („Službeni glasnik RS”, broj 92/08), i to:
1) Zona I sanitarne zaštite akumulacije – Dozvoljava se uređenje priobalja za planirane pešačke, ribolovne i biciklističke staze, odmorišta i vidikovce za potrebe turističko-rekreativnog korišćenja akumulacije, uz prethodno pribavljanje mišljenja nadležnih ministarstava, odnosno javnog vodoprivrednog preduzeća (vodni uslovi) i upravljača vodovodnog sistema, u koordinaciji sa ostalim korisnicima akumulacije (nadležnim organom jedinice lokalne samouprave i dr.) i uz obezbeđenje organizovanog prikupljanja i odnošenja otpada. Na akumulaciji su mogući sportovi na vodi, kontrolisano korišćenje plovila na električni pogon i vesla, kao i odvijanje rekreativnog ribolova (uz strogo ograničeno korišćenje hrane za primamljivanje ribe). Zabranjen je kavezni uzgoj ribe i ribolov mrežama, a poribljavanje akumulacije se može obavljati isključivo na osnovu ihtioloških studija i projekata urađenih od strane za to licencirane institucije. Nije dozvoljen prilaz motornim vozilima, napajanje stoke i sl.
2) Zona II sanitarne zaštite akumulacije – Uspostavlja se režim kontrolisanog korišćenja prostora i stalnog sanitarnog nadzora sa zabranom izgradnje objekata koji ugrožavaju zdravstvenu ispravnost vode na izvorištu. Zabranjena je izgradnja novih stambenih i ugostiteljskih objekata. Izgradnja novih saobraćajnica ograničava se na kategoriju opštinskih javnih, poljskih i šumskih puteva. Izgradnja distributivne elektroenergetske, elektronske komunikacione mreže, lokalne vodovodne i kanalizacione infrastrukture, usklađuje se sa režimom zaštite akumulacije. Dozvoljava se uređenje pešačko-izletničkih, biciklističkih i ribolovnih staza, kao i planirano uređenje priobalja akumulacije (za odmorišta i vidikovce – ekološke punktove u funkciji zaštite izvorišta i turističko-rekreativne prezentacije akumulacije i prilaz revirima za sportski ribolov), uz prethodno pribavljanje mišljenja javnog vodoprivrednog preduzeća i vodnih uslova, saglasnosti i dozvole nadležnog organa jedinice lokalne samouprave i uz obezbeđenje organizovanog prikupljanja i odnošenja otpada. Zabranjena je eksploatacija kamena, šljunka, peska i svi drugi rudarski radovi. Zabranjeno je formiranje deponija komunalnog otpada. Zabranjena je upotreba fungicida, insekticida, herbicida i drugih pesticida hemijskog porekla koji su namenjeni zaštiti ekonomski značajnih biljaka i životinja od korova, bolesti, štetnih insekata, grinja i drugih štetnih organizama, kao i upotreba mineralnih đubriva i tečnog i čvrstog stajnjaka. Upotreba bioloških sredstava za zaštitu bilja i dozvoljenih režima prihranjivanja biljaka u sistemu organske, odnosno integralne proizvodnje, mora biti usaglašena, po vrsti i količini, sa agropedološkim uslovima i mogućnostima zaštite voda. U pogledu vrsta kultura, prednost imaju livade sa plemenitim travama, lekovitim biljem, mahunarkama i dr. Korišćenje šuma je u funkciji antierozivne zaštite, te je dozvoljena samo selektivna seča, uz očuvanje osnovne strukture šumske mase kao zaštitnog elementa terena.
3) Zona III sanitarne zaštite akumulacije – Uspostavlja se režim kontrolisane izgradnje i korišćenja prostora, koji obezbeđuje zaštitu kvaliteta voda i zdravstvenu ispravnost vode izvorišta. U ovoj zoni se primenjuju pojačane mere sanitacije, ali ne i restrikcija koja bi ugrožavala razvoj naselja. Dozvoljena je izgradnja stambenih, ekonomskih, ugostiteljskih, komercijalnih i turističkih objekata. Nije dozvoljeno nekontrolisano deponovanje komunalnog i drugog otpada, lociranje i uređenje deponija čvrstog otpada, deponovanje, skladištenje i transport opasnih materija i materija koje se ne smeju direktno ili indirektno unositi u vode. Nije dozvoljeno građenje proizvodnih pogona, termoenergetskih i drugih objekata, kao ni obavljanje radova, čije otpadne vode sadrže zagađujuće materije ili na bilo koji način ugrožavaju kvalitet i režim voda. Dozvoljena je realizacija objekata viših nivoa finalizacije, sa „čistim” tehnologijama koje nemaju čvrste ili tečne otpadne i opasne materije. Dozvoljeno je graditi male zanatsko-industrijske pogone (objekti za preradu poljoprivrednih proizvoda, mini-hladnjače, sušare, mlinove i dr), uz obavezu da se otpadne vode prečiste do propisane klase kvaliteta pre ispuštanja u recipijent. U naseljima i zonama sa stambenim, turističkim, ugostiteljskim i ekonomskim objektima, kod kojih se na bilo koji način mogu ugroziti izdanske, površinske vode i akumulacija, obezbeđuje se sanitarno bezbedno prikupljanje i prečišćavanje ili odvođenje otpadnih voda van sliva akumulacije, što uslovljava realizaciju kanalizacionih sistema i odgovarajućih PPOV. Za naselja, u kojima zbog konfiguracije terena i razuđenosti, realizacija kanalizacionog sistema nije realna – primenjuje se sanitacija na nivou domaćinstava ili grupe kuća, podizanjem propisnih sengrupa i rezervoara/taložnica za sakupljanje otpadnih voda. Sprovešće se sanitarno uređenje naselja uz zabranu deponovanja komunalnog i drugog otpada, te materija koje se ne smeju direktno ili indirektno unositi u vode. Izvršiće se lociranje i sanitacija odlagališta čvrstog otpada, kao i sanacija postojećih mini farmi, merama kojima se obezbeđuje ispunjavanje svih sanitarno-tehničkih uslova u pogledu potpune sigurnosti od zagađivanja voda i tla. Zabranjeno je obavljanje rudarskih radova (površinski i podpovršinski radovi, miniranje tla), prodor u sloj koji zastire podzemnu vodu i odstranjivanje sloja koji zastire vodonosni sloj, i drugih radova čije otpadne vode sadrže zagađujuće materije ili na bilo koji način ugrožavaju kvalitet i režim voda. Zabranjeno je komercijalno skladištenje nafte i naftnih derivata, izuzev stanica za snabdevanje pogonskim gorivom. Transport opasnih materija dozvoljen je isključivo uz kontrolisan prevoz i pod pratnjom. Razvoj i uređenje lokalne saobraćajne i tehničke infrastrukture realizuje se bez posebnih zahteva u pogledu zaštite akumulacije. Za potrebe turističko-rekreativnog korišćenja sliva akumulacije dozvoljava se realizacija izletničkih, ribolovnih, pešačkih, biciklističkih staza i druge prateće infrastrukture i sanitarno obezbeđenih manjih objekata za potrebe informisanja i predaha turista (odmorišta, vidikovci, restorani, zakloni za sklanjanje od nevremena i sl.).
Na obuhvaćenom delu sliva izvorišta Sušičko vrelo uspostavlja se zona III sanitarne zaštite izvorišta vodosnabdevanja (Referalne karte br. 2a i 2b Prostornog plana, na osnovu Elaborata o zonama sanitarne zaštite izvorišta Sušičko vrelo) u kojoj se primenjuje režim zaštite iz tačke 3) prethodnog stava.
Za sva ostala površinska i podzemna izvorišta vodosnabdevanja u slivnom području reke Crnog Rzava primenjuju se zone i režimi zaštite u skladu sa Pravilnikom o načinu određivanja i održavanja zona sanitarne zaštite izvorišta vodosnabdevanja.
Najznačajnija ribolovna voda je Ribničko jezero, kako po broju vrsta (11), tako i po gustini populacija i biomasi. Između ostalih vrsta, potočne pastrmke ima u jezeru, Uvcu i Katušnici, mladice u Uvcu, pijora u Crnom Rzavu, potočne mrene u sva tri navedena vodotoka. Ribolov iz čamca nije dozvoljen, a salmoinidne vrste mogu se loviti isključivo na veštačke mamce i po principu „ulovi pa pusti”. Za alohtone vrste dnevna masa ulova je neograničena, a za autohtone vrste (osim mladice i pastrmke), dnevna masa je 5 kg ili je ulov ograničen na određeni broj komada propisane veličine.
4. TURIZAM
4.1. Planska opredeljenja prostornog razvoja turizma
Razvoj turizma i rekreacije na području Prostornog plana zasnivaće se na sledećim planskim opredeljenjima:
– turizam i rekreacija, kao aktivnosti izrazito kompatibilne zaštiti, revitalizaciji i kulturološkom korišćenju prirodnih i kulturnih dobara, predstavljaće vodeću privrednu granu održivog razvoja područja Prostornog plana i agens razvoja drugih komplementarnih aktivnosti, posebno poljoprivrede, lovstva, čiste energetike, zanatstva i domaće radinosti, kao i aktivnosti usmerenih na unapređenje društvenog standarda (saobraćaj, komunalne službe, javne službe i servisi) lokalnog stanovništva;
– razvoj turizma i rekreacije na području Parka prirode biće funkcijski podređen i prilagođen zahtevima zaštite, očuvanja, revitalizacije i kulturološkog korišćenja prirode, prirodnih vrednosti, nepokretnih kulturnih dobara i životne sredine, dok će sa zahtevima i potrebama turizma i rekreacije biće usklađene sve ostale ekonomske aktivnosti na tom području;
– organizovana prezentacija prirodnih i kulturnih dobara ostvarivaće se itinererima kroz područje Prostornog plana do prirodnih i kulturnih dobara u njegovom okruženju (Šargan – Mokra Gora, Zlatar, Nacionalni park Tara, Pribojska Banja, Uvačka jezera i dr.);
– revitalizacija ruralnih naselja, uz očuvanje narodnog graditeljstva i originalne turističke ponude, zasnovane na reafirmaciji tradicionalnih delatnosti i običaja planinske ruralne kulture, predstavljaće uslov trajne zaštite autentičnosti i identiteta zaštićenog područja i predela Zlatibora;
– razvoj turizma i rekreacije, izgradnja, uređenje, zaštita i korišćenje turističkih i rekreativnih prostora odvijaće se po srednjoročnim etapama, u funkcijskim međuzavisnostima sa zaštitom, revitalizacijom i prezentacijom prirodnih i kulturnih dobara, kao i sa razvojem funkcija vazdušne banje, poljoprivrede, male privrede i ostalih komplementarnih aktivnosti;
– planski koncept razvoja turizma i rekreacije područja Prostornog plana biće postavljen na osnovu vrednovanja prirodnih i stvorenih uslova i resursa, saglasno utvrđenim parametrima ekološkog, kulturološkog, turističko-rekreativnog i zdravstveno-rekreativnog kapaciteta područja, u okviru utvrđenih uslova i režima zaštite, revitalizacije i kulturološkog korišćenja vrednosti Parka prirode;
– ponuda turizma i rekreacije na području Prostornog plana biće zasnovana na prirodnim uslovima, resursima i vrednostima za zimske i letnje aktivnosti, na kapacitetima turističkog smeštaja, rekreacije, sporta, javnih službi i servisa Čajetine, Zlatibora i seoskih centara, kao i na potencijalnoj ponudi planinskih sela sa zdravstveno bezbednom hranom, etno-vrednostima i dr.;
– turističko-rekreativna ponuda na području Prostornog plana će animirati i zadovoljiti tražnju u stacionarnom, izletničkom i tranzitnom turizmu, kroz sledeće vidove planinskog turizma: zdravstveno-rekreativni, odmorišni, zimski i letnji sportsko-rekreativni, poslovno-kongresni, manifestacioni, turing, eko i etno, obrazovni, posebnih interesovanja, ruralni i dr.;
– decentralizacija turističke ponude ostvariće se promocijom postojećih i budućih lokaliteta van naselja Čajetina i centra Zlatibor, posebno u okruženju Parka prirode, uz kreiranje turističkih proizvoda u koje će biti uključeni svi turistički resursi i vrednosti područja;
– razvoj, izgradnja i rekonstrukcija velikih postojećih i novih turističkih kompleksa u centru Zlatibor, Čajetini, većim seoskim centrima i na drugim lokacijama realizovaće se pretežno van zaštićenog područja; razvoj, izgradnja i rekonstrukcija sela i posebnih lokacija na području Parka prirode odvijaće se isključivo u zoni III stepena zaštite prirodnih vrednosti;
– prioritet ima zaustavljanje i sanacija neplanske turističke izgradnje na području Parka prirode (Vodice, Kobilja Glava, Ribnica i dr.) i u njegovom okruženju (centar Zlatibor i lokaliteti u njegovom bližem okruženju);
– izgradnja novih vikend naselja biće planska, a sanacija i uređenje postojećih vikend naselja biće zasnovani na unapređenju standarda i komercijalizaciji turističkog smeštaja, opremanju javnim službama i servisima, komunalnom opremanju i dr.
– razvoj i uređenje naselja Ribnica biće zasnovano na povezivanju sa postojećim i planiranim skijalištem „Tornik”, uz unapređivanje saobraćaja, javnih službi i komunalne opreme;
– stimulisanje očuvanja tradicionalnih sela zasnivaće se na razvoju integrisane ruralne ekonomije sa oznakama Turističkog centra i Parka prirode Zlatibor, zasnovane na organskoj poljoprivredi i domaćoj radinosti u seoskom turizmu, uz obnovu starih zanata, revitalizaciju tradicionalnih objekata i drugo;
– saobraćajna integracija turističkih kompleksa i naselja na području Prostornog plana međusobno, sa skijalištem, drugim sadržajima ponude u prostoru i okruženjem ostvarivaće se drumskim saobraćajnicama, železničkim prugama (rekonstrukcija i modernizacija postojeće železničke pruge i produžetak uskog koloseka Šargan–Vitasi do Branešca i Zlatibora), gondolom Zlatibor–Tornik i aktiviranjem aerodroma „Ponikve” za civilni saobraćaj;
– planiranje i nastavak izgradnje alpskih skijališta „Tornik” i „Liska”, sa žičarama i ski-stazama usmeriće se isključivo u III stepen zaštite Parka prirode, uz korišćenje najpogodnijih terena i bez većih proseka kroz šumu;
– formiranje diferencirane mreže zimskih nordijskih ski-staza i letnjih izletničkih i planinarskih staza na terenima iznad 1000 m n.v. u zonama II i III stepena zaštite Parka prirode i u II zoni sanitarne zaštite Ribničkog jezera, sa pratećim sadržajima naturalno uređenih vidikovaca i odmorišta u III stepenu zaštite Parka prirode;
– uređenje i aktiviranje očuvanih bačija u III stepenu zaštite Parka prirode i na preostalom području Prostornog plana, u funkciji izletničkih i planinarskih itinerera, aktivnosti posebnih interesovanja i dr.
4.2. Usklađivanje prostornog razvoja turizma sa planskim dokumentima i režimima zaštite prirodnih vrednosti
Planska rešenja prostornog razvoja turizma na području Prostornog plana usklađena su sa odredbama Prostornog plana Republike Srbije od 2010. do 2020. godine (2010) i Regionalnog prostornog plana Zlatiborskog i Moravičkog upravnog okruga (2013).
Za odnos planskih rešenja prostornog razvoja turizma ovog prostornog plana prema odredbama ostalih planskih dokumenata nižeg reda (prostornim planovima jedinica lokalne samouprave i urbanističkim planovima) i sektorskih dokumenata u turizmu, polazeći od režima zaštite prirodnih vrednosti, nepokretnih kulturnih dobara i izvorišta vodosnabdevanja zauzeti su sledeći stavovi:
– U Master planu turističke destinacije Zlatibor–Zlatar (2007) za područje Prostornog plana načelno su prihvatljive sve odredbe, osim velikih novih skijališta „Čigota” i „Murtenica” i većeg proširenja skijališta „Tornik” u Parku prirode, zbog režima zaštite prirodnih dobara i zbog klimatskih uslova (posebno klimatskih promena), koji sve više ograničavaju zimske sportove. U vezi s tim, nije prihvaćena ni podela područja na turističke sektore i rejone, jer se ova podela zasnivala prvenstveno na obuhvatu delova navedenih potencijalnih skijališta;
– U Prostornom planu opštine Čajetina prihvatljive su sve odredbe koje se odnose na područe Prostornog plana izvan granica Parka prirode. Odredbe o postojećim i planiranim namenama iz Prostornog plana opštine Čajetina na prostoru Parka prirode su preispitane i korigovane na sledeći način: namena se isključuje sa manje površine u I stepenu zaštite (zona Crnog Rzava); a namene se koriguju na površinama u II stepenu zaštite, tako što nije moguća nova izgradnja suprastrukture, dok se postojeća izgrađenost u ovim zonama zadržava, bez mogućnosti nove izgradnje i uz pooštravanje mera zaštite prirode (na lokalitetima u zonama Semegnjeva, Crnog Rzava, Vodica i Rudina). Načelno je prihvaćena podela teritorije opštine na celine;
– Plan generalne regulacije naseljenog mesta Čajetina (sedište opštine) sa naseljenim mestom Zlatibor – I faza („Službeni list opštine Čajetina”, br. 2/12, 4/16, 2/17, 4/17, 8/17 i 14/18, u daljem tekstu: PGR Čajetina i Zlatibor – I faza) odnosi se na područje Prostornog plan izvan granica Parka prirode i prihvaćen je u celini;
– Plan generalne regulacije naseljenog mesta Čajetina (sedište opštine) sa naseljenim mestom Zlatibor - II faza („Službeni list opštine Čajetina”, br. 12/13 i 7/19, u daljem tekstu: PGR Čajetina i Zlatibor – II faza) obuhvata centralni, najizgrađeniji prostor područja Prostornog plana van centra Zlatibor (određen u Prostornom planu opštine Čajetina), koji se prostire na području Parka prirode i izvan njega. Odredbe nacrta ovog PGR prihvaćene su za područje Prostornog plana izvan granica Parka prirode. Odredbe koje se odnose na područje Parka prirode detaljno su preispitane i korigovane na sledeći način: svaka namena se isključuje sa manje površine u I stepenu zaštite (zona Crnog Rzava u celini 9. Semegnjevo); a namene se koriguju na površinama u II stepenu zaštite, tako što nije moguća nova izgradnja suprastrukture, dok se postojeća izgrađenost u ovim zonama zadržava, bez mogućnosti nove izgradnje i uz pooštravanje mera zaštite prirode – na lokalitetima Semegnjeva i Crnog Rzava (celina 9. Semegnjevo), na lokalitetu Popov kolac (celina 5. Vodice), na lokalitetima Rudine (celina 2. Rudine) i na manjem lokalitetu Kobilja glava (celina 8. Kobilja glava), s tim da su zona II stepena zaštite Parka prirode i II zona sanitarne zaštite preklopljeni na Ribničkom jezeru;
– Plan detaljne regulacije za područje ski centra „Tornik” („Službeni list opštine Čajetina”, broj 5/17) za prostor na području Parka prirode načelno je prihvatljiv, uz uslov da se u daljoj razradi preispitaju i koriguju sledeći elementi: polazna stanica planiranog ski-lifta je na strmom terenu; delovi novoplaniranih alpskih ski staza su sa prevelikim poprečnim nagibima (zbog kojih bi bilo potrebno veće zasecanje terena, što je neprihvatljivo), a jedna staza je i sa pogrešnim podužnim nagibom;
– Plan detaljne regulacije za izgradnju gondole na Zlatiboru („Službeni list opštine Čajetina”, br. 10/14 i 10/15) načelno su prihvatljive na celoj trasi, uz zahtev spovođenja stroge zaštite Ribničkog jezera od sadržaja međustanice. Stanica ili međustanica u podnožju skijališta „Tornik” u zoni naselja Ribnica je neophodna za razvoj Ribnice kao vrlo perspektivnog naselja uz alpsko skijalište i njegove letnje sadržaje sporta i rekreacije.
4.3. Planirani vidovi turizma
Planira se da se na području razvijenog planinskog turističkog centra, kakav je Zlatibor, nastavi razvoj svih vidova turizma koji su predviđeni relevantnim planskim dokumentima višeg reda i sektorskim planovima, uz obogaćivanje ponude novim turističkim proizvodima i korekcije uslovljene režimima zaštite prirodnih vrednosti na području Prostornog plana.
Na području Prostornog plana izvan granica Parka prirode i u zoni III stepena zaštite Parka prirode realizovaće se svi predviđeni vidovi turizma: odmorišni turizam, sportsko-rekreativni turizam (na sadržajima zimskih i letnjih sportova i rekreacije), zdravstveno-rekreativni turizam (tipa vazdušne banje, wellnes/spa i dr.), turizam posebnih interesovanja (lov, sportski ribolov, planinarenje, planinski biciklizam, jahanje, golf i dr.), kampovanje u očuvanim predelima i ekološkom okruženju (npr. glamping resort – autentični kampovi sa dodatnim sadržajima i dr), kongresni-poslovni i ruralni turizam u stacionarnim, izletničkim i tranzitnim oblicima.
Turističku ponudu treba obogatiti aktivnostima turizma posebnih interesovanja (turno skijanje, kanjoning, penjanje, paraglajding, istraživanje prirode i dr.), turing turizma, manifestacionog turizma, edukativnog turizma, eko-turizma, etno-turizma, spomeničkog turizma i dr.
Turističke aktivnosti u režimu II stepena zaštite Parka prirode ograničene su isključivo na rekreaciju, koja će se odvijati na stazama za turno i nordijsko skijanje, treking planinarenje, planinski biciklizam, jahanje, kanjoning i dr., sa vidikovcima i odmorištima, kao i na punktovima za penjanje, paraglajding, sportski ribolov i dr. U ovom režimu zaštite nije dozvoljena izgradnja sadržaja suprastrukture, kao ni alpskih skijališta.
Turističke namene u režimu I stepena zaštite Parka prirode striktno su ograničene na istraživanja i edukaciju (po prirodnjačkim programima), kao i na kontrolisanu turističku prezentaciju (u grupama do deset posetilaca, obavezno sa stručnim vodičem).
Većina razvijenih vidova turizma – odmorišni, sportsko-rekreativni, zdravstveno-rekreativni, kongresni i dr, u pogledu smeštaja, sportsko-rekreativnih sadržaja, javnih službi i servisa u funkciji turizma, koncentrisana je u centralnoj turističkoj zoni Zlatibora (obuhvat PGR Čajetina i Zlatibor – I i II faza sa produženjem i na teritoriji opštine Nova Varoš duž državnog puta IB reda br. 23 i državnih puteva IIB reda br. 404 i br. 405), pretežno u okruženju Parka prirode, uz planirano obogaćivanje turističkih aktivnosti i sadržaja. Van ove turističke zone, preovladavaće ekstenzivni ruralni turizam u seoskim naseljima i ekstenzivna ponuda u prostoru (lov, sportski ribolov, planinarenje, planinski biciklizam i drugi vidovi posebnih interesovanja), uz planirano obogaćivanje i intenziviranje ponude.
U okviru turing izletničkog i tranzitnog turizma planirano je obogaćivanje itinerera u okviru područja Prostornog plana (Tornik, Čigota, Murtenica, Crni Rzav, kanjon Uvca i dr.) i prema turističkim motivima u okruženju – Muzej narodnog graditeljstva u Sirogojnu sa etno-zanatskim proizvodima, Stopića pećina, grad Užice, Park prirode Šargan – Mokra gora sa Mećavnikom-Drvengradom, skijalištem „Iver” i Šarganskom osmicom, etno naselja Kremna i Vrutci, planina Zlatar, Nacionalni park Tara, Pribojska Banja sa manastirom Sv. Nikole, jezera Vrutci, Radoinjsko, Zlatarsko, Potpećko i Sjeničko i dr. Kao podrška povezivanju Zlatibora sa turističkim motivima okruženja, predviđeno je produživanje uskokolosečne pruge Šargan–Vitasi preko Kremne do železničke stanice Branešci na Barskoj pruzi i do Zlatibora, a pre toga izgradnja direktnog puta od centra Zlatibor do železničke stanice Branešci.
4.4. Turističke zone na području Prostornog plana
Severoistočno područje Prostornog plana, van granica Parka prirode, predviđeno je po Prostornom planu opštine Čajetina iz 2010. za proizvodnu zonu (prerađivačka i druga industrija, zanatstvo i intenzivnija poljoprivreda). Ova zona razgraničava se sa turističkim prostorom najvećeg dela područja Prostornog plana na liniji: granica opštine u KO Šljivovica–Šljivovica–Branešci–Čajetina–Mušvete – granica područja Prostornog plana u KO Čajetina.
Turistički prostor područja Prostornog plana podeljen je na sledeće turističke zone:
1) Centralna turistička zona Zlatibora (CTZ) sa intenzivnim razvojem turizma svih postojećih vidova, posebno u severnom delu.
Zona je najvećim delom utvrđena Prostornim planom opštine Čajetina i razrađena u PGR Čajetina i Zlatibor – I i II faza, uz dopune naseljima Branešci, Mušvete, Rudine i Dobroselica i skijalištem „Liska” na teritoriji opštine Čajetina, i produženjem u koridoru državnog puta IB reda br. 23. na teritoriji opštine Nova Varoš.
U okviru opštine Čajetina, zona se prostire na delovima katastarskih opština Branešci, Čajetina, Semegnjevo, Jablanica, Dobroselica, Ljubiš, Gostilje i Alin Potok, a u okviru opštine Nova Varoš zona se prostire na delovima katastarskih opština Draglica, Negbina i Seništa.
Zona je podeljena na sledeće celine:
(1) Centar Zlatibor (PGR Čajetina i Zlatibor – I faza),
(2) Čajetina,
(3) Rudine (sa ograničenjem režima II stepena zaštite Parka prirode),
(4) Gajevi,
(5) Smiljanski zakos,
(6) Vodice (sa ograničenjima režima II stepena zaštite Parka prirode),
(7) Šainovci – Ribničko jezero (sa ograničenjima I i II zone sanitarne zaštite jezera),
(8) Tornik,
(9) Kobilja glava,
(10) Semegnjevo (sa ograničenjima režima I i II stepena zaštite Parka prirode),
(11) Draglica (sa ograničenjima režima II stepena zaštite Parka prirode u KO Seništa i KO Negbina ) na teritoriji opštine Nova Varoš;
2) Istočna turistička zona (ITZ) sa naglašenim ruralnim turizmom i početkom razvoja drugih vidova turizma (etno turizam, neke aktivnosti posebnog interesa).
Zona obuhvata KO sela Alin Potok, Gostilje, Ljubiš (u opštini Čajetina) i Bela Reka (u opštini Nova Varoš). Zona je približno utvrđena Prostornim planom opštine Čajetina na delovima KO Čajetina, KO Alin Potok i KO Ljubiš, na celim KO Gostilje i KO Drenova (sve u okviru opštine Čajetina) i na celoj KO Bela Reka i delovima KO Draglica i KO Negbina (u okviru opštine Nova Varoš);
3) Zapadna turistička zona (ZTZ) sa ekstenzivnim ruralnim turizmom (izuzev sela Šljivovica).
Zona obuhvata sela Šljivovica, Semegnjevo i Jablanica. Zona je približno utvrđena Prostornim planom opštine Čajetina na delovima KO Šljivovica, KO Semegnjevo, KO Jablanica, na celoj KO Stublo i delu KO Dobroselica (sve u okviru opštine Čajetina), na delu KO Mokra Gora (u okviru opštine Užice), na delovima KO Rača, KO Banja, KO Kratovo (u okviru opštine Priboj) i na delu KO Seništa (u okviru opštine Nova Varoš).
Tendencija širenja centralne turističke zone u pravcu Semegnjeva (i prema Mokroj gori), kao i razvoj skijališta „Tornik” otvaraju šanse za aktiviranje zapadne turističke zone.
Na području Prostornog pana do 2030. godine može se očekivati povećanje stvarnog broja turističkih ležaja na oko 18.000, uz poboljšanje odnosa osnovnih i komplementarnih u korist osnovnih ležaja.
Izrazita većina turističkih ležaja od oko 16.000 biće zastupljena u Centralnoj turističkoj zoni (uključujući i obuhvaćena sela Branešci, Mušvete, Rudine i Dobroselica), uz izrazitije povećanje udela osnovnih kapaciteta. Izgradnjom novih saobraćajnica i planirane gondole omogućiće se u centralnoj zoni određena decentralizacija smeštajnih kapaciteta prema istoku, zapadu i jugozapadu.
U Istočnoj turističkoj zoni do 2030. može se očekivati ukupno oko 1.300 ležaja i to izgradnjom uz granicu sa centralnom turističkom zonom i u selima Alin Potok, Gostilje, Ljubiš, Bela Reka i dr.
U Zapadnoj turističkoj zoni do 2030. može se očekivati ukupno oko 700 ležaja i to izgradnjom uz granicu sa centralnom turističkom zonom i u selu Šljivovica, kao i u selima Semegnjevo, Jablanica i dr.
4.5. Prostorno-funkcijska organizacija turizma i rekreacije
Na području Prostornog plana predviđena je sledeća prostorno-funkcijska organizacija turističkih i rekreativnih sadržaja:
1) Turistički centar Zlatibor, sa glavnim sadržajima turističkog i mešovitog smeštaja, sportsko-rekreativnim sadržajima i sadržajima javnih službi i servisa u funkciji turizma (prostorni obuhvat PGR Čajetina i Zlatibor – I faza);
2) Gradsko turističko naselje Čajetina i širi prostor Turističkog centra Zlatibor sa selima Branešci, Mušvete, Rudine i Dobroselica u okviru Centralne turističke zone, sa ostalim sadržajima turističkog i mešovitog smeštaja, sportsko-rekreativnim sadržajima i sadržajima javnih službi i servisa u funkciji turizma (prošireni prostorni obuhvat PGR Čajetina i Zlatibor – II faza);
3) Ski-centar „Tornik–Liska” sa sadržajima zimske i letnje turističke infrastrukture, u okviru Centralne turističke zone (prošireni prostorni obuhvat PGR Čajetina i Zlatibor – II faza);
4) Kabinska žičara – gondola „Zlatibor” od centra Zlatibor do vrha Tornik, sa sportsko-rekreativnim centrom uz međustanicu u široj zoni Ribničkog jezera, u okviru Centralne turističke zone (prostorni obuhvat PGR Čajetina i Zlatibor – I i II faza);
5) Turistička sela – Alin Potok, Gostilje, Ljubiš i Bela Reka u Istočnoj turističkoj zoni i Šljivovica, Semegnjevo i Jablanica u Zapadnoj turističkoj zoni;
6) Vikend naselja uz turistička sela (Šljivovica, Semegnjevo, Ljubiš, Gostilje i Rudine) i na zasebnim lokacijama, u Istočnoj i Zapadnoj turističkoj zoni;
7) Sadržaji disperzne ponude u prostoru (staze i punktovi) u Istočnoj i Zapadnoj turističkoj zoni.
U okviru Turističkog centra Zlatibor (obuhvat PGR Čajetina i Zlatibor – I faza) predviđeni su sledeći turistički i sportsko-rekreativni sadržaji:
– turistički smeštaj kao osnovna namena (hoteli u centru, hoteli u naselju, hoteli na periferiji, turističko naselje u centru, turističko naselje van centra, etno-eko naselje i kamp);
– turistički smeštaj kao kompatibilna namena stanovanju (sa visokim, srednjim i niskim gustinama), javnim sportsko-rekreativnim centrima SC1 i SC2, ostalim sportsko-rekreativnim centrima SP1 i SP2 i Tržnom centru C1;
– javni centri i lokaliteti sa osnovnom sportsko-rekreativnom namenom SC1, SC2 i SC3;
– ostali centri i lokaliteti sa osnovnom sportsko-rekreativnom namenom SP1, SP2, SP3 i SP4.
U okviru gradskog turističkog naselja Čajetina i šireg prostora Turističkog centra Zlatibor sa obuhvaćenim selima u Centralnoj turističkoj zoni (prošireni prostorni obuhvat PGR Čajetina i Zlatibor – II faza), predviđeni su sledeći turistički i sportsko-rekreativni sadržaji:
– turistički smeštaj kao osnovna namena (hoteli na periferiji i turističko naselje van centra);
– turistički smeštaj kao kompatibilna namena stanovanju (sa visokim, srednjim i niskim gustinama), u sportsko-rekreativnom centru ostale namene SP1, centrima usluga C1 i C2 i radnoj zoni R1;
– javni centri i lokaliteti sa osnovnom sportsko-rekreativnom namenom SC1 i SC2;
– ostali centri i lokaliteti sa osnovnom sportsko-rekreativnom namenom SP1, SP2, SP3 i SP4.
Planirano jedinstveno skijalište „Tornik–Liska” u Centralnoj turističkoj zoni biće formirano od postojećeg skijališta „Tornik”, njegovog proširenja po PDR skijališta „Tornik” i naknadnog proširenja sa jugoistočne i severozapadne strane (u okviru obuhvata PGR Čajetina i Zlatibor – II faza i njegovog proširenja), uz otvaranje novog skijališta na lokalitetu Liska. Naknadno proširenje skijališta „Tornik” i izgradnja novog skijališta „Liska” nisu predviđeni u PGR Čajetina i Zlatibor – II faza, koji treba uskladiti u pogledu proširenog obuhvata na ovom delu prostora. Ukupan kapacitet skijališta „Tornik–Liska” biće oko 4.000 jednovremenih skijaša, od toga na proširenom skijalištu „Tornik” oko 2.500 i na novom skijalištu „Liska” oko 1.500. Sistemom alpskih ski staza i puteva, ova dva skijališta biće integrisana u jedinstven sportsko-rekreativni prostor. Pri koncipiranju skijališta potrebno je obuhvatiti i naselje Ribnica u njegovom podnožju.
Planirana kabinska žičara – gondola „Zlatibor” namenjena je transportu skijaša od centra Zlatibor do skijališta „Tornik”, transportu letnjih rekreativaca, panoramskim vožnjama i dr. Da bi sama izvezla 4.000 jednovremenih skijaša na planirano skijalište „Tornik–Liska” za oko dva sata (što je uobičajena norma) poželjno je da žičara ostvari krajnji kapacitet od 2.000 uspona na sat (dok se to ne ostvari, ili ako se ne ostvari, nedostajući kapacitet žičare ostvarivao bi se drumskim saobraćajem do podnožja skijališta). Do polazne i izlazne stanice, kao i do međustanice žičare neophodno je obezbediti javni kolski pristup sa parkingom, kao i sadržaje prihvata i otpremanja putnika (informacije, biletarnice, skijašnica sa garderobom, servisom za iznajmljivanje i održavanje ski opreme, prodajom sportske opreme, ugostiteljskim objektima i dr., oko šireg pristupnog prostora stanica), tehničke sadržaje žičare i dr. Sadržaji međustanice žičare u zoni Ribničkog jezera ne smeju ni na koji način da ugroze jezero.
Sportsko-rekreativni centar uz međustanicu kabinske žičare (koji nije predviđen po PGR Čajetina i Zlatibor – II faza), van režima II stepena zaštite Parka prirode i II zone sanitarne zaštite Ribnikog jezera, biće u kategoriji javnih sportskih centara sa sledećim sadržajima: akva-park snabdeven vodom iz Ribničkog jezera, sportsko-rekreativni park sa dvoranom i sportskim terenima, trim staze i dr., uz adekvatan saobraćajni pristup, neophodne prateće sadržaje servisa i komunalnu opremu.
Sela Alin Potok, Gostilje, Ljubiš, Bela Reka, Šljivovica, Semegnjevo i Jablanica su sa započetim razvojem ruralnog turizma, ili sa potencijalima za ovaj vid ponude. Turistički smeštaj planiran je u mešovitoj nameni sa stanovanjem malih gustina, u tradicionalnim ruralnim ambijentima i objektima narodnog graditeljstva. Ponuda će se obogaćivati etno-manifestacijama, tradicionalnim zanatima, plasmanom domaće hrane i pića, uz sportsko-rekreativne aktivnosti pešačenja, jahanja, lova i drugih aktivnosti posebnih interesovanja. Do sela je potrebno obezbediti kvaliteniji saobraćajni pristup, a u selima je predviđeno kompletiranje sadržaja javnih službi i servisa, kao i komunalne opreme.
Dozvoljeno je nastavljanje započete izgradnje vikend naselja uz turistička sela (Šljivovica, Semegnjevo, Ljubiš, Gostilje i Rudine) i na zasebnim lokacijama, započeta su i moguća u Istočnoj i Zapadnoj turističkoj zoni, sa motivima sezonskog i vikend boravka na prirodno atraktivnim lokacijama. Turistički smeštaj na ovim lokacijama uslovljen je izgradnjom kvalitetnog saobraćajnog pristupa, propisne komunalne opreme i neophodnih javnih sadržaja, na osnovu odgovarajućih planskih dokumenata, uz suzbijanje nelegalne izgradnje.
Dozvoljena je realizacija autentičnih kampova – punktova sa dodatnim sadržajima (tzv glamping resort, kao najudobnija verzija ekoturizma današnjice) u očuvanim predelima i ekološkom okruženju uz turistička sela/zaseoke, sa obezbeđenim saobraćajnim pristupom i komunalnom opremom. Turistički smeštaj na ovim lokacijama predviđen je u autentičnim šatorima ili kućicama, u kojima je komfor na nivou boljih apartmana ili hotela. Ovu vrstu smeštaja prati i poljoprivredna proizvodnja i ponuda domaće kvalitetne hrane koju pripremaju domaćinstva ili vlasnici poseda na kome se nalazi glamping. Količina energije i materijala koji se koriste za realizaciju glampinga je u sprezi sa prirodnim okruženjem: daje se prednost prirodnim materijalima, mogućnosti postavljanja solarnih panela i ostalih tehnologija kojima boravak u glampingu ne ostavlja posledice po prirodu.
Sadržaji disperzne ponude u prostoru (staze i punktovi) u Istočnoj i Zapadnoj turističkoj zoni obuhvataju nordijske i turno ski staze, izletničke i planinarske staze sa vidikovcima, odmorištima i skloništima, ribolovne staze, revitalizovana tradicionalna bačišta, punktove ekstremnih/avanturističkih sportova, planinarske i lovačke domove, glamping turističke punktove, van građevinskog zemljišta, na šumskom i neobradivom poljoprivrednom zemljištu.
5. UTICAJ POSEBNE NAMENE NA RAZVOJ POJEDINIH OBLASTI
5.1. Prirodni sistemi
5.1.1. Zaštita i korišćenje poljoprivrednog zemljišta i razvoj poljoprivrede
Budući da prostrani pašnjačko-livadski ekosistemi i druge skromno zastupljene poljoprivredne kulture predstavljaju imanentno prirodno dobro Parka prirode „Zlatibor”, koji u celosti ima svojstvo zaštićenog područja, neophodno je da se na tom području obezbedi podrška održivom poljoprivrednom i ruralnom razvoju, tj. razvoju koji ne ugrožava životnu sredinu, tehnički je primenljiv, ekonomski isplativ, društveno prihvatljiv i produktivan na dugi rok.
Podršku prema šemi Zajedničke politike EU za period 2014–2020. godine u koju je preko instrumenta IPA Rural Development II (IPARD II) uključena i Republika Srbija, trebalo bi usmeriti na:
– unapređenje tržišne konkurentnosti i uvođenje standarda EU, kroz: investiranje u poljoprivredna gazdinstva radi restrukturiranja i približavanja evropskim standardima; investiranje u preradu i marketing proizvoda poljoprivrede i ribarstva, i podršku formiranju organizacija poljoprivrednih proizvođača;
– pripremanje i sprovođenje aktivnosti od značaja za prirodnu sredinu i ruralni predeo, i pripremanje i sprovođenje lokalnih strategija ruralnog razvoja; i
– razvoj ruralne ekonomije kroz: unapređivanje i razvoj ruralne infrastrukture, razvoj i diversifikaciju ekonomskih aktivnosti na selu, obuku za unapređenje veština i znanja osoba angažovanih u poljoprivredno-prehrambenom sektoru i šumarstvu, i tehničku pomoć za pripremu, praćenje, evaluaciju, informisanje i kontrolu aktivnosti na sprovođenju projekta.
Osnovna planska postavka jeste da se uspešna zaštita poljoprivrednog zemljišta i drugih vrednosti Parka prirode „Zlatibor” može ostvariti samo pod uslovom punog uvažavanja strateških ciljeva i interesa razvoja lokalnih zajednica, podrškom:
– uvođenju nadoknada, tj. direktnih budžetskih plaćanja poljoprivrednicima za umanjene koristi usled poštovanja ograničenja u korišćenju poljoprivrednih resursa, u skladu sa uspostavljenim režimima zaštite prirodnih i kulturnih dobara, uključujući EMERALD mrežu, odnosno potencijalna NATURA 2000 staništa;
– realizaciji programa obnove tradicionalnog pašnjačkog stočarenja, kojima se utvrđuju optimalni kapaciteti, način korišćenja i mere za unapređivanje travnih zajednica, s jedne, i savremeni sanitarno-higijenski standardi stajskih objekata i zdravstvene ispravnosti stočnih proizvoda i tržišni izgledi, s druge strane;
– primeni konzervacionih metoda obrade zemljišta, koje uključuju plodored, uvođenje zaštitnih/pokrivajućih useva u postojeće plodorede, redukovano oranje, malčiranje, ugarovanje, zatravljivanje marginalnih oraničnih površina i održavanje livada i pašnjaka redovnim košenjem, odnosno kontrolisanim napasanjem stoke, a zatim i recikliranje inputa u kombinovanoj biljno-stočarskoj proizvodnji i sl.;
– potpunijem iskorišćavanju lokalnih pogodnosti za razvoj organskog i/ili integralnog sistema u proizvodnji autohtonih ili retkih sorti žitarica visoke nutritivne vrednosti, kao što su heljda, proso, spelta, raž i dr., kao i u proizvodnji svežeg povrća i voća odgovarajućeg sortimenta za lokalno turističko tržište;
– obezbeđenju stručno-savetodavne podrške, laboratorijskog atestiranja, sistema kontrole, odgovarajuće tržišne infrastrukture i drugih uslova za siguran plasman organskih proizvoda po cenama kojima se kompenziraju umanjeni prinosi usled poštovanja zakonom propisanih agrotehničkih standarda;
– uspostavljanju stroge kontrole sakupljanja šumskih plodova i samoniklog lekovitog bilja, uporedo sa širenjem prakse plantažnog gajenja odgovarajućih sorti, poželjno autohtonog genofonda, a zatim i unapređivanju pčelarstva i ribarstva uz preduzimanje aktivnosti za sertifikaciju ovih proizvoda i njihovih prerađevina;
– zadržavanju mlađeg stanovništva na poljoprivrednom gazdinstvu i stimulisanju procesa koncentracije zemljišta, stoke i tehničkih sredstava u ekonomski i biološki vitalnim domaćinstvima, što je uslovljeno razvojem lokalnog tržišta zemljišta, odnosno stimulisanjem dugoročnog zakupa zemljišta; i
– definisanju tehnoloških i drugih standarda za dobijanje i očuvanje prepoznatljive oznake „zlatiborskog” proizvoda zaštićenog geografskog imena porekla, uporedo sa uspostavljanjem sistema kontrole primene tih standarda; pored postizanja specifičnih konkurentskih prednosti, ovakva marketinška strategija doprinosi i povezivanju poslovnih subjekata u lancu i promociji područja, što značajno doprinosi razvoju agroturizma, preduzetništva i ukupnom ruralnom razvoju.
S obzirom na posebnu namenu područja Prostornog plana, naročitu pažnju trebalo bi pokloniti punoj valorizaciji agroekoloških usluga koje nisu obuhvaćene opšteobavezujućim standardima zaštite životne sredine i dobre poljoprivredne prakse, uvođenjem kompenzacija, odnosno subvencionisanjem proizvodnih praksi koje doprinose:
– zaštiti ekosistemskog diverziteta, primenom paralelnih mera zaštite vrsta (specijskog diverziteta) i staništa, koje se sprovode: održavanjem tradicionalnih sistema ispaše i sakupljanja sena; odloženim skidanjem letine sa polja, odnosno odloženom košnjom livada radi zaštite gnezda; održavanjem međa, živica, jarkova, pojaseva slabo produktivnih livada, starih voćnjaka, bara i sl.; postavljanjem i održavanjem gnezda za ptice koje se hrane insektima štetnim po useve; zasejavanjem zaštitnih pojaseva određenim biljnim vrstama namenjenim ishrani zaštićenih vrsta faune; uklanjanjem grmlja, paprati i korovskih biljaka sa livada i pašnjaka i drugim merama konzervacije prirodnih resursa;
– očuvanju genetičkog diverziteta, gajenjem autohtonih sorti povrća, voća i drugih poljoprivrednih biljaka, rasa i sojeva stoke, živine i sl.; i
– zaštiti i oblikovanju tradicionalne strukture predela, karakteristične za lokalno podneblje i njegov kulturno-istorijski identitet (očuvanje prostranih pašnjaka na valovitoj planinskoj površi sa pojedinačnim ili grupnim stablima crnog i belog bora, brojnih proplanaka, razuđene naseljske mreže i sl.).
5.1.2. Zaštita i korišćenje šuma i šumskog zemljišta i razvoj lovstva
Osnovna koncepcija uređenja i korišćenja šuma i šumskih zemljišta jeste unapređivanja stanja postojećih šuma, i povećanje površina pod šumom – pošumljavanjem.
Unapređivanje stanja postojećih šuma obezbediće se:
– očuvanjem i uvećanjem obraslosti i kvaliteta u visokim šumama kitnjaka na 305 ha;
– očuvanjem obraslosti i negom visokih šuma bukve na površini od 32 ha;
– indirektnom konverzijom izdanačkih čistih i mešovitih šuma sladuna, cera, kitnjaka i bukve, na površini od 50 ha;
– direktnom konverzijom i delom supstitucijom vrsta u izdanačkim degradiranim i devastiranim šumama hrastovim šumama sladuna, cera i kitnjaka, kao i u šumama bukve na površini od 100 ha;
– uvećanjem obraslosti poboljšanjem kvaliteta i popravkom prebirne strukture i razmera smese prebirnim sečama u mešovitim šumama bukve i jele na površini od 68 ha;
– uvećanjem obraslosti poboljšanjem kvaliteta i popravkom prebirne strukture i razmera smese prebirnim sečama u mešovitim šumama jele, smrče i bukve na površini od 400 ha;
– uvećanjem obraslosti poboljšanjem kvaliteta i popravkom grupimično prebirne strukture i razmera smese u mešovitim šumama jele i smrče na površini od 290 ha;
– očuvanje stabilnosti i popravka kvaliteta borovih šuma (čiste i mešovite sastojine crnog i belog bora) uzgojno sanitarnim sečama nege i grupimično oplodnom sečom obnove na površini od 5.400 ha;
– intezivnim merama nege (čišćenjem i proredama) u kulturama i veštački podignutim sastojinama četinara (smrče, crnog i belog bora, omorike i ostalih četinara) na površini od 2300 ha;
– direktnom konverzijom i delom supstitucijom vrsta u visokim degradiranim i devastiranim šumama borova na površini od 40 ha;
– intezivnim merama nege (čišćenjem i proredama) u visokim mladim i srednjedobnim sastojinama i izdanačkim šumama hrastova i bukve odgovarajućeg kvaliteta na površini od 300 ha;
– forsiranjem, prirodnim i veštačkim putem, obnavljanja autohtonih vrsta drveća vodeći računa o dinamici promena stanišnih granica usled negativnog delovanja faktora rizika i klimatskih promena;
– sprovođenje mera (preventivne i represivne) zaštite šuma na površini od 28.000 ha; s obzirom na dominaciju borovih šuma u ovim kompleksima posebna pažnja se mora posvetiti njihovom svakogodišnjem monitoringu, protivpožarnom osmatranju i izgradnji protivpožarnih pruga;
– sprovođenje mera (preventivne i represivne) zaštite specijalnog prirodnog rezervata u cilju očuvanja njegove prirodne vrednosti i retkosti;
– zabranom seče retkih, reliktnih i endemičnih vrsta kao što su: gorski javor, planinski brest, breza, jasika, crna jova, crni grab i posebno omorika;
– posebna zaštita u odnosu na zasad omorike;
– održavanje saobraćajnica i objekata koji služe održivom gazdovanju šumama.
Mere za unapređenje zaštite šuma sastoje se u intenziviranju sledećih radova:
– prognozi pojave štetnih insekata;
– razvijanju i unapređivanju izveštajne i dijagnozno-prognozne službe;
– stručnom osposobljavanju operativaca na terenu za prepoznavanje ekonomski štetnih insekata;
– stvaranje zbirke najvažnijih ekonomski štetnih insekata u cilju edukovanja osoblja;
– dovođenju u red sečišta, saniranje vetroloma i snegoloma, odnosno mesta koja bi mogla da posluže kao pogodna lokacija za pojavu insektskih žarišta;
– zaštiti podmladka (što je posebno važno u degradiranim sastojinama).
Povećanje površina pod šumom obezbediće se pošumljavanjem koje je preliminarno planirano na šumskom zemljištu V, VI, VII i delom VIII kategorije, potencijalno i faktički površina ugroženih erozijom zemljišta, pošumljavanjem površina u prikupištima (izvorištima i jezerima) pitke vode, rekreativnih prostornih celina. Ukupna površina neobraslog šumskog zemljišta na Planskom području je 1483 ha. Planom pošumljavanja površina u državnom vlasništvu u narednom desetogodišnjem periodu obuhvaćeno je 770 ha, i to: 500 ha u opštini Čajetina, 100 ha u gradu Užicu, 150 ha u opštini Nova Varoš i 20 ha u opštini Priboj.
S obzirom na to da travne površine na Planskom području pokrivaju 22.244 ha (33,9% od ukupnih površina), i pri tom se prostiru na zemljištima najlošijeg boniteteta (skeletno, plitko do vrlo plitko zemljište, najčešće na serpentinitu), na vrlo strmim stranama potencijalno ugroženim vodnom erozijom i spiranjem (posebno uz sve češće pojave velikih voda), u zaleđu izvorišta voda sa izraženom vodozaštitnom funkcijom, u rekreativnom i turističkom području u kome šuma ima izraženu rekreativnu i estetsku ulogu, u plan pošumljavanja treba naknadno ubaciti očekivano osnivanje šumskih zasada na oko 3.800 ha (većim delom na teritoriji opštine Čajetina, tj. na širem području Zlatibora). Prostorna preraspodela pošumljavanja obezbediće se odgovarajućim sektorskim planom pošumljavanja polazeći pri tome od principa održivosti i višefunkcionalnosti šuma. Vrste drveća primerene ovim staništima će se odabrati saglasno stanišnom potencijalu i funkcijama šuma – pri tom prioritet je autohtonost i u mogućoj meri forsirana bioraznovrsnost vrsta.
Održivo lovno gazdovanje populacijama divljači ostvarivaće se na način i u obimu koji ne vodi ka dugoročnom smanjenju brojnosti, genetičke raznovrsnosti i areala njihovih populacija, održavajući njihov potencijal radi zadovoljenja potreba i težnji sadašnjih i budućih generacija.
Osnovna koncepcija za uzgoj divljači i razvoj lovstva jeste:
– značajno povećanje brojnosti populacija sitne divljači;
– povećanje brojnosti krupne divljači, naročito autohtonih i ekonomski najvrednijih vrsta (medved, divlja svinja, srna i zec);
– poboljšanje strukture (polne i starosne) populacija krupne divljači i poboljšanje kvaliteta trofeja;
– očuvanje retkih i ugroženih vrsta lovne divljači (medved, tetreb, kamenjarka, poljska jarebica i dr.) i ostale faune (sokolovi, orlovi) i drugih vrsta evidentiranih studijom vrednovanja Parka prirode „Zlatibor”.
5.1.3. Zaštita i korišćenje geoloških resursa
Na području Parka prirode „Zlatibor” nalaze se geološki resursi za koja nadležno ministarstvo izdalo dozvole/odobrenja za:
1) eksploataciono polje magnezita na lokalitetima Tornik (površine 0,05 km2) – u režimu zaštite III stepena;
2) izvođenje geoloških istraživanja magnezita na lokalitetima Draglica, Stublo i Ribnica – u režimu zaštite III stepena i malim delom u režimu zaštite II stepena.
Sve aktivnosti na korišćenju mineralnih sirovina na navedenim i novim lokalitetima usklađuju se sa režimima zaštite Parka prirode, nepokretnih kulturnih dobara i izvorišta vodosnabdevanja utvrđenim ovim prostornim planom u delu „III PLANSKA REŠENjA PROSTORNOG RAZVOJA”, glave „1. ZAŠTITA PRIRODNIH VREDNOSTI”, „2. ZAŠTITA NEPOKRETNIH KULTURNIH DOBARA” i „3. VODE I VODNO ZEMLjIŠTE”.
5.2. Stanovništvo, mreža naselja i javne službe
Stanovništvo
Imajući u vidu da je stanovništvo područja Prostornog plana izloženo procesu depopulacije, može se očekivati pad ukupnog broja stanovnika do 2029. godine od oko 13% u odnosu na 2011. godinu. Navedene procene broja stanovnika obuhvataju cela statistička naselja čiji se delovi nalaze u obuhvatu područja Prostornog plana i treba ih posmatrati okvirno.
Promene u kretanju stanovnika zavisiće od ukupnog socio-ekonomskog razvoja područja. Očekuje se povećanje broja stanovnika u naseljima Čajetina i Zlatibor, kao i povećanje sezonskog stanovništva u određenim delovima godine u turističkim selima.
Tabela 6: Projekcija stanovništva po naseljima na području Prostornog plana do 2029. godine
|
JLS |
Naselja |
2011.* |
2029. |
|
Užice |
Mokra Gora, Panjak |
633 |
470 |
|
Čajetina |
Alin Potok, Branešci, Gostilje, Golovo, Dobroselica, Drenova, Zlatibor, Jablanica, Ljubiš, Mušvete, Rakovica, Rudine, Sainovina, Semegnjevo, Stublo, Čajetina, Šljivovica |
11057 |
10063 |
|
Nova Varoš |
Gornja Bela Reka, Donja Bela Reka, Draglica, Negbina, Seništa |
1161 |
515 |
|
Priboj |
Banja, Brezna, Jelača, Rača |
5101 |
4495 |
|
Ukupno |
17952 |
15543 |
|
* Izvor: RZS (2014), Uporedni pregled broja stanovnika 1948–2011.
Mreža naselja
Naselja na području Prostornog plana treba posmatrati u kontekstu razvoja mreže naselja na teritoriji grada Užica i opština Čajetina, Nova Varoš i Priboj. Polazeći od ostvarenih prostorno-funkcijskih odnosa i veza na području Prostornog plana predviđa se dalje jačanje osovine polifunkcionalnog razvoja koju čini Čajetina sa pretežno administrativno-privredno-prosvetnim funkcijama, Zlatibor sa pretežno turističko-zdravstvenim funkcijama i Branešci sa pretežno privredno-turističkim funkcijama. Naselja Šljivovica, Gostilje i Dobroselica vrše funkciju centara zajednice naselja, dok su centri zajednice sela Semegnjevo, Jablanica i Stublo. Na području opštine Nova Varoš izdvaja se Negbina kao sekundarni opštinski centar kome gravitiraju okolna primarna seoska naselja. Na teritoriji opštine Priboj i grada Užica izdvajaju se Mokra Gora i Banja kao naselja sa specifičnim funkcijama koja prema stepenu razvijenosti imaju razvojnu ulogu u mreži okolnih naselja.
U narednom periodu razvoj naselja će se zasnivati na stvaranju uslova za socio-ekonomsku transformaciju seoskih naselja u skladu sa propisanim zonama zaštite Parka prirode „Zlatibor”.
Razvoj mreže naselja bliže se utvrđuje prostornim planovima jedinica lokalne samouprave.
Javne službe
Razvoj mreže javnih službi zasniva se na postojećoj mreži objekata javnih službi, očekivanim demografskim promenama, na razvoju turizma i naseljskih funkcija. U tom kontekstu jedno od osnovnih planskih opredeljenja je poboljšanje dostupnosti i kvaliteta usluga koji su prilagođeni potrebama korisnika (integrisano pružanje usluga zdravstvene i socijalne zaštite, organizovanje mobilnih službi, organizovanje specijalizovanog prevoza za decu predškolskog i školskog uzrasta, mobilna kulturna ponuda i dr.).
Prostornim planovima jedinica lokalne samouprave bliže se utvrđuje razvoj mreže objekata i usluga javnih službi za sva naselja koja se nalaze na području Prostornog plana.
5.3. Prostorni razvoj infrastrukturnih sistema
5.3.1. Vodna infrastruktura
U snabdevanju naselja vodom prioritetno je maksimalno korišćenje lokalnih izvorišta podzemnih i površinskih voda. Nedostajuće količine vode će se obezbeđivati iz regionalnih sistema, sa oslanjanjem na izvorišta zakonom zaštićena od zagađenja (koja se dimenzionišu za obezbeđenost od 97%). Prioritet u korišćenju voda ima planska racionalizacija potrošnje, višekratno korišćenje voda u tehnološkim procesima (recirkulacija) i unapređenje tehnoloških procesa proizvodnje i prerade.
Vodosnabdevanje korisnika sa područja Prostornog plana oslanjaće se na izvorišta vodosnabdevanja iz podzemnih voda i vodotoka Crnog Rzava, kao i na vodotoke nižeg kvaliteta. U naseljima sa malom gustinom i disperzivnom naseljenošću zadržaće se postojeći način vodosnabdevanja, sa većim brojem individualnih i seoskih vodovoda i neposrednih vodozahvata na lokalnim izvorima. U naseljima sa javnim vodovodima (Golovo, Alin Potok, Gostilje, Ljubiš, Dobroselica) predviđeno je proširenje kapaciteta vodozahvata i revitalizacija postrojenja za prečišćavanje vode za piće.
Vodosnabdevanje vannaseljskih turističkih i drugih sadržaja rešavaće se posebnim vodozahvatima, u okviru raspoloživih kapaciteta lokalnih izvora, uz obavezu obezbeđenja garantovanog minimuma.
Planska rešenja snabdevanja naselja vodom obuhvataju:
– proširenja rezervoarskih prostora na mreži vodovoda, koji snabdeva turistički centar Zlatibor i neselje Čajetina: rezervoar „Karaula” na 1500 m3, korišćenje rezervoara „Jezero” iznad postrojenja za prečišćavanje pitke vode u kapacitetu od 500 m3 i rezervoar „Jevrejsko brdo” na 300 m3;
– sanaciju akumulacije „Ribnica” i pratećih objekata, i kontrolu erozionih procesa u slivu reke Crni Rzav; u slučaju prestanka korišćenja akumulacije „Ribnica” za potrebe vodosnabdevanje, osnovni pravac iz kog će se obezbeđivati voda su Sušička vrela;
– proširenje vodovodne mreže u naseljenom mestu Čajetina.
Planska rešenja odvođenja upotrebljenih i otpadnih voda obuhvataju:
– izgradnju glavnih kolektora;
– izgradnju vodonepropusnih septičkih jama odgovarajuće zapremine, kao i vodonepropusnih jama za osoku i otpadne vode sa farmi, gde ne postoji mogućnost za priključenje na fekalnu kanalizaciju.
Planirane su sledeće aktivnosti na razvoju sistema za prečišćavanje otpadnih voda:
– izgradnja centralnog postrojenja za prečišćavanje sanitarnih otpadnih voda (u daljem tekstu: PPOV) za naselje Čajetinu i turistički centar Zlatibor. Proveriti validnosti i inovirati postojeću projektnu dokumentaciju vezanu za PPOV, poštujući činjenicu da recipijenti sa malim mogućnostima razblaženja imaju manju otpornost na zagađenje. Razmotriti varijantu fazne izrade PPOV-a, s obzirom na to da je planirano zacevljeno odvođenje fekalnih voda i njihovo prečišćavanje i za naselja Tornik, Šljivovica, Vodice i Gajevi;
– pojedinačna postrojenja za predtretman industrijskih otpadnih voda (prečišćavanje otpadnih voda iz mesara, klanica i drugih pogona), pre upuštanja u kolektor sanitarnih otpadnih voda;
– za individualne seoske kuće ili grupe seoskih kuća, za koje nije isplativa izgradnja sistema kanalizacije, predviđena je izgradnja septičkih rezervoara koji funkcionišu kao mala postrojenja za prečišćavanje sanitarnih otpadnih voda, iz kojih se prečišćeni efluenti infiltriraju u zemlju ili upuštaju u otvoren tok;
– za komplekse sa rezervoarima za skladištenje nafte i naftnih derivata (benzinske stanice) i javna parkirališta, predvideti separatore zauljenih voda, u cilju sprečavanja zagađenja površinskih i podzemnih voda u redovnom radu i slučaju akcidentnih situacija.
Prečišćene otpadne vode koje se ispuštaju u recipijent moraju ispuniti uslove graničnih vrednosti emisije za određene grupe zagađujućih supstanci, prema Uredbi o graničnim vrednostima emisije zagađujućih materija u vode i rokovima za njihovo dostizanje („Službeni glasnik RS”, br. 67/11, 48/12 i 1/16). Merenje količina i ispitivanje otpadnih voda uraditi shodno Pravilniku o načinu i uslovima za merenje količine i ispitivanje otpadnih voda i sadržini izveštaja o izvršenim merenjima („Službeni glasnik RS”, broj 33/16).
5.3.2. Saobraćajna infrastruktura
Razvoj saobraćajne infrastrukture na području Prostornog plana usmeren je ka stvaranju uslova za bezbedno i funkcionalno odvijanje različitih vidova saobraćaja u skladu sa režimima i merama zaštite prirodnih vrednosti, nepokretnih kulturnih dobara i izvorišta vodosnabdevanja.
Prostornim planom utvrđuju se sledeće smernice za razvoj:
1) Putne infrastrukture
(1) izgradnja autoputa E-761, deonica Požega–Užice – granica sa Republikom Srpskom;
(2) izgradnja produžetka (nastavka) DP IIA br. 196 po trasi postojećeg opštinskog puta broj 42. do ukrštaja sa postojećim DP IB reda br. 23. kod naselja Dobroselica;
(3) izgradnja državnog puta DP IB reda br. 28 do DP IIB reda br. 404, delimično po trasi postojećeg opštinskog puta, u dužini od oko 7,2 km; kategorizacija planiranog državnog puta biće predložena prilikom izrade tehničke dokumentacije na osnovu kriterijuma koji, osim činjenice da se radi o pristupu turističkom mestu, obuhvataju broj i kategoriju vozila koja će gravitirati turističkom mestu;
(4) poboljšanje saobraćajne dostupnosti području postojećim DP IB reda br. 23, podržan kvalitetnom vezom preko planiranog autoputa DP IA reda br. 2 (Beograd – Južni Jadran, E-763);
(5) rekonstrukcija i dogradnja opštinskih puteva;
(6) rekonstrukcija i opremanje postojećih i izgradnja novih parkinga na pristupnim putevima ka turističkim kompleksima i lokalitetima, kao i realizacija turističke signalizacije na lokalnim, šumskim i poljskim putevima.
2) Železničke infrastrukture:
(1) revitalizacija i modernizacija magistralne jednokolosečne elektrificirane pruge (Beograd) – Resnik – Požega – Vrbnica – državna granica – (Bijelo Polje) kako bi se stvorili uslovi za odvijanje kontejnerskog i svih tehnologija intermodalnog transporta, sa dogradnjom neophodnih kapaciteta;
(2) realizacija infrastrukture vertikalnog transporta, za šta se obezbeđuje potencijalni koridor žičare „Zlatibor–Tornik”.
Na Referalnoj karti broj 1 Prostornog plana naznačen je orijentacioni položaj koridora autoputa E-761, deonica Požega – Užice – granica sa Bosnom i Hercegovinom. U toku izrade Prostornog plana područja posebne namene za infrastrukturni koridor auto-puta E-761, deonica Požega – Užice – granica sa Bosnom i Hercegovinom i tehničke dokumentacije preispitaće se položaj koridora autoputa u odnosu na područje Parka prirode i režime zaštite prirodnih vrednosti.
5.3.3. Energetska infrastruktura
Elektroenergetska infrastruktura
Osnovni zahtevi daljeg razvoja elektroenergetskog sistema odnose se na stvaranje optimalnog rešenja za sigurno, kvalitetno i ekonomično snabdevanje električnom energijom svih potrošača u obuhvatu ovog prostornog plana. Predviđene su sledeće aktivnosti:
1) izgradnja nove 400 kV interkonekcije između Republike Srbije, Bosne i Hercegovine i Crne Gore. Ovaj dalekovod je utvrđen Prostornim planom područja posebne namene infrastrukturnog koridora visokonaponskog dalekovoda interkonekcija 2 h 400 kV Republika Srbija (Bajina Bašta) – granica Crne Gore – granica Bosne i Hercegovine;
2) uvođenje DV 400 kV TS „Bajina Bašta – TS Višegrad” u buduće RP 400 kV „Požega” po trasi DV 220 kV br. 214/3;
3) izgradnja nove TS 220/110 kV „Bistrica” sa raspletom vodova (van obuhvata Prostornog plana), predviđeno je da se u prvoj fazi izvrši uvođenje DV 110 kV br. 134 ka TS „Zlatibor 2”, a postrojenje 220 kV bi se priključilo na dalekovod 220 kV br. 266.
Za potrebe obezbeđenja električne energije za sve korisnike u obuhvatu Prostornog plana izvršiće se dalja dogradnja i rekonstukcija postojeće elektroenergetske mreže 10 kV, izgradnjom trafostanica 10/0,4 kV odgovorajućih snaga i dalekovoda 10 kV, a gde god tehničko-finansijski uslovi to dozvoljavaju, kao i polaganjem podzemnih kablova 10 kV. Izgradnja novih izvoda 10 kV iz trafostanica 35/10 kV do objekata ili prostora sa posebnim karakteristikama, izvršiće se u skladu sa lokalnim planskim dokumentima i razvojnim planovima nadležnih operatora distributivne elektromreže.
Potrebno je sagledati potrošnju energije u svim aspektima na području Prostornog plana i preduzeti mere za veću energetsku efikasnost i manju potrošnju energenata. Kao stimulans, potrebno je uvesti podsticajne mere za industriju i stanovništvo za primenu mera energetske efikasnosti.
Gasovodna infrastruktura
Na područjima gde je preovladajući sistem porodičnog sistema gradnje – stanovanja niže i srednje gustine, nije racionalno uvođenje centralnog toplovodnog sistema, pa se iz tih razloga na području Prostornog plana ne planira izgradnja centralizovanog sistema toplifikacije. Snabdevanje tog područja prirodnim gasom planira se sa merno regulacionih stanica odakle će se voditi gasovodne mreže maksimalnog radnog pritiska (MOP) 4 bar do potrošača u naseljima u obuhvatu Prostornog plana.
Potrošači u obuhvatu Prostornog plana snabdevaće se prirodnim gasom iz pravca Užica transportnim gasovodom maksimalnog radnog pritiska 50 bar RG 08-19 Užice–Čajetina–Zlatibor.
U cilju gasifikacije područja Prostornog plana neophodno je izgraditi merno-regulacionu stanicu (16/4 bar) na k.p. 4469/2 KO Čajetina (lokacija bivše GMRS „Zlatibor”), odgovarajućeg kapaciteta u skladu sa potrebama. Planira se nastavak izgradnje distributivnih mreža MOR 16 bar i 4 bar u skladu sa gustinom stanovanja i pretežnom namenom prostora u obuhvatu Prostornog plana.
Planira se izgradnja transportnog gasovoda od GMRS „Zlatibor Rudine” trasom ka Priboju (predviđenog Prostornim planom Republike Srbije od 2010. do 2020. i Strategijom razvoja energetike Republike Srbije do 2025. godine sa projekcijama do 2030. godine – „Službeni glasnik RS”, broj 101/15). Na Referalnoj karti broj 2b Prostornog plana naznačen je orijentacioni pravac trase gasovoda do Priboja. U toku izrade planske i tehničke dokumentacije utvrdiće se trasa ovog transportnog gasovoda i pripadajućih GMRS, koji će se na području Parka prirode uskladiti sa prostornim celinama u režimu I i II stepena zaštite.
Pri izboru trase planiranih gasovoda mora se osigurati bezbedan i pouzdan rad gasovoda, kao i zaštita ljudi i imovine, tj. sprečiti mogućnost štetnih uticaja okoline na gasovod i gasovoda na okolinu. Pri izboru trase gasovoda mora se osigurati da gasovod ne ugrožava postojeće ili planirane objekte i planiranu namenu u skladu sa planskim dokumentima.
5.3.4. Elektronske komunikacije i poštanski saobraćaj
Planirani razvoj fiksne telefonske mreže i mobilne telefonije na području Prostornog plana zasniva se na poboljšanju postojećeg stanja telekomunikacione mreže osavremenjivanjem pristupnih mreža, kao i zamenom postojećih zastarelih digitalnih komutacija (centrala) novim multiservisnim pristupnim čvorovima u svim naseljima gde takve centrale postoje. Time će se omogućiti poboljšanje pristupa internetu i mreži za prenos podataka u svim naseljima u kojima postoji telefonska mreža.
U uslovima operatora „Telekom Srbija” navedeno je da nije planirano proširenje postojeće mreže magistralnih optičkih kablova na području Prostornog plana. Ta konstatacija znači da su kapaciteti postojećih kablova dovoljni da se pokriju potrebe područja.
Modernizacija TK infrastrukture na području Prostornog plana ostvariće se:
– izgradnjom optičkih kablova (kraćih privoda) za naselja Jablanica i Semegnjevo;
– postavljanjem multiservisnih pristupnih čvorova u naseljima Jablanica i Semegnjevo, ako se u tim naselja ukaže potreba za prenos podataka, pristup internetu, i drugih savremenih servisa;
– većom primenom optičkih kablova u pristupnim mrežama svih naselja;
– izgradnjom planiranih baznih stanica mobilnih operatora „Telekom-MTS” i „Telenor”.
Emisiona mreža u digitalnom obliku i postojeće emisione stanice omogućavaju dobru pokrivenost područja Prostornog plana.
Broj i prostorni raspored postojećih jedinica poštanskog saobraćaja zadovoljava sadašnje potrebe. Otvaranje novih poštanskih jedinica usklađivaće se sa potrebama razvoja turizma.
5.3.5. Tretman otpada
Sprovođenjem Strategije upravljanja otpadom za period 2010–2019. godine, kojom se utvrđuju regionalni procesi sa ciljem smanjivanja i većeg iskorištavanja otpada, problem deponovanja otpada na teritoriji područja Prostornog plana, delimično je rešen uključivanjem planskog područja u projekat regionalne deponije „Duboko” u gradu Užicu. Budući da kapaciteti ove deponije ne mogu da zadovolje opštine koje su privremeno uključene u proces prikupljanja i deponovanja, realnu opciju predstavlja preusmeravanje otpada sa planskog područja i na deponiju „Banjica” u opštini Nova Varoš.
U oblasti upravljanja otpadom na području Prostornog plana primenjivaće se sledeći principi: smanjenje količine otpada (prevencija stvaranja otpada, ponovna upotreba proizvoda za istu ili drugu namenu); reciklaža otpada radi dobijanja sirovina za proizvodnju istog ili drugog proizvoda; korišćenje vrednosti otpada (kompostiranje, korišćenje energije iz otpada i dr.); bezbedno odlaganje otpada na regionalne deponije i dr.
Upravljanje otpadom na području Prostornog plana, do izgradnje regionalnog centra za upravljanje komunalnim otpadom „Banjica”, podrazumeva saniranje i rekultivaciju područja nelegalnih deponija i lokacija na kojima se vrši neadekvatno upravljanje otpadom i unapređenje sistema sakupljanja otpada i transporta komunalnog i drugog otpada do deponija povećanjem broja stanovnika obuhvaćenih organizovanim prikupljanjem komunalnog otpada. Neophodno je zaustaviti dosadašnji trend ili pojave prostorne disperzije deponija duž puteva i rečnih tokova i u blizini seoskih naselja na teritoriji Parka prirode „Zlatibor” implementacijom projekata izgradnje reciklažnih dvorišta (centara za sakupljanje i separaciju otpada sa kratkim vremenom skladištenja) u granicama Prostornog plana i oslanjanjem na planirane transfer stanice van granica planskog područja. Upravljanje otpadom na zaštićenom području podrazumeva primenu dosadašnjeg sistema, odnosno organizovano prikupljanje i odvoženje otpada na mesta primarne selekcije, sprovođenje zabrane odlaganja svih vrsta otpada (komunalnog, građevinskog, ambalažnog, opasnog i drugog) osim na način i na mestima kako je to određeno planom upravljanja zaštićenog područja, uklanjanje i sanitaciju tzv. „divljih deponija”.
Plan upravljanja otpadom će se utvrditi i sprovoditi kao sastavni deo Plana upravljanja Parkom prirode „Zlatibor”, u neposrednoj saradnji nadležnih komunalnih službi/preduzeća opština Čajetina, Priboj, Nova Varoš i grada Užica.
Radi efikasnijeg sprovođenja sistema upravljanja otpadom, prioritet ima sanacija i rekultivacija postojećih divljih odlagališta koja su u procesu zatvaranja utvrđivanjem: mehanizama sanacije na osnovu detaljnih analiza ekološke ugroženosti zemljišta i kvaliteta podzemnih voda u neposrednoj blizini svake divlje deponije; i načina rekultivacije zemljišta radi privođenja novim namenama (a prema postojećoj planskoj i projektnoj dokumentaciji), koja bi (zajedno sa istraživanjima) trebalo da se obavi u periodu od jedne do tri godine nakon zatvaranja nesanitarnih odlagališta.
Uzimajući u obzir postojeći način evakuacije otpada na području Parka prirode, konceptualno opredeljenje je lociranje reciklažnih dvorišta na lokalitetima zatvorenih nesanitarnih odlagališta u KO Čajetina, Draglica i Šljivovica.
5.4. Zaštita životne sredine
Koncepcija zaštite životne sredine definisana je polazeći od odnosa zaštite životne sredine i posebnih namena na području Prostornog plana. Polazeći od stanja kvaliteta životne sredine na području Parka prirode, utvrđene su sledeće kategorije životne sredine sa glavnim izvorima zagađivanja (a na osnovu kategorizacije Prostornog plana Republike Srbije (2010)) i istraživanja rađenih za potrebe ovog prostornog plana):
1) viši stepen zagađenosti (područje zagađene i degradirane životne sredine) – postojeći i planirani državni putevi I i II reda, železničke pruge, koridor planiranog puta E-761 Požega – Užice – granica sa Bosnom i Hercegovinom, lokacije sa epizodnim zagađenjima životne sredine (vazduha, zemljišta i reka, sa mogućnošću ugrožavanja bukom, neprijatnim mirisima), lokacije divljih deponija;
2) srednji stepen zagađenosti (područje ugrožene životne sredine) sa povremenim prekoračenjem graničnih vrednosti zagađujućih materija u vazduhu i povećanim nivoima buke – lokaliteti centralne turističke zone Zlatibor i gradskog turističkog centra Čajetina, zone intenzivne poljoprivrede, širi koridori državnih puteva I i II reda, mesta sa pojavama bespravne izgradnje – seoska i vikend naselja (Vodice, Kobilja Glava i Ribnica), zone jake erozije, lokacije postojećih nesanitarnih smetlišta (KO Šljivovica – 3 deponije uz postojeći državni put IB reda br 23; KO Čajetina – 3 deponije, od kojih jedna uz postojeći državni put IB reda br. 23 u blizini naselja Palisad i 2 na lokalitetima Tusto brdo i Pandurica; i KO Draglica – 2 deponije uz državni put IB reda br. 23, u blizini naselja V. Rasnica);
3) mali stepen zagađenosti (područje pretežno kvalitetne životne sredine) – područja i lokaliteti na većem delu područja sa: relativno neizmenjenom prirodnom sredinom; ruralna zaleđa područja Parka prirode sa neadekvatno regulisanim saobraćajem, individualnim grejanjem, nerešenim sistemom prikupljanja i kanalisanja otpadnih voda, neadekvatnom upotrebom agrohemijskih sredstava koja prouzrokuju zagađivanje zemljišta; kao i turistički kompleksi i mesta sa nedovoljno kontrolisanom posetom;
4) nezagađena područja (područja kvalitetne životne sredine) – područja i lokaliteti sa skoro neizmenjenom ili neizmenjenom prirodnom sredinom, koji se uglavnom nalaze u zaštićenom području prirodnih vrednosti i koji su pogodni za život ljudi, uz izvesni rizik od elementarnih nepogoda; lokaliteti u režimu zaštite I stepena (Viogor, Crni Rzav, Klisura Uvca, Klisura Griže) i režimu zaštite II stepena (Semegnjevska gora – Crni Rzav – Čavlovac, Bijele vode, Ribničko jezero, Ravni Tornik, Čigota, Klisura Katušnice, Murtenica, Područje oko klisure Uvca).
Ovakav kvalitet životne sredine predstavlja dodatnu, komplementarnu vrednost za visoko rangiranje područja u odnosu na ekološke zahteve i mogućnosti turističkog razvoja.
Trostepenim zoniranjem režima zaštite Parka prirode, za koje se vezuje određen obim restrikcija u odnosu na delatnosti, objekte i radove koji mogu zagaditi životnu sredinu, kao i temeljnim licenciranjem i efikasnom kontrolom aktivnosti koje utiču na životnu sredinu u ovim zonama, na većem delu područja obezbediće se visok kvalitet glavnih činilaca životne sredine i smanjiti rizik od zagađivanja i degradacije prostora.
Delovi područja Prostornog plana na kojima su locirana veća seoska i mešovita naselja, kao i postojeći i planirani turistički centri i turistička naselja gde je registrovan ili indikovan mogući uticaj ili opterećenje životne sredine identifikovani su, označeni i kvalifikovani odgovarajućim stepenom kvaliteta i ugroženosti životne sredine (srednji stepen zagađenosti) i za njih će se u Izveštaju o strateškoj proceni utvrditi detaljniji set planskih mera.
Planska rešenja ne indikuju značajniji nepovoljan uticaj na glavne elemente i pokazatelje stanja životne sredine, koji se ne mogu umanjiti/neutralizovati primenom mera propisanih ovim planom, kao i merama zaštite životne sredine Regionalnog prostornog plana Zlatiborskog i Moravičkog upravnog okruga, Prostornog plana područja posebne namene Specijalnog rezervata prirode „Uvac”, Prostornog plana područja posebne namene sliva akumulacije „Vrutci”, Prostornog plana područja izvorišta vodosnabdevanja Regionalnog podsistema „Rzav” i drugih prostornih planova koji obuhvataju delove ovog područja.
Integralna zaštita prirode i životne sredine na području Parka prirode i u njegovom neposrednom okruženju (u i van obuhvata ovog prostornog plana) zasnivaće se na sprovođenju sledećih mera i smernica:
1) Mere zaštite podzemnih i površinskih voda
– Izgradnja i rekonstrukcija javnih kanalizacionih sistema i izgradnja PPOV za TC Čajetinu u CTZ Zlatibor;
– Sakupljanje otpadnih voda domaćinstava i javnih i drugih objekata u selima u nepropusne septičke jame ili njihov tretman u malim uređajima za prečišćavanje, izgradnja kanalizacije i prečišćavanje otpadnih voda industrijskih zagađivača predviđeni su u ovom i navedenim prostornim planovima. Aktivnosti na zaštiti voda su obaveza ustanovljena nacionalnim zakonodavstvom i odgovarajućim evropskim dokumentima, rokovi za njihovo izvršenje/implementaciju nisu precizno utvrđeni ali se ne mogu odlagati duže od deset godina, dok se za nove privredne objekte mere zaštite voda odmah primenjuju, u toku izrade projektne dokumentacije i njene ekološke i urbanističko-građevinske sertifikacije;
– Stroga kontrola postojećih izvora zagađenja iz postojećih manjih privrednih objekata (mesara i klanica); prepoznavanje i uklanjanje izvora zagađivanja reka ispitivanjem kvaliteta otpadnih voda i praćenjem havarijskih zagađenja iz industrije i energetike (prema članu 106. Zakona o vodama – „Službeni glasnik RS”, br. 30/10, 93/12, 101/16, 95/18 i 95/18 – dr. zakon); prečišćavanjem otpadnih voda do nivoa koji odgovara GVI, odnosno do nivoa kojim se ne narušavaju standardi kvaliteta životne sredine recipijenta (prema Zakonu o vodama, član 99); uspostavljanjem sistema integralnog upravljanja otpadom na teritorijama svih opština u skladu sa planskim rešenjima; sprečavanjem odranjanja i spiranja smeća sa postojećih smetlišta do njihovog zatvaranja i remedijacije; i racionalnom i stručnom upotrebom pesticida i veštačkih đubriva na području Prostornog plana;
– Dislociranje postojećih divljih deponija komunalnog otpada koje filtratima atmosferskih voda, kao o procednim vodama sa deponije značajno ugrožavaju kvalitet rečnih tokova i lokalnih izvorišta na području Parka prirode i preostalom području u obuhvatu Prostornog plana; uklanjanje smeća sa obala i iz korita reka koje ugrožava kvalitet vode;
– Utvrđivanje uzroka, vrste i opsega zagađivanja, ocena stepena ugroženosti ekološke funkcije voda, zdravlja i života ljudi, kao i mogućnosti širenja zagađenja;
– Nadzor nad nastalim zagađenjem i njegovim širenjem, informisanje javnosti i korisnika vode o njenom kvalitetu i, po potrebi, zabrana upotrebe voda;
– Obavljanje sanacijskih radova nad nastalim zagađenjem u skladu sa operativnim planovima, kao i uklanjanje uzroka iznenadnog zagađenja;
– Dosledna primena Evropske direktive o vodama1 (2000/60/EC) i Zakona o vodama RS u domenu: utvrđivanja i koordinacije mera za površinske i podzemne vode koje pripadaju istom ekološkom, hidrološkom i hidrogeološkom slivu; sprečavanja ili smanjenja uticaja nezgoda kod kojih dolazi do iznenadnog zagađivanja voda; određivanja opštih pravila za kontrolu zagađivanja i akumuliranja količine vode, kako bi se osigurala ekološka održivost sliva; osiguravanja odgovarajućih informacija o planiranim merama i izveštajima o napredovanju njihovog sprovođenja, radi uključivanja javnosti u proces donošenja i ostvarivanja upravljanja rečnim slivovima;
– Sistematsko praćenje kvaliteta voda: redovno praćenje vrednosti pokazatelja kvaliteta voda i redovno praćenje sastava otpadnih voda pre ispuštanja u recipijent;
– Ograničena i pažljiva primena organskih i mineralnih đubriva i hemijskih sredstava u poljoprivredi i sanitarno bezbedno skladištenje stajskog đubriva i ocednih voda iz objekata uzgoja i silaža; pažljivo rukovanje benzinom, dizel gorivom i drugim naftnim derivatima i zabrana pranja vozila i mašina u vodotocima radi zaštite vodotoka i izvora od zagađivanja;
– Obezbeđivanje instrumenata finansijske podrške za izgradnju i pražnjenje septičkih jama domaćinstava, vikendica i drugih objekata na područjima sa statusom zaštite.
2) Mere za smanjenje uticaja na kvalitet vazduha
– Smanjenje emisija zagađujućih materija iz postojećih izvora zagađivanja (iz saobraćaja, individualnih ložišta i dr.), kontrolom graničnih vrednosti imisija zagađujućih materija od strane lokalnih jedinica uprave na osnovu utvrđenih evropskih i nacionalnih standarda;
– Ograničavanje emisija iz novih potencijalnih izvora zagađivanja (povećanje obima saobraćaja usled izgradnje autoputa E-761 i daljeg razvoja turističke ponude, povećanje antropopresije prostora usled povećanog broja korisnika prostora zbog razvijanja turističke ponude u prostoru);
– Sistematsko praćenje kvaliteta vazduha, u skladu sa Evropskom direktivom o proceni i upravljanju kvalitetom ambijentalnog vazduha (96/62/ES)2, u okviru državne mreže mernih stanica za merenje regionalnog i prekograničnog atmosferskog prenosa zagađujućih materija u vazduhu i aerosedimentima u okviru međunarodnih obaveza, a u skladu sa Zakonom o zaštiti vazduha („Službeni glasnik RS”, br. 36/09 i 10/13) i Uredbom o uslovima za monitoring i zahtevima kvaliteta vazduha („Službeni glasnik PC”, br. 11/10, 75/10 i 63/13).
3) Mere zaštite zemljišta
– Očuvanje ekonomskih i ekosistemskih funkcija zemljišta sprovođenjem tehničkih i bioloških radova i mera zaštite na evidentiranim erozionim terenima;
– Strogi nadzor nad sečama i drugim šumarskim radovima u šumama sopstvenika, izvođenje planiranih radova na prirodnom i veštačkom obnavljanju šuma u državnoj svojini, podsticaj i podršku zemljoposednika za pošumljavanje pašnjaka i drugog za poljoprivredu nepodesnog zemljišta, zatravljivanje i pošumljavanje zemljišta oštećenog građevinskim radovima;
– Sprečavanje zagađenja toksičnim materijama koje se koriste u poljoprivredi: lekovi, boje, pesticidi, mineralna đubriva;
– Ograničavanje na najmanju moguću meru korišćenja i fragmentacije kvalitetnog poljoprivrednog zemljišta za nepoljoprivredne namene, u prvom redu zaštitom od trajnog gubitka izgradnjom objekata i infrastrukture;
– Priprema preventivnih i operativnih mera zaštite, reagovanja i postupaka sanacije zemljišta u slučaju havarijskog izlivanja opasnih materija u okolinu.
––––––––––––––
1 Directive 2000/60/EC of the European Parliament and of the Council of 23 October 2000 establishing a framework for Community action in the field of water policy.
2 Council Directive 96/62/EC of 27 September 1996 on ambient air quality assessment and management, Official Journal L 296, 21/11/1996.
4) Mere za ekološko upravljanje komunalnim i opasnim otpadom
– Fazno rešavanje deponovanja komunalnog otpada – zatvaranjem nesanitarnih deponija u KO Šljivovica, Čajetina i Draglica i utvrđivanje mehanizma sanacije postojećih deponija i načina rekultivacije zemljišta radi privođenja novim namenama (a prema postojećoj planskoj i projektnoj dokumentaciji);
– Definisanje zona za lociranje reciklažnih dvorišta za primarnu selekciju otpada;
– Utvrđivanje lokacija za deponovanje opasnog i medicinskog otpada sa teritorije Parka prirode u skladu sa regionalnim strategijama i planovima upravljanja otpadom i Strategijom upravljanja otpadom za period 2010–2019. godine i kasnije.
5) Mere zaštite od buke
– Utvrđivanje nadležnosti za sprovođenje merenja buke i zaštite od buke u okviru turističkih naselja, manjih privrednih postrojenja, kao i izgrađenih područja.
– Propisivanje 24-časovnog monitoringa buke na teritoriji CTZ Zlatibor i TC Čajetina, kao i povremena merenja buke u okviru infrastrukturnih koridora i izgrađenih područja;
– Po potrebi, izrada akustičkih zona buke na teritoriji CTZ Zlatibor i TC Čajetina;
– Propisivanje monitoringa buke za sve postojeće objekte na teritoriji turističkih centara i zona za planirane objekte (u fazi izgradnje i eksploatacije).
Konkretne mere zaštite, odnosne mere za eliminisanje ili smanjivanje uticaja na životnu sredinu prilikom izgradnje objekata i uređenja prostora u okviru planiranih namena, utvrdiće se u postupku izrade projektne dokumentacije, kroz studije uticaja na životnu sredinu ili na drugi način utvrđen u skladu sa zakonom. Kroz uslove i mere zaštite prirode i kulturnih dobara, planirani radovi i aktivnosti kod kojih je indikovan značajniji nepovoljan uticaj u domenu kvaliteta voda i vazduha, buke i otpada mogu se oceniti kao sasvim nepodesni sa stanovišta ciljeva zaštite prirodnih ili kulturnih vrednosti ili uslovno prihvatljivi, uz jača ograničenja i strožije mere zaštite.
Prostornim planom se preporučuje dosledna primena mera zaštite životne sredine propisanih zakonom, posebno mera koje se odnose na ispuštanje (emisiju) zagađujućih, opasnih i štetnih materija u vodu i zemljište, odlaganje i eliminaciju otpada, antierozivne i protivpožarne zaštite, rekultivaciju i remedijaciju, kako podsticajnog, tako i represivnog karaktera. Uticaj planirane izgradnje infrastrukturnih, uslužnih, sportsko-rekreativnih, turističkih i drugih objekata, posebno uticaj na vode, može se uspešno kontrolisati navedenim merama zaštite životne sredine i odgovornom ekološkom sertifikacijom urbanističke i projektne dokumentacije.
5.5. Zaštita od akcidenata, elementarnih nepogoda i obezbeđenje interesa za odbranu zemlje
Prostornim planom su, u skladu sa uslovima i zahtevima Ministarstva odbrane utvrđene odgovarajuće zone zaštite perspektivnih kompleksa neophodnih za funkcionisanje sistema odbrane. Ove zone predstavljaju prostor sa posebnim režimom korišćenja, uređenja i izgradnje, a pravilima uređenja definišu se kao:
a) zona zabranjene izgradnje koja podrazumeva zabranu bilo kakve gradnje osim one za potrebe sistema odbrane;
b) zone ograničene gradnje, koja podrazumeva zabranu izgradnje određenih objekata gde je za gradnju objekata obavezno pribavljanje uslova i saglasnost Ministarstva odbrane;
v) zone kontrolisane gradnje, gde je za gradnju objekata obavezna saglasnost Ministarstva odbrane;
g) zona sanitarne zaštite sa zabranom gradnje.
Kompleks specijalne namene sa zonama zaštite obrađen je u posebnom delu – Aneksu ovog prostornog plana koji, u skladu sa Zakonom o planiranju i izgradnji, nije dostupan javnosti.
Pre izvođenja zemljanih radova neophodno je uraditi procene rizika od prisustva neeksplodiranih ubojnih sredstva, mina i kasetne municije.
Opština Čajetina, kao i druge jedinice lokalne samouprave čije teritorije se manjim delom nalaze u obuhvatu područja Prostornog plana, uradiće procenu ugroženosti od elementarnih nepogoda i drugih nesreća, na osnovu kojih će se definisati planovi zaštite i spasavanja u vanrednim situacijama. Nalazi procena ugroženosti treba da budu tretirane i u lokalnim planskim dokumentima. Takođe, sve jedinice lokalnih samouprava su dužne da donesu planove za odbranu od poplava za vode drugog reda i odluke o proglašenju erozivnih područja.
U izradi plana zaštite od požara obezbediće se saobraćajna pristupačnost šumskim područjima mrežom javnih, službenih i šumskih puteva, staza za turistička terenska vozila, bicikle i pešake, računajući ove objekte istovremeno i kao protivpožarne barijere koje dele šumu na manje segmente.
6. NAMENA PROSTORA I BILANS POVRŠINA POSEBNE NAMENE
Namena prostora na području Prostornog plana (površine oko 656,17 km2) ima sledeću strukturu:
– Preovlađuju šume i šumsko zemljište sa oko 55,8% (366,4 km2);
– Poljoprivredno zemljište i travna vegetacija sa oko 40,9% (268,1 km2);
– Ostalo zemljište (izgrađeno, neplodno i dr. sa oko 3,1% (20,73 km2);
– Vodene površine i vlažna područja 0,5% (0,97 km2).
Odredbe ovog prostornog plana ne podrazumevaju značajnije promene u načinu korišćenja zemljišta, osim neznatnog povećanja ostalog zemljišta (izgrađeno, neplodno i dr.), na račun pre svega travnatih površina van područja Parka prirode „Zlatibor”. Ove promene se odnose na obuhvat detaljne razrade u sklopu PGR Čajetina i Zlatibor – I faza.
Planskim rešenjima ovog prostornog plana ne menja se način korišćenja zemljišta, već se utvrđuju zone zaštite sa pravilima korišćenja.
Tabela 7: Prikaz bilansa korišćenja prostora (u ha)
|
Godina |
Poljoprivredno |
Šumsko |
Vodene površine |
Ostalo zemljište (građevinsko i dr.) |
Ukupno |
|
Režim I stepena zaštite prirode (1) |
|||||
|
2019. |
541,88 |
1421,76 |
4,01 |
1,24 |
1968,89 |
|
2029. |
541,88 |
1421,76 |
4,01 |
1,24 |
|
|
2029/2019 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Režim II stepena zaštite prirode (2) |
|||||
|
2019. |
8260,79 |
10888,95 |
52,25 |
53,60 |
19255,59 |
|
2029. |
8260,79 |
10888,95 |
52,25 |
53,60 |
|
|
2029/2019 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Režim III stepena zaštite prirode (3) |
|||||
|
2019. |
8265,07 |
12106,78 |
25,73 |
301,20 |
20698,78 |
|
2029. |
8265,07 |
12106,78 |
25,73 |
301,20 |
|
|
2029/2019 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Ukupno „Park prirode Zlatibor” (1+2+3) |
|||||
|
2019. |
17067,74 |
24417.49 |
81,99 |
356,04 |
41923,26 |
|
2029. |
17067,74 |
24417,49 |
81,99 |
356,04 |
|
|
2029/2019 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
|
Van režima zaštite prirode (4) |
|||||
|
2019. |
9741,61 |
12220,8 |
14,73 |
1716,93 |
23694,07 |
|
2029. |
8921,98 |
11800,95 |
14,73 |
2956,41 |
|
|
2029/2018 |
-819,63 |
-419,85 |
0 |
+1239,48 |
|
|
Ukupno Područje prostornog plana (1+2+3+4) |
|||||
|
2019. |
26809,35 |
36638,29 |
96,72 |
2072,97 |
65617,33 |
|
2029. |
25989,72 |
36218,44 |
96,72 |
3312,45 |
|
|
2029/2019 |
-819,63 |
-419,85 |
0 |
+1239,48 |
|
Izvor: Republički geodetski zavod, 2018, stanje 2011. godina.
IV. PRAVILA UPOTREBE ZEMLjIŠTA, UREĐENjA I GRAĐENjA
1. PRAVILA UREĐENjA ZA ZONE SA POSEBNIM REŽIMOM ZAŠTITE
Na površinama na kojima se preklapaju zone i režimi zaštite prirodnih vrednosti, nepokretnih kulturnih dobara i izvorišta vodosnabdevanja primenjuje se režim zaštite i korišćenja prostora koji je utvrđen za zonu sa najstrožijim režimom zaštite.
1.1. Zaštita prirodnih vrednosti
Izgradnja i uređenje prostora na području Parka prirode „Zlatibor” sprovodiće se na osnovu odredaba ovog prostornog plana u delu „III PLANSKA REŠENjA PROSTORNOG RAZVOJA”, glava „1. ZAŠTITA PRIRODNIH VREDNOSTI”, u skladu sa utvrđenim režimima zaštite prirodnih vrednosti.
1.2. Zaštita nepokretnih kulturnih dobara
Uređenje prostora utvrđenih nepokretnih kulturnih dobara (NKD) i njihove zaštićene okoline, dobara koja uživaju prethodnu zaštitu i prostora na kojima su evidentirane ili indikovane kulturne vrednosti tretiraće se u skladu sa odredbama ovog prostornog plana u delu „III. PLANSKA REŠENjA PROSTORNOG RAZVOJA”, glava „2. ZAŠTITA NEPOKRETNIH KULTURNIH DOBARA”.
Za utvrđena NKD i kulturna dobra koja uživaju prethodnu zaštitu, nepokretnosti tj. zemljište i objekti na kojima se primenjuju odgovarajuće mere i uslovi zaštite i korišćenja, određuju se aktom o utvrđivanju kulturnog dobra odnosno aktom o evidentiranju dobra koje uživa prethodnu zaštitu. Te nepokretnosti obuhvataju prostor na kome se nalazi kulturno dobro i njegovu zaštićenu okolinu.
Shodno članu 29. Zakona o kulturnim dobrima, za identifikovana NKD, dok se ne izvrši njihovo evidentiranje, odnosno proglašavanje za kulturna dobra, prostorom od značaja za primenu mera i uslova njihove zaštite i korišćenja smatraće se zemljište i objekti koje kao takve u odgovarajućem postupku utvrdi nadležna ustanova zaštite kulturnih dobara.
Za identifikovana NKD u granicama Parka parka, prostor za primenu mera i uslova njihove zaštite i korišćenja odrediće se u postupku izrade Plana upravljanja Parkom prirode, a na preostalom području Prostornog plana, van granica Parka prirode, prostornim planom jedinice lokalne samouprave i urbanističkim planom, ili pojedinačno, na osnovu zahteva vlasnika ili korisnika nepokretnosti, investitora ili organa lokalne samouprave.
1.3. Zaštita izvorišta vodosnabdevanja
Izgradnja i uređenje prostora na slivnim područjima izvorišta regionalnih i lokalnih sistema vodosnabdevanja tretiraće se u skladu sa odredbama ovog prostornog plana u delu „III. PLANSKA REŠENjA PROSTORNOG RAZVOJA”, glava „3. VODE I VODNO ZEMLjIŠTE”, u skladu sa utvrđenim režimima zaštite za zone sanitarne zaštite izvorišta vodosnabdevanja.
Zaštita vodnog zemljišta (VZ) sprovodi se na način koji je definisan Prostornim planom Republike Srbije i Zakonom o vodama.
Za neregulisane vodotoke na području Prostornog plana se do završetka kartiranja svih zona koje se plave velikim vodama verovatnoće do 1% uspostavlja vodno zemljište na pojasu širine 10 m duž obala vodotoka. Za VZ duž vodotoka utvrđuju se sledeća pravila uređenja i izgradnje prostora:
1) zabranjena je gradnja bilo kakvih stalnih objekata i legalizacija postojećih objekata, osim hidrotehničkih objekata, ali se može koristiti za poljoprivrednu proizvodnju, zasade šume i sportsko-rekreativne otvorene površine;
2) ne dozvoljava se podužno vođenje saobraćajnih i infrastrukturnih sistema; u slučaju da je neophodna izgradnja pojedinih deonica infrastrukturnih sistema sa podužnim položajem trase, ista se uslovljava izvođenjem linijskih odbrambenih sistema za zaštitu od poplavnih voda verovatnoće 0,5%;
3) na prelasku plavnih zona objekti linijskih i komunalnih infrastrukturnih sistema (saobraćajnice, objekti za prenos energije, cevovodi) moraju se visinski izdići i dispoziciono tako rešiti da budu zaštićeni od poplavnih voda verovatnoće 0,5% (tzv. dvestogodišnja velika voda);
4) formiranje zaštitne šumske zone širine 10–15.0 m duž svih vodotoka;
5) regulaciju vodotoka u zoni turističkih kompleksa i naselja pored funkcionalnih kriterijuma treba primeriti skladnom povezivanju naselja sa akvatorijom; duž obala reka se mora ostaviti slobodan prostor od najmanje 7 m širine.
2. PRAVILA UREĐENjA I IZGRADNjE ZA TURISTIČKE I SPORTSKO-REKREATIVNE SADRŽAJE
Pravila uređenja i izgradnje prostora za turističke i sportsko-rekreativne sadržaje na području Prostornog plana utvrđuju se na sledeći način:
1) Za prostor centra Zlatibor obuhvaćen donetim PGR Čajetina i Zlatibor – I faza, važe i primenjuju se pravila uređenja i izgradnje iz tog planskog dokumenta;
2) Za prostor gradskog turističkog naselja Čajetina i šireg područja Turističkog centra Zlatibor, obuhvaćen donetim PGR Čajetina i Zlatibor – II faza, važe i primenjuju se pravila uređenja i izgradnje iz tog planskog dokumenta, izuzev u slučajevima:
2.1) Manje površine u I stepenu zaštite Parka prirode (zona Crnog Rzava u celini 9. Semegnjevo), sa koje se isključuje svaka namena osim naučnog istraživanja, edukacije i strogo kontrolisane prezentacije;
2.2) Površina u II stepenu zaštite Parka prirode, na kojima se ograničava nova izgradnja u skladu sa tačkom 3. ovih pravila, dok se postojeća izgrađenost u ovim zonama zadržava i pooštravaju mere zaštite prirode – na lokalitetima Semegnjeva i Crnog Rzava (celina 9. Semegnjevo), na lokalitetu Popov kolac (celina 5. Vodice), na lokalitetima Rudine (celina 2. Rudine) i na manjem lokalitetu Kobilja glava (celina 8. Kobilja glava).
3) Izgradnja turističkih sadržaja u režimu zaštite II stepena u Parku prirode se ograničava na objekte turističkog smeštaja, ugostiteljstva, turističke infrastrukture i to na izgradnju manjih objekata za prezentaciju, edukaciju i promociju prirodnih vrednosti u tradicionalnom stilu na građevinskom zemljištu u građevinskim rejonima postojećih naselja, u započetim vikend naseljima koja se nastavljaju na građevinske rejone postojećih naselja, kao i na započetim zasebnim lokacijama, u poslednja dva slučaja na osnovu izrade urbanističkih planova i urbanističkih projekata:
– ovi objekti mogu da imaju i sadržaje za ugostiteljstvo i smeštaj (do 50 ležaja);
– građevinske parcele moraju imati neposredan pristup javnoj saobraćajnoj površini i rešeno snabdevanje električnom energijom, vodosnabdevanje i odvođenje otpadnih voda;
– maksimalna dozvoljena bruto razvijena građevinska površina (BRGP) objekta je 1.000 m2 za objekte namenjene prezentaciji, edukaciji i promociji prirodnih vrednosti i višenamenske objekte, odnosno 400 m2 ukoliko je objekat deo kompleksa i namenjen je samo turističkom smeštaju ili ugostiteljstvu;
– indeks zauzetosti parcele do 25%;
– dozvoljena je izgradnja više objekata na parceli;
– maksimalna spratnost do P+1+Pk;
– dozvoljeno je projektovanje podruma, a na terenima u nagibu preko 15% i suterena;
– parkiranje se rešava u okviru građevinske parcele na kojoj se gradi objekat ili u okviru kompleksa, prema sledećim normativima: 1PM/1 smeštajna jedinica smeštajnog objekta, odnosno 1PM/4 stolice ugostiteljskog objekta, odnosno 1PM/50 m2 neto površine za ostale namene;
– zabranjeno je ograđivanje parcela;
– za izgradnju ovih objekata obavezna je izrada urbanističkog projekta;
– za izgradnju ovih objekta neophodno je pribavljanje saglasnosti Zavoda za zaštitu prirode i upravljača zaštićenog područja.
4. Za ostale turističke i sportsko-rekreativne sadržaje, koji nisu obuhvaćeni prethodnim tač. 1–3), ovim prostornim planom utvrđuju se sledeća pravila uređenja i izgradnje za:
4.1. Sadržaje u proširenjima centralne turističke zone na teritoriji opštine Čajetina van PGR Čajetina i Zlatibor – II faza (sela Branešci, Mušvete, Rudine i Dobroselica), u Centralnoj turističkoj zoni na teritoriji opštine Nova Varoš (deo sela Draglica u koridoru DP IB reda br. 23) i u turističkim selima Istočne i Zapadne turističke zone;
4.2. Proširenje javnog skijališta „Tornik” u okviru i van PGR Čajetina i Zlatibor – II faza i novo javno skijalište „Liska” u okviru Centralne turističke zone van PGR Čajetina i Zlatibor – II faza;
4.3. Novi javni sportsko-rekreativni centar uz međustanicu planirane gondole u okviru PGR Čajetina i Zlatibor – II faza;
4.4. Sadržaje vikend naselja u Istočnoj i Zapadnoj turističkoj zoni; i
4.5. Sadržaje disperzne ponude u prostoru (staze i punktovi) u Istočnoj i Zapadnoj turističkoj zoni.
Za ostale turističke i sportsko-rekreativne sadržaje iz tačke 4. prethodnog stava utvrđuju se sledeća pravila uređenja i izgradnje:
4.1. Za sela Branešci, Mušvete, Rudine i Dobroselica u Centralnoj turističkoj zoni na teritoriji opštine Čajetina van PGR Čajetina i Zlatibor – II faza, u Centralnoj turističkoj zoni na teritoriji opštine Nova Varoš (deo sela Draglica u koridoru DP IB reda br. 23) i za turistička sela Šljivovica, Semegnjevo, Jablanica, Bela Reka, Ljubiš, Gostilje i Alin Potok u Istočnoj i Zapadnoj turističkoj zoni, pravila uređenja i izgradnje u funkciji turizma su:
– na području Parka prirode izgradnja je dozvoljena samo u zoni III stepena zaštite prirodnih vrednosti;
– turistički smeštaj je predviđen u individualnim objektima (mešovite funkcije za stanovanje i turizam i zasebni pansioni) i manjim turističkim naseljima;
– moguća je izgradnja kompatibilnih pomoćnih objekata na parceli;
– niska gustina stanovanja – do 70 st./ha;
– površina parcele za izgradnju objekata u funkciji turizma – za individualne objekte najmanje 4 a, za turistička naselja od 6 do15 a;
– indeks zauzetosti parcele – do 30%;
– indeks izgrađenosti parcele – do 0,6;
– spratnost objekata – do P+1+Pk;
– zelenilo – najmanje na 20% površine parcele, prilikom ozelenjavanja koristiti vrste prirodne, potencijalne vegetacije;
– širina parcele prema ulici – najmanje 15 m;
– širina pojasa regulacije javnih saobraćajnica – 10 m;
– širina kolovoza saobraćajnog pristupa parceli – najmanje 3 m;
– rastojanje od građevinske linije objekta do regulacione linije ulice – najmanje 5 m;
– rastojanje objekata od granice susednih parcela – najmanje 2,5 m;
– arhitektura objekata – po uzoru na tradicionalnu gradnju područja, uz upotrebu prirodnih lokalnih materijala na vidljivim delovima građevina;
– izgradnja objekata bruto građevinske površine do 500 m2 biće zasnovana na odredbama Prostornog plana opštine Čajetina i Prostornog plana opštine Nova Varoš, a za izgradnju većih objekata i kompleksa obavezna je izrada Urbanističkog projekta.
4.2. Za proširenje javnog skijališta „Tornik”, u okviru i van PGR Čajetina i Zlatibor – II faza, i novo javno skijalište „Liska” u okviru Centralne turističke zone, van PGR Čajetina i Zlatibor – II faza, pravila uređenja i izgradnje u funkciji turizma su:
– na području Parka prirode skijalište se gradi isključivo u zoni III stepena zaštite prirodnih vrednosti;
– utvrđivanje trasa žičara i alpskih ski-staza u zoni III stepena zaštite Parka prirode uslovljeno je ograničenjima dužih proseka kroz šumu, terena sa istaknutim morfometrijskim oblicima grebena i vrhova i nepovoljnih klimatskih uslova (vetar, led i drugo), kao i zahtevima optimalnog uklapanja u prirodne predele;
– pri uređenju skijališta dozvoljavaju se minimalne intervencije na terenu, a u letnjem održavanju ski-staza obavezna je zaštita od erozije (zatravljivanjem ogoljenog tla, održavanjem travnjaka pregonskom ispašom, letnjim polivanjem, regulacijom malih vodotoka, drenažom terena i dr), regulisanje prelaza preko vodotoka i slično;
– skijalište se uređuje kao jedinstven, povezan sistem skijaške infrastrukture sa dva sektora – sektorom „Tornik” i sektorom „Liska”;
– do podnožja skijališta se obezbeđuje javni saobraćajni pristup, sa javnim parkingom i pratećim objektima (informativni punkt sa biletarnicom, servis, najam i prodaja sportske opreme, ambulanta, GSS, poligon ski-škole i tjubinga, ugostiteljski objekt i dr.);
– do vrha skijališta „Tornik” (Bandera – ishodišta planirane gondole i postojećeg šestoseda), obezbediće se kvalitetniji saobraćajni pristup sa parkingom i pratećim objektima (informativni punkt sa biletarnicom, najam sportske opreme, postojeći vizitor centar i ugostiteljski objekt);
– skijalište se oprema objektima vodosnabdevanja, kanalizacije, elektroenergije i telekomunikacija;
– za uređenje i funkcionisanje jedinstvenog sistema alpskog skijališta obezbeđuju se: prevezivanje glavnih ski-staza na polazištima i ishodištima žičara i između njih putem veznih staza (ski puteva), uz ostvarivanje maksimalnih visinskih razlika i dužina ski-staza sa optimalnim žičarama;
– žičare i alpske ski-staze se lociraju, po pravilu, na planinskim pašnjacima i na šumskom zemljištu bez šume ili sa posečenom šumom;
– alpsko skijalište se planira i uređuje na terenima nagiba 15–60%, pretežno na hladnijim ekspozicijama (sever, severoistok, istok i severozapad), na kontinualno povoljnim morfometrijskim oblicima, uz izbegavanje kvalitetne šume, stenovitih, nestabilnih i erodiranih terena;
– minimalne širine koridora žičara su: (a) van šume – 8,0 m za ski-liftove, 12,0– 16,0 m za sedežnice i 18,0 m za kabinske žičare, i (b) u prosečenoj šumi širina svih koridora je prosečno veća za oko 50%;
– prosečna širina alpskih staza je 50,0 m (minimalno 40,0 m), a minimalna širina veznih ski-staza (ski puteva) manjih nagiba je 10,0 m;
– kapacitet jednovremenih alpskih skijaša obračunava se na osnovu kapaciteta planiranih alpskih ski-staza, prema normativu od najmanje 333 m² staze po skijašu;
– u podnožju skijališta obezbeđuje se tehnička baza, a skijalište se snabdeva opremom za veštački sneg i odgovarajućim malim akumulacijama i vodozahvatima;
– glavni objekt vertikalnog transporta na području Prostornog plana biće planirana kabinska žičara – gondola od centra Zlatibor do vrha Tornika (glavni ulaz u skijalište, transportne i panoramske vožnje), a na području skijališta objekti sedežnica i ski-liftova (za potrebe skijanja i letnjih rekreativnih aktivnosti);
– za proširenje postojećeg javnog skijališta „Tornik” i izgradnju novog javnog skijališta „Liska” donosi se plan detaljne regulacije (najbolje uz obuhvat naselja Ribnica u podnožju skijališta), u skladu sa važećim propisima za izgradnju skijališta.
4.3. Za novi javni sportsko-rekreativni centar uz međustanicu planirane gondole, u okviru PGR Čajetina i Zlatibor – II faza, pravila uređenja i izgradnje su:
– sportsko-rekreativni centar biće lociran u zoni III stepena zaštite Parka prirode i van zone II zone sanitarne zaštite Ribničkog jezera, uz obezbeđenje striktne zaštite jezera od svih mogućih oblika ugrožavanja;
– javni sportsko-rekreativni centar urediće se kao akva-park i park letnjih kopnenih sportova, sa pratećim sadržajima, bez turističkog smeštaja;
– akva-park sadržaće otvorene bazene za odrasle i decu sa toboganima, rekreativnu tjubing i kajak stazu na veštačkim brzacima i dr, uz revirzibilno korišćenje vode iz Ribničkog jezera;
– park letnjih kopnenih sportova sadržaće dvoranu za male sportove, otvoreno zimsko klizalište, otvorene terene za fudbal i atletiku, terene za male sportove (mali fudbal/rukomet, košarka i odbojka), tenis terene, otvorenu teretanu, poligone streljaštva vazdušnim oružjem i streličarstva, trim staze, pešačke i biciklističke staze i dr.;
– prateći sadržaji sportsko-rekreativnog centra biće: tehnički objekti održavanja, objekti svlačionica i sanitarija, klupske prostorije i ugostiteljski objekti za ishranu i piće;
– do sportsko-rekreativnog centra obezbediće se javni saobraćajni pristup sa javnim parkingom i opremanje centra vodovodnom, kanalizacionom, elektro-energetskom i komunikacionom infrastrukturom; od centra do međustanice planirane gondole centar „Zlatibor – Tornik” urediće se pešački prilaz;
– indeks zauzetosti zemljišta centra otvorenim i zatvorenim sadržajima biće do 60%; pod zelenilom će biti najmanje 40% zemljišta centra;
– indeks izgrađenosti objekata suprastrukture u centru biće do 0,1;
– spratnost objekata suprastrukture biće P;
– za izgradnju novog javnog sportsko-rekreativnog centra doneće se plan detaljne regulacije, u skladu sa propisima za izgradnju sportsko-rekreativnih sadržaja.
4.4. Za sadržaje vikend naselja uz turistička sela (Šljivovica, Semegnjevo, Ljubiš, Gostilje i Rudine) i na zasebnim lokacijama, u Istočnoj i Zapadnoj turističkoj zoni, pravila uređenja i izgradnje su:
– izgradnja na području Parka prirode dozvoljena je isključivo u zoni III stepena zaštite prirodnih vrednosti;
– objekti koji su nezakonito izgrađeni nakon donošenja ovog prostornog plana ne mogu da se ozakone;
– poboljšaće se saobraćajno povezivanje, komunalno opremanje i opremanje javnim službama i servisima postojećih i novih vikend naselja;
– turistički smeštaj je predviđen u individualnim objektima; moguća je izgradnja pomoćnih objekata na parceli;
– niska gustina stanovanja – do 50 st./ha;
– površina parcele – 5 a;
– indeks zauzetosti parcele – do 30%;
– indeks izgrađenosti parcele – do 0,4;
– spratnost objekata – do P+Pk;
– zelenilo – najmanje na 30% površine parcele, prilikom ozelenjavanja koristiti vrste prirodne, potencijalne vegetacije;
– širina parcele prema ulici – najmanje 12 m;
– širina pojasa regulacije javnih saobraćajnica – najmanje 8 m;
– širina kolovoza saobraćajnog pristupa parceli – najmanje 3 m;
– rastojanje od građevinske linije objekta do regulacione linije ulice – najmanje 5 m;
– rastojanje objekata od granice susednih parcela – najmanje 2,5 m;
– arhitektura objekata biće po uzoru na tradicionalnu gradnju područja, uz upotrebu prirodnih lokalnih materijala na vidljivim delovima građevina;
– izgradnja objekata biće zasnovana na Urbanističkom projektu naselja ili dela naselja, u skladu sa odredbama prostornih planova opština Čajetina, Nova Varoš i grada Užica.
4.5. Za sadržaje disperzne ponude u prostoru (staze i punktovi), u Istočnoj i Zapadnoj turističkoj zoni, pravila uređenja i izgradnje su:
– nordijske i turno ski staze mogu se graditi na području Parka prirode u zoni sa režimom zaštite III stepena, a u zoni sa režimom zaštite II stepena ukoliko su u koridorima postojećih šumskih i atarskih puteva;
– nordijske ski-staze se, po pravilu, planiraju i uređuju iznad 1.000 m n.v, na planinskim pašnjacima i šumskom zemljištu bez proseka kroz šumu, pretežno na trasama šumskih i pašnjačkih puteva i staza, uz otvaranje novih trasa samo na neophodnim kraćim deonicama;
– nordijske ski-staze se uređuju sa profilom od 3,0 m i maksimalnim nagibom do 20%, sa dužinama koje su diferencirane za rekreativce i za takmičare (langlauf i bijatlon);
– na dužim deonicama nordijskih ski-staza u režimu zaštite II i III stepena Parka prirode i van njegovih granica, nordijske ski-staze se opremaju uređenim odmorištima i skloništima od nevremena;
– izletničke i planinarske staze mogu da se lociraju na području Parka prirode u zonama sa režimom zaštite II i III stepena;
– izletničke i planinarske staze kao dominantna letnja ponuda u prostoru Parka prirode uređuju se istovremeno u funkciji turizma, rekreacije, zaštite i prezentacije prirodnih i kulturnih vrednosti;
– izletničke i planinarske staze se, po pravilu, planiraju i uređuju na planinskim pašnjacima i šumskom zemljištu bez proseka kroz šumu, pretežno na trasama šumskih i pašnjačkih puteva i staza, uz otvaranje novih trasa samo na neophodnim kraćim deonicama;
– izletničke i planinarske staze uređuju se sa profilom od 2,0 m i maksimalnim nagibom do 30%, na dvosmernim i kružnim trasama;
– izletničke i planinarske staze se uređuju za kretanje pešaka, jahača i planinskih biciklista, sa markacijom i pratećim objektima vidikovaca i otvorenih odmorišta, natkrivenih skloništa za ljude i konje, na atraktivnim lokacijama u blizini prirodnih i kulturnih vrednosti na području Prostornog plana;
Ribolovne staze i reviri
– ribolovne staze i reviri na malim akumulacijama i većim vodotocima u zonama II i III stepena zaštite Parka prirode i van njegovih granica uređuju se na pogodnim deonicama obale, sa priručnim skloništima;
– u zoni III stepena zaštite Parka prirode i van njegovih granica, na izletničkim i planinarskim stazama, moguća je revitalizacija tradicionalnih bačišta, sa stočarstvom i tranzitnim uslugama ugostiteljstva;
– punktovi ekstremnih/avanturističkih sportova u zonama II i III stepena zaštite Parka prirode i van njegovih granica (alpinizam, slobodno penjanje, paraglajding i dr) uređuju se na odgovarajućim prirodnim lokacijama, uz pristupe sa izletničkih i planinarskih staza;
– vidikovci, odmorišta i skloništa na izletničkim, planinarskim i ribolovnim stazama uređuju se kao prizemni rustični objekti u duhu lokalne tradicionalne arhitekture, od priručnih materijala i treba da budu maksimalno uklopljeni u prirodni predeo;
– glamping turistički punktovi mogu se realizovati u zoni III stepena zaštite Parka prirode i van njegovih granica, i uređuju se kao autentični kampovi u ekološkom okruženju, u blizini turističkih sela/zaseoka, kao i uz saobraćajni pristup i komunalnu opremu; turistički smeštaj na ovim lokacijama predviđen je u komfornim šatorima ili mobilnim kućicama od prirodnih materijala, uz korišćenje energije i tehnologija koje ne ostavlja posledice po prirodu; za ove punktove predviđa se povezanost sa ostalim turističkim i sportsko-rekreativnim sadržajima u prostoru kao i sa ponudom domaće hrane koja pripremaju poljoprivredna domaćinstava ili vlasnici poseda punkta;
– planinarski i lovački domovi na području Parka prirode gradiće se po pravilu u zoni III stepena zaštite prirodnih vrednosti, izuzetno i u zoni II stepena zaštite prirodnih vrednosti po odobrenju nadležne službe zaštite;
– spratnost objekata planinarskih i lovačkih domova biće do P+Pk, na parcelama površine do 15 a, sa zauzetošću parcele do 25% i njenom izgrađenošću do 0,3;
– za planinarske i lovačke domove obezbediće se pristup sa javnog puta, priključak na elektromrežu, lokalni vodovod, bunar ili uređen izvor, kao i septička jama;
– uređenje staza, punktova i pratećih objekata disperzne ponude u prostoru vršiće se na osnovu inicijativa i programa sportsko-rekreativnih i drugih asocijacija, u skladu sa odredbama prostornih planova jedinica lokalne samouprave.
3. PRAVILA UREĐENjA I GRAĐENjA POVRŠINA I
OBJEKATA JAVNE NAMENE
3.1. Pravila uređenja i građenja infrastrukturnih sistema
3.1.1. Pravila uređenja pojaseva regulacije infrastrukturnih sistema
Pojas regulacije jeste putno zemljište i zemljišni pojas drugih objekata infrastrukturnih sistema.
Prostornim planom utvrđuje se orijentaciona širina pojasa regulacije za:
– državni put IB reda širine oko 25,0 m, državni put II reda širine oko 20,0 m i opštinski put širine oko 15,0 m;
– železničku prugu širine 25,0 m od ose krajnjeg koloseka.
Utvrđuju se sledeća pravila uređenja pojasa regulacije javnog državnog puta II reda i opštinskog puta:
1) na izgrađenom prostoru turističkog kompleksa i naselja uz kolovoz se izvodi autobusko stajalište najmanje širine 3,0 m, obostrani trotoari s ivičnjacima najmanje širine od po 1,5 m, a samo izuzetno jednostrani trotoar širine dva i više metara, dok se van izgrađenog prostora izvode obostrane bankine širine po 1,5 m s tvrdim zastorom;
2) saobraćajni priključci na državni put utvrđuju se na osnovu uslova i saglasnosti upravljača državnim putevima, preko rekonstruisanih postojećih saobraćajnih priključaka opštinskih puteva ili preko servisne saobraćajnice, tako da:
– parcele koje izlaze na državni put ne mogu, svaka za sebe pojedinačno, da imaju direktan izlaz na put već se pristup takvih parcela mora ostvariti preko servisne saobraćajnice na osnovu pribavljene saglasnosti upravljača puta;
– priključivanje prilaznog na javni put vrši se prvenstveno njegovim povezivanjem sa drugim prilaznim ili nekategorisanim putem koji je već priključen na javni put, a na područjima na kojima ovo nije moguće, priključivanje prilaznog puta vrši se neposredno na javni put i to prvenstveno na put nižeg reda;
– zemljani i šumski putevi koji se ukrštaju ili priključuju na državne puteve, moraju imati širinu od najmanje 5,0 m sa tvrdom podlogom ili sa istim kolovoznim zastorom kao i put na koji se priključuje ili sa njim ukršta, u dužini koja odgovara najmanje ukupnoj širini neposrednog pojasa zaštite državnog puta;
– predmetna deonica državnog puta u izgrađenom prostoru turističkog kompleksa i naselja može da se predloži za javni put u naselju na osnovu ovog prostornog plana ili odgovarajućeg urbanističkog plana;
3) saobraćajni priključak opštinskog puta i priključna saobraćajnica ulice na državni put ima minimalnu širinu saobraćajnih traka od 2,75 m i minimalni radijus krivine 10,0–12,0 m;
4) pejzažno se uređuju kosine useka, zaseka i nasipa, kao i druge kosine u putnom zemljištu;
5) duž svih puteva obezbeđuje se infrastruktura za prikupljanje i kontrolisano odvođenje atmosferskih voda, sa ugrađenim separatorima naftnih derivata na državnim putevima u Parku prirode i u zonama I i II sanitarne zaštite izvorišta voda; i
6) reklamne table i panoi, oznake kojima se obeležavaju turistički objekti, prirodne vrednosti i drugi slični objekti, mogu se postavljati pored državnih puteva na udaljenosti od 7,0 m od ivice kolovoza, odnosno pored opštinskog puta na udaljenosti od 5 m od ivice kolovoza, odnosno prema uslovima upravljača puta.
Širina pojasa regulacije i pravila uređenja za državni put IA reda utvrđuju se Prostornim planom područja posebne namene za infrastrukturni koridor auto-puta E-761, deonica Požega – Užice – granica sa Bosnom i Hercegovinom.
Pravila uređenja pojasa regulacije za visokonaponski dalekovod interkonekcija 2 h 400 kV utvrđena su Prostornim planom područja posebne namene infrastrukturnog koridora visokonaponskog dalekovoda interkonekcija 2 h 400 kV Republika Srbija (Bajina Bašta) – granica Crne Gore – granica Bosne i Hercegovine.
3.1.2. Pravila uređenja i građenja za zaštitne pojaseve infrastrukturnih sistema
Na području Prostornog plana ustanovljavaju se sledeći obostrani zaštitni pojasevi trasa i objekata postojećih i planiranih infrastrukturnih sistema:
1) neposredni pojas zaštite – prostor zaštitnog pojasa od:
– ivice pojasa regulacije puta širine 20,0 m za državni put IB reda, 10,0 m za državni put II reda, 5,0 m za javni opštinski i nekategorisan put;
– ose krajnjeg koloseka železničke pruge širine 25,0 m;
– krajnjeg faznog provodnika dalekovoda od 400 kV širine 30,0 m; 110 kV širine 25,0 m, 35 kV širine od 15,0 m za nadzemni vod i 1,0 m za podzemni vod; i za niže naponske nivoe do 1 kV širine – za goli provodnik 10,0 m (kroz šumsko područje 3,0 m), slabo izolovane provodnike 4,0 m (kroz šumsko područje 3,0 m), samonoseći kablovski snop i podzemni vod 1,0 m;
– za transformatorske stanice na otvorenom za naponski nivo 110 kV i iznad 110 kV širine 30,0 m, a za naponski nivo 35 kV i niže naponske nivoe do 1 kV širine 1,0 m;
– ose cevovoda gasovoda maksimalnog radnog pritiska 50 bar širine 30,0 m; i gasovoda maksimalnog radnog pritiska do 16 bar širine do 3,0 m;
– ose optičkog kabla širine 2,5 m;
2) širi pojas zaštite – prostor kontrolisane izgradnje od granice neposrednog pojasa zaštite širine 20,0 m za državni put IB reda, 10,0 m za državni put II reda i 5.0 m za javni opštinski put, to jest širine 100,0 m od ose krajnjeg koloseka železničke pruge i širine 200,0 m od ose cevovoda gasovoda;
3) pojasevi zaštite životne sredine od uticaja infrastrukturnog sistema:
– pojas I stepena zagađenja – sa veoma velikim ekološkim opterećenjem životne sredine, zbog emisija aerozagađenja, povećane buke i zagađivanja zemljišta, poklapa se sa neposrednim pojasima zaštite javnih puteva;
– pojas II stepena zagađenja – sa velikim ekološkim opterećenjem životne sredine zbog povećane buke i zagađivanja zemljišta poklapa se sa širim pojasima zaštite javnih puteva.
U neposrednom pojasu zaštite trase i objekata postojećih i planiranih infrastrukturnih sistema – državnih i opštinskih puteva, železničke pruge, dalekovoda, gasovoda i optičkih kablova, uspostavlja se režim ograničene i strogo kontrolisane izgradnje i uređenja prostora sa sledećim osnovnim pravilima:
1) zabranjuje se rekonstrukcija i dogradnja postojećih i izgradnja novih objekata koji nisu u funkciji infrastrukturnog sistema koji se štiti;
2) dozvoljava se izgradnja funkcionalnih i pratećih sadržaja, objekata, postrojenja i uređaja u funkciji infrastrukturnog sistema;
3) mogu se postavljati planirane paralelno vođene trase ostalih infrastrukturnih sistema, objekata i postrojenja na minimalnom međusobnom rastojanju na osnovu zakona i propisa donetih na osnovu zakona, a pod uslovima i na način koji utvrdi nadležno javno preduzeće, odnosno upravljač javnog infrastrukturnog sistema; i
4) dozvoljeno je izvođenje potrebnih radova i sprovođenje mera zaštite okruženja od negativnih uticaja infrastrukturnog sistema na prirodne vrednosti i životnu sredinu, formiranja zaštitnog šumskog pojasa širine 10,0–15,0 m za državni put II reda, odnosno na rastojanju od minimum 16–18 m od ose koloseka, kao i potrebne mere zaštite infrastrukturnog sistema.
U širem pojasu zaštite trase i objekata postojećih i planiranih infrastrukturnih sistema – državnih i opštinskih puteva, železničke pruge, dalekovoda, gasovoda i optičkih kablova uspostavlja se režim selektivne i kontrolisane izgradnje i uređenja prostora sa sledećim osnovnim pravilima:
1) dozvoljava se izgradnja objekata, rekonstrukcija i dogradnja postojećih i izgradnja novih objekata na osnovu urbanističkog plana, s tim da je za povećanje gustine korisnika, stepena izgrađenosti i zauzetosti površina preduslov preduzimanje mera zaštite na osnovu procene uticaja i rizika od infrastrukturnog sistema na životnu sredinu;
2) svi planirani paralelno vođeni infrastrukturni sistemi koji nisu postavljeni u neposrednom pojasu zaštite smeštaju se u širem pojasu zaštite na minimalnom međusobnom rastojanju na osnovu zakona i propisa donetih na osnovu zakona; i
3) dozvoljeno je izvođenje potrebnih radova i sprovođenje mera zaštite okruženja od negativnih uticaja infrastrukturnog sistema na prirodne vrednosti i životnu sredinu, formiranja zaštitne šumske zone širine 10,0–15,0 m za državni put II reda, kao i potrebne mere zaštite infrastrukturnog sistema koje nisu realizovane u neposrednom pojasu zaštite.
Pravila uređenja i građenja za zaštitne pojaseve državnog puta IA reda utvrđuju se Prostornim planom područja posebne namene za infrastrukturni koridor auto-puta E-761, deonica Požega – Užice – granica sa Bosnom i Hercegovinom.
Pravila uređenja i građenja za zaštitne pojaseve visokonaponskog dalekovoda interkonekcija 2 h 400 kV utvrđena su Prostornim planom područja posebne namene infrastrukturnog koridora visokonaponskog dalekovoda interkonekcija 2 h 400 kV Republika Srbija (Bajina Bašta) – granica Crne Gore – granica Bosne i Hercegovine.
3.2. Pravila uređenja i građenja za objekte javne namene
Pravila uređenja i građenja za objekte javne namene utvrđuju se urbanističkim projektom ili urbanističkim planom za turistički kompleks i deo turističkog naselja na području Prostornog plana u granicama Parka prirode.
Pravila uređenja i građenja za objekte javne namene na preostalom području Prostornog plana van granica Parka prirode utvrđuju se prostornim planom jedinice lokalne samouprave i urbanističkim planom.
4. PRAVILA UREĐENjA I GRAĐENjA ZA OBJEKTE OSTALIH NAMENA
4.1. Pravila uređenja i građenja za objekte stambene namene
Zabranjuje se izgradnja stambenih objekata u prostornim jedinicama sa režimom I stepena zaštite prirodnih vrednosti na području Parka prirode. U režimu II stepena zaštite prirodnih vrednosti dozvoljena je izgradnja, dogradnja i rekonstrukcija stambenih i ekonomskih objekata poljoprivrednih i šumskih gazdinstava, i to za objekte koji ne utiču negativno na povoljniji položaj životinjskih ili biljnih vrsta, i njihovih staništa, prirodnih vrednosti, lepotu predela i tresetišta.
U prostornim jedinicama sa režimom III stepena zaštite prirodnih vrednosti na području Parka prirode dozvoljena je izgradnja stambenih objekata na postojećem građevinskom području i na planiranom građevinskom području naselja koje je utvrđeno šematskim prikazom uređenja naselja za Gostilje, Ljubiš, Jablanicu, Semegnjevo, Dobroselicu i Alin Potok u sklopu Prostornog plana opštine Čajetina i šematskim prikazom uređenja naselja za Belu Reku i Draglicu u sklopu Prostornog plana opštine Nova Varoš. Postojeće građevinsko područje i planirano građevinsko područje naselja na području Parka prirode preuzeto je iz navedenih prostornih planova jedinica lokalne samouprave, provereno u odnosu na režime zaštite Parka prirode i prikazano na Referalnoj karti broj 1. Prostornog plana. Na prostoru van postojećeg i planiranog građevinskog područja naselja u prostornim jedinicama sa režimom III stepena zaštite Parka prirode dozvoljena je rekonstrukcija i dogradnja postojećih stambenih i ekonomskih objekata poljoprivrednih domaćinstava. Primenjuju se pravila uređenja i građenja za objekte stambene namene koja su utvrđena prostornim planom jedinice lokalne samouprave.
Građevinsko područje naselja i pravila uređenja i građenja za objekte stambene namene na preostalom području Prostornog plana van granica Parka prirode utvrđuju se prostornim planom jedinice lokalne samouprave i urbanističkim planom.
4.2. Pravila uređenja i građenja za objekte poslovne i privredne namene
Dozvoljena je izgradnja poslovnih objekata u funkciji turizma i upravljanja zaštićenim područjem jedino u prostornim jedinicama sa režimom III stepena zaštite prirodnih vrednosti na području Parka prirode. Pravila uređenja i građenja za navedene objekte poslovne namene utvrđuju se urbanističkim projektom ili urbanističkim planom za turistički kompleks i deo turističkog naselja na području Prostornog plana u granicama Parka parka.
Pravila uređenja i građenja za objekte poslovne i privredne namene na preostalom području Prostornog plana van granica Parka prirode utvrđuju se prostornim planom jedinice lokalne samouprave i urbanističkim planom.
5. PRAVILA UREĐENjA I GRAĐENjA U OBUHVATU DETALjNE RAZRADE PROSTORNOG PLANA
5.1. Obuhvat i opis područja detaljne razrade Obrazovni i sportsko-rekreativni kompleks „Kriva breza”
Ukupna površina obuhvata područja detaljne razrade je oko 190 ha, na području katastarske opštine Čajetina i prikazana je na referalnim kartama Prostornog plana i na kartama detaljne razrade. U obuhvat područja detaljne razrade ulazi parcela 7005/23 KO Čajetina na kojoj su planirane nove namene i delovi katastarskih parcela koji omogućavaju saobraćajno i infrastrukturno povezivanje predmetne parcele sa širim okruženjem: 7010/4, 7010/5, 7010/6, 7040/2, 7041/2, 7310/4, 7310/10, 7310/12, 7310/14, 7357, 4618, 4619, 4621/2 KO Čajetina.
Površine obuhvata celina detaljne razrade opisane su prelomnim tačkama granica detaljne razrade u delovima koji se ne poklapaju sa granica katastarskih parcela, sa tačnošću koja odgovara klasi razmere kartografsko-topografske podloge. Ukoliko se javi neslaganje popisa obuhvaćenih katastarskih parcela sa stanjem prikazanim na kartama, merodavna je situacija prikazana na kartama detaljne razrade, u razmeri 1:2.500.
Položaj područja detaljne razrade na području Prostornog plana prikazan je na referalnim kartama Prostornog plana, u razmeri 1:50.000.
U skladu sa prostornom podelom na području Prostornog plana, opisanom u poglavlju 4.4. „Turističke zone na području Prostornog plana” područje detaljne razrade pripada Centralnoj turističkoj zoni Zlatibora, odnosno celini „Kobilja glava” u okviru ove zone.
U skladu sa važećom planskom dokumentacijom prostor severno i južno od područja za detaljnu razradu planiran je za izgradnju: severno su planirani sadržaji etno-eko turizam pored postojećeg privredno-industrijskog sadržaja. Južno od područja detaljne razrade planirano je proširenje vikend zone „Zarino vrelo” sa uslužno-turističkim funkcijama i sadržajima.
Područje detaljne razrade nalazi se izvan granice Parka prirode i u okviru njega se ne nalaze zaštićene ni predviđene za zaštitu prirodne vrednosti i nepokretna kulturna dobra. Mali deo područja detaljne razrade – južno – pripada zaštitnoj zoni III akumulacije „Ribnica” i za njega važe mere zaštite opisane u poglavlju 3. „Vode i vodno zemljište”. U ovoj zoni se primenjuju pojačane mere sanitacije, ali ne i restrikcija koja bi ugrožavala razvoj naselja. Dozvoljena je izgradnja stambenih, ekonomskih, ugostiteljskih, komercijalnih i turističkih objekata.
Zemljište u obuhvatu područja detaljne razrade je gradsko građevinsko zemljište – pašnjaci, livade i šume – u javnoj svojini. U okviru predmetnog područja ne postoje izgrađeni objekti. Parcela državnog puta proteže se zapadnom granicom područja detaljne razrade. Paralelno sa severnom granicom područja detaljne razrade prolazi lokalni put „Pržuljev suvat”.
Tabela 8: Postojeće namene površina na području detaljne razrade
|
Oznaka |
Postojeća namena površina |
Površina (ha) |
Katastarske parcele KO Čajetina |
|
S |
Saobraćajne površine |
7,93 |
delovi 7310/12, 7357 |
|
P |
Pašnjaci i ostale zelene površine |
170,05 |
delovi 4618, 4619, 4621/2, cela 7005/23 |
|
ZZ |
Zaštitno zelenilo |
11,75 |
deo 7310/10, 7310/4, cele 7010/4, 7010/5, 7010/6, 7040/2, 7041/2, 7310/14 |
|
UKUPNO |
189,73 |
Postojeće stanje prikazano je na karti detaljne razrade I, list I-1. „Postojeća namena površina”, u razmeri 1:2.500.
5.2. Planirana namena površina, vrsta i namena objekata
U području detaljne razrade planirane su sledeće namene površina (Tabela 9):
– Saobraćajne površine – državni put i planirana pristupna saobraćajnica;
– Obrazovni kampus;
– Sport i rekreacija;
– Zaštitno zelenilo;
– Zelene površine;
– Verski objekat.
Tabela 9: Planirane namene površina na području detaljne razrade
|
Oznaka |
Planirana namena površine |
Površina (ha) |
Obuhvaćene katastarske parcele (sve KO Čajetina) |
|
Javna namena |
|||
|
S1 |
Saobraćajna površina – državni put |
7,92 |
delovi 7005/23, 7310/10, 7310/12, 7357 |
|
S2 |
Saobraćajna površina – pristupna saobraćajnica |
6,02 |
delovi 7005/23, 7310/10, 4618, 4619, 4621/2 |
|
OK |
Obrazovni kampus |
39,28 |
deo 7005/23 |
|
SR |
Sport i rekreacija |
30,55 |
deo 7005/23 |
|
ZZ |
Zaštitno zelenilo |
18,80 |
delovi 7005/23, 7010/4, 7010/5, 7010/6, 7040/2, 7041/2, 7310/4, 7310/10, 7310/14 |
|
Z |
Zelene površine |
86,11 |
deo 7005/23 |
|
Ostala namena |
|||
|
V |
Verski objekat |
1,05 |
deo 7005/23 |
|
UKUPNO |
189,73 |
Planirana namena površina prikazana je na karti detaljne razrade I, list I-2. „Planirana namena prostora”, u razmeri 1:2.500.
Sve planirane površine i objekti su javne namene osim verskog objekta.
U okviru namene obrazovni kampus planirane su sledeće vrste objekata i površina: objekti za nastavu i studentski smeštaj, kao prateći sadržaji – površine za ogledna poljoprivredna dobra (u funkciji obrazovanja), površine za sport i rekreaciju (tereni malih sportova, trim staze kroz kompleks), kao i pejzažno uređene zelene površine.
U okviru namene sport i rekreacija, pored sportskih terena i igrališta na otvorenom planirane su sledeće vrste objekata: prateći sadržaji (manje sportske hale; svlačionice; manji ugostiteljski objekti); šetne i rekreativne staze sa uređenim pejzažom). Moguća je izgradnja objekata specijalizovanih škola (sportskih i trenerskih) ili sportskih kampusa koji koriste sadržaje sportskog centra, sportski servisi, spremišta i ostave za opremu; prateći objekti spratnosti P+0 za svlačionice, sanitarne prostorije, najam i servis sportske opreme i rekvizita, magacin opreme i alata, prostorije za zaposlene i dr.; povezujuće zelenilo-pejzažno uređene zelene površine sa stazama, parkovskim mobilijarom i opremom, koje će zauzimati najmanje 60% lokacije.
5.3. Pravila uređenja
Površine i objekti javne namene u obuhvatu detaljne razrade su: saobraćajne površine, obrazovni kampus, sport i rekreacija, zaštitno zelenilo i zelene površine.
Tabela 10: Površine javne namene
|
Saobraćajne površine |
KO Čajetina, delovi katastarskih parcela broj: 7005/23, 7310/10, 7357, 4618, 4619, 4621/2 |
|
Obrazovni kampus |
KO Čajetina, delovi katastarskih parcela broj: 7005/23 |
|
Sport i rekreacija |
KO Čajetina, delovi katastarskih parcela broj: 7005/23 |
|
Zaštitno zelenilo |
KO Čajetina, delovi katastarskih parcela broj: 7005/23, 7010/2, 7010/4, 7010/5, 7010/6, 7041/2, 7310/4, 7310/10, 7310/14 |
|
Zelene površine |
KO Čajetina, delovi katastarskih parcela broj: 7005/23 |
5.3.1. Saobraćajne površine
Zapadnu granicu područja detaljne razrade čini državni put IB reda br. 23 Pojate – Kruševac – Kraljevo – Preljina – Čačak – Požega – Užice – Čajetina – Nova Varoš – Prijepolje – državna granica sa Crnom Gorom (katastarska parcela 7357 KO Čajetina).
Planirana pristupna saobraćajnica ima regulacionu širinu od 30 m. Dimenzionisana je za nesmetano dvosmerno kretanje merodavnog vozila – turističkog autobusa. Profil saobraćajnice čine kolovoz širine 10,0 m, obostrani trotoari širine 2,0 m i obostrani pojas zelenila u profilu saobraćajnice. Ovaj pojas, osim što ima zaštitnu ulogu, planiran je za potrebe korekcije nivelete pri izradi tehničke dokumentacije ili izgradnju biciklističkih staza, ukoliko se pri realizaciji plana javi ova potreba.
Mesto priključka planirane pristupne saobraćajnice sa državnim putem predviđeno je u čvoru državnog puta broj 2323 na stacionaži 171+679 i to preko kružne raskrsnice.
U severnom delu područja detaljne razrade planirana pristupna saobraćajnica se priključuje postojeći put.
U središnjem delu kompleksa planiran je prostor namenjen stacionarnom saobraćaju. Na ovom prostoru planirano je parkiranje 74 putnička vozila. Veličina parking mesta na otvorenom ne sme biti manja od 2,5 m x 5,0 m. Pri izradi tehničke dokumentacije moguće je prilagoditi parking prostor budućim potrebama.
Osovine saobraćajnica definisane su grafičkim putem u situacionom planu sa brojem temena, potrebnim koordinatama i svim elementima horizontalnih krivina. Zbog problema koja mogu nastati posle detaljnog geodetskog snimanja terena kod izrade kasnijih planskih dokumentacija i glavnih projekata može se desiti da kod nekih delova planiranih saobraćajnica mora doći do malih situacionih promena. Za ovakve situacije nadležna je opštinska služba u saradnji sa obrađivačima plana. Sva potrebna proširenja kolovoza u horizontalnim krivinama za prolazak merodavnog vozila obaviti na unutrašnjoj strani krivina.
Nivelaciono rešenje saobraćajnica prilagoditi što više terenskim uslovima uz poštovanje zadate koncepcije regulacije odvođenja površinskih voda. Poprečno vođenje površinskih voda obezbeđuju poprečni padovi za kolovoz min. 2,5% u pravcu, za parkinge 2,5%–4,0% u zavisnosti od površinske obrade i 2,0% za trotoare. Podužno vođenje vode vršiće se podužnim nagibom koji ne smeju biti manji od 0,5%, ni veći od 12%. Prilikom nivelacionog regulisanja celog prostora treba locirati sva niska mesta i na njima predvideti odgovarajuće propuste, a do njih obezbediti dotok površinske vode putem otvorenih kanala.
Geomehanička ispitivanja potrebna za dimenzionisanje kolovoznih konstrukcija radiće se u kasnijim fazama projektovanja, a na osnovu geomehaničkih ispitivanja i predviđenog saobraćajnog opterećenja prema važećim propisima za ovu oblast.
Regulacione širine i osnovni elementi normalnih poprečnih profila dati su u situacionom planu.
Radi bezbednog odvijanja saobraćaja naročito na raskrsnicama treba predvideti odgovarajuću horizontalnu i vertikalnu signalizaciju. Na svim saobraćajnicama u zoni plana koji služe za protočni saobraćaj zabraniti parkiranje.
Saobraćajno rešenje prikazano je na karti detaljne razrade I, list I-3 „Regulacija i nivelacija sa elementima sinhron plana”, u razmeri 1:2.500.
5.3.2. Infrastruktura
U postupku izrade Prostornog plana nisu dobijeni konkretni podaci o postojećem stanju niti posebni uslovi za detaljnu razradu od strane nadležnih javnih preduzeća. Postojeće stanje sagledano je na osnovu nepotpunih i nedovoljno detaljnih podataka, dobijenih za nivo prostornog plana, i rekognosciranjem na terenu.
Postojeće i planirane mreže i objekti infrastrukture prikazani su na karti detaljne razrade I, list I-3 „Regulacija i nivelacija sa elementima sinhron plana“, u razmeri 1:2.500.
Pozicije infrastrukturnih vodova date na situaciji i karakterističnim presecima su ilustrativne i mogu se po potrebi menjati prilikom izrade tehničke dokumentacije, s tim da su minimalna rastojanja i dubine obavezujući.
U koridorima državnih puteva, paralelno vođenje infrastrukturnih mreža po pravilu planirati na udaljenosti od najmanje 3 m od krajnje tačke poprečnog profila – nožice nasipa puta, ili spoljašnje ivice putnog kanala za odvodnjavanje.
Uslovi za ukrštanje instalacija sa državnim putem su:
– da se ukrštanje vrši isključivo upravno na put, mehaničkim podbušivanjem ispod trupa puta, u propisanoj zaštitnoj cevi, koja mora biti postavljena na celoj dužini između krajnjih tačaka poprečnog profila puta, uvećana za po 3 m sa svake strane;
– ukrštanje nadzemnog visokonaponskog dalekovoda sa državnim putem predvideti po mogućnosti pod uglom od 90°; izuzetno je dozvoljeno odstupanje u skladu sa važećim tehničkim propisima. Planirani dalekovod mora biti trasiran tako da ne ugrožava normalno odvijanje i bezbednost saobraćaja u skladu sa važećim zakonskim i tehničkim propisima i normativima koji regulišu ovu materiju, i uslovima nadležnih institucija;
– minimalna dubina instalacija i zaštitnih cevi ispod puta iznosi, u zavisnosti od konfiguracije terena, od 1,35 m do 1,5 m od najniže gornje kote kolovoza do gornje kote zaštitne cevi;
– minimalna dubina instalacija i zaštitnih cevi ispod putnog kanala za odvodnjavanje (postojećeg ili planiranog) iznosi, u zavisnosti od konfiguracije terena, od 1,2 m do 1,35 m od kote dna kanala do gornje kote zaštitne cevi;
– ukrštanje planiranih instalacija udaljiti od ukrštaja postojećih instalacija najmanje 10 m;
– stubove dalekovoda i stubne trafostanice predvideti izvan zaštitnog pojasa državnih puteva, u pojasu kontrolisane gradnje, poštujući širinu zaštitnog pojasa. U slučaju da je visina stuba veća od propisane širine zaštitnog pojasa puta, stubove predvideti na minimalnoj udaljenosti za visinu stuba predmetnog dalekovoda od spoljne ivice zemljišnog pojasa državnog puta;
– obezbediti vazdušni prostor (sigurnosnu visinu visokonaponskog elektrovoda) iznad kolovoza, računajući od gornje kote kolovoza državnog puta, do lančanice pri najnepovoljnijim temperaturnim uslovima, sa predviđenom mehaničkom ili električnom zaštitom.
Za sve predviđene intervencije i instalacije koje se vode kroz zemljišni pojas (parcelu puta) državnog puta potrebno je obratiti se upravljaču državnog puta za pribavljanje uslova i saglasnosti za izradu projektne dokumentacije za izgradnju i postavljanje istih u skladu sa važećom zakonskom regulativom.
5.3.2.1. Vodovod i kanalizacija
Uvidom u postojeću dokumentaciju konstatovano je da ne postoje mreže vodovoda i kanalizacije na području obuhvaćenom razradom. Planom se predviđa vodosnabdevanje priključkom na postojeći cevovod iz akumulacionog jezera Ribnica, na dva priključna mesta kako bi se formirao prsten kroz obuhvat detaljne razrade. Cevovod je planiran u regulacionom pojasu buduće saobraćajnice, tačnije u zapadnom zelenilu, na oko 5,0 m u odnosu na zapadnu ivicu trotoara. Dimenzije novih vodovodnih linija odrediti na osnovu hidrauličkog proračuna uzimajući u obzir i potrebnu količinu vode za gašenje požara kako se to protivpožarnim propisima zahteva. Minimalan prečnik cevi za javnu mrežu je 100 mm. Na vodovodnim linijama predvideti potreban broj protivpožarnih hidranata na osnovu Zakona o zaštiti od požara („Službeni glasnik RS”, br. 111/09, 20/15, 87/18 i 87/18 – dr. zakon) i Pravilnika o tehničkim normativima za instalacije hidrantske mreže za gašenje požara („Službeni glasnik RS”, broj 3/18). Preporučuje se ugradnja nadzemnih protivpožarnih hidranata.
Minimalna dubina ukopavanja razvodnih vodovodnih linija je 1,2 m, a magistralnih cevovoda 1,8 m do temena cevi.
Prilikom ukrštanja vodovodne cevi treba da budu iznad kanalizacionih.
Minimalan razmak između vodovodnih linija i drugih instalacija je 1,5 m.
Pojas zaštite oko magistralnih cevovoda je minimum po 2,5 m sa svake strane osovine cevovoda. U pojasu zaštite nije dozvoljena izgradnja objekata, postavljanje uređaja i vršenje radnji koje na bilo koji način mogu zagaditi vodu ili ugroziti stabilnost cevovoda.
Korišćenje podzemnih voda kao prirodnog resursa, može se ostvariti prema:
– uslovima zaštite prirode po kojima se vrše geološka istraživanja;
– odobrenju za detaljna hidrogeološka istraživanja;
– elaboratu o utvrđenim rezervama i kvalitetu podzemnih voda;
– overi bilansnih rezervi podzemnih voda.
Saglasnost za korišćenje resursa podzemnih voda obuhvata sledeće:
– saglasnost – odobrenje za korišćenje resursa podzemne vode;
– granice prostora na kome će se koristiti resurs podzemnih voda;
– utvrđene i overene rezerve resursa podzemne vode;
– projekat korišćenja resursa podzemnih voda;
– akt organa nadležnog za poslove urbanizma opštine o usaglašenosti korišćenja podzemne vode sa prostornim i urbanističkim planom;
– procena uticaja na životnu sredinu za korišćenje resursa podzemne vode;
– vodni uslovi nadležnog javnog vodoprivrednog preduzeća.
Navedena pravila ne primenjuju se za izgradnju bunara za snabdevanje vodom za piće i sanitarne potrebe jednog domaćinstva.
Kanalisanje je planirano kao separatni sistem. Upotrebljene vode sa dela severnog područja Plana, predviđenog za eko-turizam, odvešće se planiranom kanalizacijom do postojeće mreže koja je izgrađena sa zapadne strane magistralnog puta ka Čestarskom potoku. Ostalo područje gravitira ka južnom delu područja, ka planiranim grupnim vodonepropusnim septičkim jamama ili postrojenju za prečišćavanje otpadnih voda sa mehaničko-biološkim sistemima za prečišćavanje sa upuštanjem prečišćene vode u recipijente. Prečišćene otpadne vode koje se ispuštaju u recipijent moraju ispuniti uslove graničnih vrednosti emisije za određene grupe zagađujućih supstanci, prema Uredbi o graničnim vrednostima emisije zagađujućih materija u vode i rokovima za njihovo dostizanje. Merenje količina i ispitivanje otpadnih voda uraditi shodno Pravilniku o načinu i uslovima za merenje količine i ispitivanje otpadnih voda i sadržini izveštaja o izvršenim merenjima. Lokacija postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda (PPOV), tj. septičke jame orijentaciono je prikazana na grafičkom prilogu, a tačno će se odrediti prilikom izrade tehničke dokumentacije. U slučaju sakupljanja upotrebljenih voda u vodonepropusne septičke jame, one moraju biti potrebnog kapaciteta u skladu sa projektovanim količinama otpadnih voda, sa organizovanim pražnjenjem i odvozom sadržaja od strane pravnih lica registrovanih i ovlašćenih za tu delatnost. Septičke jame moraju biti izgrađene bez ispusta i preliva u okolni teren s vodonepropusnim dnom i zidovima, o čemu treba priložiti atest pravnog lica koje upravlja javnom kanalizacijom. Izgradnju vodonepropusnih septičkih jama vršiti prema sledećim uslovima:
– da su pristupačne za vozilo – autocisternu koje će ih prazniti;
– da su komore izgrađene od vodonepropusnih materijala;
– da su udaljene od svih objekata i međa prema susedima najmanje 3,0 m;
– da budu udaljene od bunara najmanje 10 m.
Trasa kanalizacije za upotrebljene vode planirana je u zapadnom zelenilu saobraćajnice, na oko 1,5 m – 2,0 m u odnosu na zapadnu ivicu trotoara i na 3,0 m u odnosu na planirani cevovod.
Atmosferske vode treba mrežom površinskih kanala ili kanalizacionih cevi odvesti do najbližeg vodotoka. Vode sa zauljenih površina (parkinga, manipulativnih površina) obavezno prečistiti pre upuštanja u neki od uličnih sabirnih kanala. Trase i dimenzije kanala (kanalizacionih cevi) definisaće se izradom tehničke dokumentacije.
Izbor građevinskog materijala od koga su načinjene kanalizacione cevi, pad cevovoda i ostale tehničke karakteristike, prepušta se projektantu na osnovu hidrauličkog proračuna i uslova na terenu. Za kontrolu rada kanalizacije i mogućnost blagovremene intervencije: na mestu vertikalnog preloma cevovoda, na mestu promene horizontalnog pravca pružanja cevovoda i na mestu uliva bočnog ogranka, predvideti revizione silaze. Radove, oko iskopa rova, razupiranja zidova rova, polaganja i međusobnog povezivanja cevi, zatrpavanja cevovoda i rova peskom i iskopanim materijalom, ispitivanja cevovoda i puštanja u rad, izvršiti na osnovu važećih tehničkih propisa i uslova za ovu vrstu radova i instalacija. Prilikom paralelnog vođenja cevovoda ili njegovog ukrštanja sa postojećim objektima infrastrukturne mreže treba poštovati međusobna horizontalna i vertikalna odstojanja.
Zabranjeno je upuštanje upotrebljenih voda u vodotok i kanalizaciju za atmosferske vode.
5.3.2.2. Elektroenergetska infrastruktura
Potrošači u obuhvatu područja detaljne razrade nalaze se u konzumnom području TS 110/35/10 kV „Zlatibor 2” koja se nalazi van obuhvata područja detaljne razrade. U obuhvatu područja detaljne razrade ne postoje trafostanice i potrošači iz zahvata se snabdevaju sa trafostanica iz prostora naslonjenih na zahvat razrade. Trenutno ove trafostanice zadovoljavaju potrebe potrošača u zahvatu.
U zahvatu plana se nalazi i 10 kV dalekovod TS 110/35/10 kV „Zlatibor 2” – postrojenje za preradu vode, koji se prostire pravcem jugozapad-severoistok, a ovaj dalekovod je potrebno izmestiti i kablovski položiti u zemlju u prostor regulacije novoplaniranih saobraćajnica.
Za obezbeđenje električne energije za nove korisnike u obuhvatu područja detaljne razrade položiće se kablovski vodovi 10 kV koji idu po trasi planiranih 10 kV vodova u okviru regulacije saobraćajnica – pretežno u prostor trotoara. Novoplanirani kablovski vodovi 10 kV priključuju se na postojeću mrežu u severnom i južnom delu područja čime se podiže zaštita i nivo sigurnosti napajanja planiranih potrošača.
Planirana je trafostanica 10/0,4 kV, za snagu 1h630(1000) kVA i koja će se na 10 kV-nu mrežu priključiti polaganjem novih kablovskih vodova po sistemu „ulaz – izlaz”.
Priključenje krajnjih korisnika i potrošača na 0,4 kV mrežu vršiti polaganjem kablova podzemno prema uslovima priključenja izdatim od strane nadležne elektrodistribucije. Ukoliko se prilikom izvođenja vrši rekonstrukcija ili izmeštanje ostalih infrastrukturnih instalacija, treba voditi računa o minimalno dozvoljenom rastojanju pri ukrštanju ili paralelnom vođenju sa ostalim instalacijama.
U okviru područja detaljne razrade dozvoljava se polaganje kablova 10 kV i 0,4 kV u zajednički rov, a u skladu sa važećim propisima i tehničkim preporukama.
Napajanja javnog osvetljenja u zahvatu Plana raditi podzemnim kablovima sa razmakom između stubova i tipom svetiljki koji će se odrediti izradom tehničke dokumentacije, a u skladu sa važećim propisima i tehničkim preporukama. Za podzemnu liniju kablovskog napajanja javnog osvetljenja koristiti tipove kablova koji su u skladu sa uslovima priključenja na elektroenergetsku mrežu operatera mreže.
Postojeće lokacije za stubove javnog osvetljenja moguće je izmeštati u skladu sa novoplaniranim i internim saobraćajnicama i to se neće smatrati izmenom Plana.
Stabla uličnog drvoreda moraju po pravilu biti posađena na sredini rastojanja između dva stuba javnog osvetljenja.
5.3.2.3. Elektronske komunikacije
Područje detaljne razrade pripada pristupnoj mreži telefonske centrale „Zlatibor”, čija je pretplatnička mreža pretežno položena sa severne i zapadne strane područja. TK pristupna mreža je pretežno podzemna u glavnim saobraćajnicama i vazdušnim privodima ka korisnicima.
Obezbeđenje potrebnog broja telefonskih priključaka za komuniciranje korisnika u kompleksu izvršiće se polaganjem kabla i priključivanjem na postojeći optički kabl koje je položen severno od područja detaljne razrade. Ukoliko se zbog specifičnosti korišćenja prostora ukaže potreba za instaliranjem aktivnih uređaja, moguća će biti i instalacija multiservisnog pristupnog čvora (MSAN) ili mini IPAN uređaja (ovi uređaji, koji zamenjuju klasični MSAN/DSLAM uređaj bi snabdevali manji broj korisnika na manjem području, radijusa nekoliko stotina metara). Aktivni uređaji će se na višu ravan telekomunikacione mreže povezati optičkim kablovima bez metalnih elemenata.
Za korisnike u kompleksu položiće se kablovski vodovi koji idu pretežno u prostor trotoara saobraćajnica i pešačkih staza i sa kojih će se graditi privodi do planiranih i postojećih objekata.
Način priključenja i radove na postavljanju TK priključaka obaviti prema uslovima izdatim od strane nadležnog operatera fiksne telefonije odnosno vlasnika postojećih telekomunikacionih instalacija.
5.3.2.4. Termoenergetska infrastruktura
U obuhvatu područja detaljne razrade nema postojećih i planiranih toplovodnih i gasovodnih mreža i objekata gasifikacije. Zagrevanje objekata u obuhvatu plana vršiće se individualno, ili u slučaju potrebe blokovski – lokalnim kotlarnicama za snabdevanje većeg broja objekata istovremeno. Preporuka je da se kao pogonsko gorivo koriste goriva koja nisu veliki zagađivači vazduha (tečni naftni gas (TNG), ogrevno drvo i sl.). Korišćenje električne energije za ove potrebe preporučljivo je isključivo u sprezi sa energetski efikasnim termotehničkim sistemima – toplotnim pumpama. Solarnu energiju je moguće koristiti za obezbeđivanje tople sanitarne vode i dodatne toplote za grejanje. Sistemi grejanja, način priključivanja na kotlarnice i sistemi hlađenja i ventilacije detaljno će se definisati izradom tehničke dokumentacije. Sve radove na termotehničkim instalacijama izvoditi u skladu sa tehničkom dokumentacijom i važećim propisima. Pojedini elementi termotehničkih instalacija (spoljne jedinice, ventilatori i sl.) mogu se, ukoliko je to neophodno, nalaziti i izvan gabarita planiranog objekta (montaža na fasadi, krovu, na tlu neposredno uz objekat i sl.).
5.3.3. Opšti uslovi za zelenilo
U Parku prirode „Zlatibor” dominiraju autohtone šume crnog i belog bora i mešovite šume crnog i belog bora, koje su svrstane u prioritetna NATURA 2000 staništa, a prisutna je i strogo zaštićena munika, kao i zaštićene vrste klokočika, dren, hajdučka oputa i breza. U obuhvatu Plana nalaze se sastojne: bukve, borova, sladuna, cera, kitnjaka, graba, jele, smrče, šibljak i šikara, kao i veštački podignute sastojine: belog bora, smreke, crnog bora, omorike, jele i ostalih četinara. Predvideti maksimalno očuvanje i zaštitu visokog zelenila, kao i vrednijih primeraka dendroflore, a prilikom ozelenjavanja koristiti vrste prirodne, potencijalne vegetacije.
Kako bi se uklanjanje vegetacije svelo na najmanju moguću meru potrebno je pribaviti saglasnost nadležnih institucija za izvođenje radova koji obuhvataju eventualnu seču odraslih i vrednih primeraka dendroflore.
5.3.3.1. Zaštitno zelenilo
Zaštitni pojas zelenila obuhvata javnu zelenu površinu čija osnovna funkcija jeste zaštita od negativnih uticaja (urbanizacije, saobraćaja..), od prirodnih negativnih uticaja (vetra, nanosa snega i dr), kao i vizuelna zaštita. Može biti linijske ili trakaste forme. Prilikom formiranja zaštitnog zelenila sačuvati kvalitetnu drvenastu vegetaciju. Obezbediti spratovnost zaštitnog zelenog pojasa upotrebnom zeljaste, žbunaste i drvenaste vegetacije. Na ravnom terenu dozvoljena je visina zasada od oko 2,5 m, a ako je teren u vidu korita zasadi moraju biti viši. Predvideti izradu odgovarajuće projektne dokumentacije kojoj prethode geomorfološka, pedološka, klimatska i biološka istraživanja predmetnog područja.
Na potezu državnog puta IB reda br. 23 Pojate – Kruševac – Kraljevo – Preljina – Čačak – Požega – Užice – Čajetina – Nova Varoš – Prijepolje – državna granica sa Crnom Gorom (katastarska parcela 7357 KO Čajetina), u saglasnosti sa prostornim mogućnostima, predvideti zaštitni pojas protiv buke, prašine i od bljeska, širine min 10 m, u kombinaciji drveća guste krošnje i žbunja. Sačuvati kvalitetnu drvenastu vegetaciju i integrisati je u formu planiranog zaštitnog zelenog pojasa.
Zaštitni zeleni pojas treba da čine vrste koje imaju veću moć apsorpcije štetnih zagađujućih materija, ublažavanja buke, a ne ugrožavaju neophodnu vidljivost za vozače i bezbedno odvijanje saobraćaja. U zoni oko državnih puteva preporučuje se primena autohtonih, brzorastućih vrsta, koje imaju fitocidno i baktericidno dejstvo i izražene estetske vrednosti. Izbegavati vrste koje su determinisane kao alergene (topole i sl.), kao i invazivne (bagrem, kiselo drvo i sl.).
Prilikom izrade projektne dokumentacije za formiranje zaštitnog zelenog pojasa predvideti odgovarajuća geomorfološka, pedološka, klimatska i biološka istraživanja predmetnog područja.
5.3.3.2. Zelene površine
Prostor predstavlja prirodno područje i namenjen je za turizam i rekreaciju. Koriste se postojeće livade, pašnjaci i staze u celokupnom obuhvatu predmetnog područja. Oprema se samo šetnim i planinarskim stazama, nadstrešnicama ili skloništima uz koje se obezbeđuju veće otvorene površine sa objektima za zadržavanje i rekreaciju u prirodi.
Njihovo uređenje podrazumeva izvođenje staza, odmorišta, nadstrešnica i drugih prihvatnih građevina. Kod uređivanja prostora za rekreaciju obavezna je primena prirodnih materijala bez intervencija na terenu koje dovode do promena prirodnih karakteristika zemljišta. Svi izgrađeni objekti treba da budu od kamena i/ili drveta u skladu sa neimarskom tradicijom područja i pravilima građenja datim u poglavlju 5.4.1.6.
Predvideti izradu odgovarajuće projektne dokumentacije pejzažnog uređenja sa prikazom detaljnog uređenja, korišćenja i opremanja prostora. Uređenje, opremanje i obeležavanje vršiti u skladu sa Zakonom o turizmu i Pravilnikom o sadržini i načinu isticanja turističke signalizacije („Službeni glasnik RS”, br. 22/10 i 102/11).
5.4. Pravila građenja
5.4.1. Opšta pravila građenja
5.4.1.1. Uslovi za formiranje građevinske parcele
Položaj parcele utvrđen je regulacionom linijom u odnosu na površinu javne namene i razdelnim granicama parcele prema susednim parcelama. Ovim planom utvrđuju se regulacione linije, odnosno, izdvajaju se površine javne namene od površina ostalih namena. Međne linije između parcela ostalih namena, kao i između parcela koje pripadaju istoj javnoj nameni (saobraćajne površine i sl.), određuju se u postupku sprovođenja Plana, kroz izradu projekata parcelacije i preparcelacije, u skladu sa pravilima iz ovog plana i važećom regulativom.
Građevinska parcela mora imati pristup javnoj saobraćajnoj površini, koji može biti neposredan ili posredan (preko interne, sukorisničke, saobraćajne površine koja nije javna, uz obavezno rešene imovinsko-pravne odnose).
Građevinska parcela ima oblik koji omogućava izgradnju objekta u skladu sa rešenjima iz plana, pravilima struke i važećim tehničkim propisima. Novoformirane parcele treba da imaju oblik što bliži pravougaoniku ili trapezu, sa bočnim međama upravnim na regulacionu liniju, a odstupanja su moguća izuzetno, u cilju prilagođavanja terenu ili zatečenoj parcelaciji.
Dozvoljava se deoba katastarskih parcela do minimuma utvrđenog ovim planom, radi korekcija zatečene parcelacije u cilju formiranja građevinskih parcela optimalnih veličina i oblika za izgradnju objekata u skladu sa rešenjima iz Plana, pravilima o građenju i tehničkim propisima, kao i radi obezbeđenja saobraćajnih i drugih infrastrukturnih koridora.
Dozvoljava se formiranje nove građevinske parcele spajanjem delova dve ili više katastarskih parcela pod uslovom da novoformirana parcela nije manja od minimuma utvrđenog ovim planom za pojedine namene. Manje parcele moguće je formirati samo za objekte infrastrukture.
Najmanja dozvoljena površina građevinske parcele je 15 a. Najmanja širina fronta građevinske parcele je 20 m.
5.4.1.2. Položaj objekata na parceli
Građevinska linija se utvrđuje ovim planom u odnosu na regulacionu liniju i predstavlja liniju do koje je dozvoljeno građenje osnovnog nadzemnog gabarita zgrade. Građevinske linije definisane su na karti detaljne razrade I.3 – „Regulacija i nivelacija sa elementima sinhron plana” u razmeri 1:2.500.
Površina dela građevinske parcele na kojoj se može vršiti izvođenje građevinskih radova – zona građenja – određena je građevinskim linijama, minimalnim rastojanjima od bočnih i zadnjih granica parcele, indeksom zauzetosti i procentom zelenih i slobodnih površina na parceli.
Nije dozvoljena nikakva izgradnja u prostoru između građevinske i regulacione linije.
Objekti se po pravilu postavljaju kao slobodno stojeći.
Za međusobna rastojanja objekata i rastojanja objekata od granica parcele primenjuju se pravila iz važećeg Pravilnika o opštim pravilima za parcelaciju, regulaciju i izgradnju („Službeni glasnik RS”, broj 22/15). Izuzetno, manja rastojanja, uslovljena postojećim stanjem izgrađenosti, oblikom parcela i morfologijom terena, mogu se utvrditi kroz izradu urbanističkog projekta, uz saglasnost suseda. Propisana rastojanja i građevinske linije ne odnose se na objekte niskogradnje i uređenje terena, ukoliko njihova visina ne prelazi maksimalnu dozvoljenu visinu ograde.
5.4.1.3. Uslovi za ograđivanje
Ograda, stubovi ograde i kapije moraju biti na građevinskoj parceli koja se ograđuje. Izuzetno, kada postoji pisana saglasnost suseda, mogu se postavljati na među susednih građevinskih parcela. Ograda objekta na uglu saobraćajnica, svojom visinom i materijalizacijom ne sme da ugrožava preglednost raskrsnice. Kapije se ne smeju otvarati na spolja.
Nije dozvoljena izgradnja potpornih zidova, viših od najveće dozvoljene visine ograde, na granici parcele. Ukoliko je neophodno izvršiti nivelaciju i kaskadiranje terena uz primenu potpornih konstrukcija viših od najveće dozvoljene visine ograde, za njih važe pravila o rastojanju od susednih parcela i objekata ista kao za same objekte.
5.4.1.4. Obezbeđivanje pristupa parceli i prostora za parkiranje vozila
Svaka građevinska parcela mora imati pristup na javnu saobraćajnu površinu. Pristup se po pravilu ostvaruje neposredno, celom širinom fronta parcele. Izuzetno, pristup se može ostvariti preko pristupnog puta u okviru same građevinske parcele i posredno, preko interne, sukorisničke, saobraćajne površine koja nije javna. Minimalna širina pristupnog puta i interne sukorisničke saobraćajne površine je 3,5 m.
Za parkiranje vozila korisnika prostora u okviru građevinske parcele, mora se obezbediti parking mesto na predmetnoj građevinskoj parceli. Normativi za određivanje broja parking mesta dati su u pravilima građenja za pojedinačne namene.
5.4.1.5. Minimalni stepen opremljenosti infrastrukturom
Građevinska parcela mora imati priključak na elektroenergetsku infrastrukturu, kao i rešeno vodosnabdevanje, odvođenje otpadnih voda i evakuaciju otpada.
5.4.1.6. Pravila arhitektonskog oblikovanja
Arhitektonsko oblikovanje objekata treba da bude savremeno u duhu regionalne arhitekture. Volumen i gabarit objekta prilagoditi uslovima okruženja, vodeći računa o očuvanju predela. Arhitektura objekata treba da teži visokim estetskim dometima. Nije dozvoljena primena arhitekture istorijskih stilova niti pseudostilskih elemenata.
Posebnu pažnju posvetiti izboru materijala za finalnu obradu fasadnih ravni, vodeći računa o njihovom kvalitetu, trajnosti, boji i teksturi, pažljivom i nenapadnom izboru boja na fasadi. Primenjeni materijali moraju biti prirodni i mogu se primeniti: drvo, malterisana fasada bojena u belo i kamen; zidovi podrumskih etaža, suterena ili podzida koji su vidni, obrađuju se oblogom od kamena. Krovni pokrivač je šindra (po pravilu drvena, izuzetno, keramička) ili biber crep. Materijalizacija svih objekata na parceli mora biti međusobno usklađena, a arhitektonskim oblicima, upotrebljenim materijalima i bojama mora se težiti uspostavljanju estetski jedinstvene vizuelne celine u okviru građevinske parcele.
Nije dozvoljena primena pe-ve-ce fasadne stolarije. Nije dozvoljeno proizvoljno postavljanje spoljašnjih jedinica klima-uređaja na fasadama, bez odgovarajući oblikovane „maske”. U projektima objekata odrediti pozicije spoljašnjih jedinica klima-uređaja.
Nisu dozvoljeni mansardni i lučni krovovi. Najveći dozvoljeni nagib kosog krova je 40°; izuzetno može biti i veći, ukoliko je veći nagib krovova postojećih susednih objekata. Visina nazitka nije ograničena, uz uslov da se poštuje maksimalna visina venca data u pravilima građenja. Nisu dozvoljene krovne badže.
5.4.2. Obrazovni kampus
Površine i objekti za obrazovanje rešavaju se u skladu sa posebnim programskim zahtevima za određenu vrstu objekata u funkciji obrazovanja.
Tabela 11. Normativi za dimenzionisanje parcele i objekta
|
Kapacitet |
optimalno 500 učenika |
|
Parcela m2/korisniku |
40–45 m²/ po učeniku |
|
BRGP površina objekta |
20–25 m²/ po učeniku |
Opšta pravila uređenja i građenja:
– potrebna veličina zemljišta za obrazovni kampus određuje se u zavisnosti od broja korisnika, kao i na osnovu posebnih zahteva, odnosno specifičnosti pojedinih obrazovnih profila, prema normativima datim u tabeli 11;
– indeks zauzetosti građevinske parcele do 25%;
– objekti u okviru obrazovnog kampusa mogu biti maksimalne spratnosti P+2. Moguće je korišćenje suterena i podruma za pomoćne i tehničke prostorije;
– distribucija objekata u okviru obrazovnog kampusa treba da bude funkcionalna i ekonomična. U izgradnji objekata poštovati standarde iz oblasti energetske efikasnosti izgradnje i eksploatacije objekata, u skladu sa važećom regulativom, kao i standarde pristupačnosti za nesmetano kretanje i pristup osoba sa posebnim potrebama (uklanjanje ili ublažavanje arhitektonskih prepreka). Kompletan obrazovni kampus planirati na jednoj građevinskoj parceli – objekti za nastavu, objekti za smeštaj učenika, prateći objekti i površine za sport i rekreaciju, ugostiteljstvo, otvoreni tereni, poljoprivredne površine u funkciji obrazovanja i zelene površine;
– objekte u funkciji sporta i rekreacije graditi odvojeno od objekata za nastavu i smeštaj učenika, tako da se mogu koristiti i od strane spoljnih korisnika i kada nema nastave. Objekte u funkciji sporta i rekreacije graditi u skladu sa važećim propisima koji regulišu tu oblast;
– slobodne i zelene površine opremiti odgovarajućim materijalom, vodeći računa o izboru materijala;
– kompleks može biti ograđen ogradom maksimalne visine 2,0 m, a na delu kompleksa gde se nalaze sportski tereni, maksimalno do 3,0 m; zidani parapetni deo može biti maksimalno 0,5 m visine, ostatak ograde treba da je transparentan (čelični profili, žica sa odgovarajućom podkonstrukcijom i sl.); moguća je kombinacija zelene/žive ograde i transparentne;
– parking prostor predvideti u okviru građevinske parcele/kompleksa; 1 PM na 70 m2 korisne površine prostora (1 PM na 6 zaposlenih);
– za zelenilo i slobodne površine predvideti minimalno 40% površine parcele i 20% zelenih, nezastrtih površina u direktnom kontaktu sa tlom (bez podzemnih objekata i/ili podzemnih etaža);
– pejzažno uređenje podrazumeva slobodno neparkovsko uređenje svih slobodnih nebetoniranih površina. Zelene površine imaju dekorativnu funkciju, tako da je prilikom izbora vrsta za ozelenjavanje potrebno koristiti reprezentativne i školovane sadnice drvenaste vegetacije, lisno dekorativne i cvetne forme žbunja, sezonsko cveće i travnate površine. Raspored drveća uskladiti sa položajem objekta, namenom i rasporedom prilaznih staza, vodeći računa o zasenčenju. Zelene površine ispred objekta i/ili na ulazno izlaznom pravcu kompleksa treba da su dekorativno uređene sa više cvetnog materijala, dekorativnog šiblja i drveća. Ostale zelene površine se ozelenjavaju takođe niskim formama zelenila sa pojedinačnim primercima drvenastih vrsta srednjeg i niskog zelenila;
– u okviru samog kompleksa, u skladu sa prostornim mogućnostima, koristiti različite vrtno-arhitektonske elemente i predvideti sadnju drvenastih stabala tako da se obezbediti zasena minimalno 50% ukupne površine otvorenog prostora (ortogonalnom projekcijom krošnji drveća);
– investitor je u obavezi da izradi projekat pejzažnog uređenja, pri čemu je obavezna saradnja ili pribavljanje uslova nadležnog komunalnog preduzeća.
Posebna pravila uređenja i građenja za ovu namenu i interna saobraćajna mreža utvrđuju se kroz izradu urbanističkog projekta, uz poštovanje opštih pravila iz ovog plana i važećih propisa koji regulišu tu oblast.
5.4.3. Sport i rekreacija
Površine i objekti za sport i rekreaciju rešavaju se u skladu sa posebnim programskim zahtevima za određenu vrstu rekreacije, odnosno, sporta.
Pravila uređenja i građenja za ovu namenu određuju se kroz izradu urbanističkog projekta, uz poštovanje Pravilnika o bližim uslovima za obavljanje sportskih aktivnosti i sportskih delatnosti („Službeni glasnik RS”, broj 42/17), Pravilnika o korišćenju javnih sportskih objekata i obavljanju sportskih aktivnosti u javnim sportskim objektima („Službeni glasnik RS”, broj 55/13) i drugih važećih propisa koji regulišu tu oblast:
– minimalna površina parcele je 1000 m2;
– najveći dozvoljeni indeks zauzetosti (Iz) je 20%;
– najveća dozvoljena visina objekta određuje se kroz urbanistički projekat, u skladu sa funkcionalnim i tehnološkim zahtevima sportskog objekta i Pravilnikom o bližim uslovima za obavljanje sportskih aktivnosti i sportskih delatnosti. Drugi, prateći objekti mogu imati maksimalnu visinu P+1;
– dozvoljena je izgradnja više objekata u funkciji planirane namene (sportske hale i tereni, tribine, svlačionice, prostorije uprave), kao i pratećih objekata (prodavnice sportske opreme, kafei);
– položaj objekata u odnosu na regulaciju određen je građevinskim linijama;
– rastojanje objekata od bočnih granica parcele je najmanje polovina visina objekta, ali ne manje od 4 m, uz uslov poštovanja rastojanja između susednih objekata;
– objekti se po pravilu postavljaju kao slobodno stojeći;
– minimalno rastojanje objekta od zadnje granice parcele je jedna visina objekta, ali ne manje od 8 m;
– međusobna udaljenost objekata na susednim građevinskim parcelama je najmanje 8 m, ali ne manje od jedne visine višeg objekta. Za određivanje ovog rastojanja merodavna je visina fasade objekta okrenute ka susedu;
– nije dozvoljeno projektovanje otvora sa transparentnom ispunom prema susednim objektima, koji su na rastojanju manjem od 8 m;
– nije dozvoljeno projektovanje otvora sa transparentnom ispunom prema bočnim granicama parcele na rastojanju manjem od 4 m;
– otvori pomoćnih prostorija mogu biti i na manjem rastojanju, ali ne manje od 2 m; U tom slučaju moraju imati parapet visine najmanje 180 m i moraju imati netransparentnu ispunu;
– kota prizemlja ne sme biti niža od nulte kote; kota prizemlja može biti maksimalno 1 m iznad nulte kote;
– u proračun zelenih površina ne uzimaju se travnati sportski tereni;
– dozvoljena je izgradnja pomoćnih objekata u funkciji sporta uz uslov da ne ugrožavaju druge objekte na parceli i na susednim parcelama; pomoćni objekti mogu biti isključivo prizemni; visina venca pomoćnog objekta je najviše 3 m, prema granicama parcele; pomoćni objekti se mogu graditi na rastojanju ne manjem od 4 m od bočnih i zadnjih granica parcele.
– nije dozvoljeno ograđivanje; izuzetno, tereni za sportove s loptom mogu imati zaštitnu transparentnu ogradu do visine 3 m, sa okcima veličine usklađene sa veličinom lopte koja se koristi u predmetnom sportu;
– obezbediti prostor za parkiranje vozila: 1 PM na 2 zaposlena + 1 igrača + 1 člana uprave + 8-12 posetilaca ili 1 PM na 50 m2 BRGP.
– prilikom podizanja novih zelenih površina, neophodno je sačuvati kvalitetnu vegetaciju zatečenu na terenu i uklopiti je u novo pejzažno uređenje;
– obezbediti minimalno 40% zelenih površina i 30% zelenih, nezastrtih površina u direktnom kontaktu sa tlom (bez podzemnih objekata i/ili podzemnih etaža);
– mesta koja su izložena jakim sunčevim zracima potrebno je ozeleniti biljkama sitnijeg lisnog mozaika sa maljavim listom, u kombinaciji sa četinarima čiji asimilacioni organi najviše upijaju sunčeve zrake i daju zelenim površinama mekoću (gledičija, mleč, brest i skoro svi četinari);
– obezbediti standardnu infrastrukturu i sistem za navodnjavanje kao i vrtno-arhitektonske elemente (staze, mobilijar...);
– izgradnja nadzemnih i/ili podzemnih objekata nije dozvoljena, osim infrastrukturnih objekata od opšteg interesa utvrđenih na osnovu zakona;
– parking prostore za zaposlene zastrti poluporoznim zastorom i zaseniti drvorednim sadnicama, po jedno stablo na svaka 2–3 parking mesta;
– investitor je u obavezi da izradi Glavni projekat pejzažnog uređenja, pri čemu je obavezna saradnja ili pribavljanje uslova nadležnog komunalnog preduzeća.
Posebna pravila uređenja i građenja i interna saobraćajna mreža utvrđuju se kroz izradu urbanističkog projekta, uz poštovanje opštih pravila iz ovog plana i važećih propisa koji regulišu tu oblast.
5.4.4. Verski objekat
Pravila građenja utvrđuju se urbanističkim projektom, uz poštovanje graditeljske tradicije crkve ili verske zajednice za koju je objekat namenjen i arhitektonsko-urbanističkog konteksta.
Prateći i pomoćni objekti uz bogomolje (palionice sveća, prodavnice verskih predmeta i knjiga, i sl.) mogu se graditi uz obaveznu izradu urbanističkog projekta i uz uslov da prostorno i vizuelno ne ugrožavaju glavni verski objekat te da se uklapaju u okruženje.
Verski objekat na području ovog plana mogu graditi samo one registrovane crkve i verske zajednice koje imaju vernike na teritoriji opštine Čajetina.
Usmeravajući kriterijum za određivanje maksimalne bruto razvijene površine bogomolje je 0,075 – 0,15 m2 po verniku.
Opšti principi građenja bogomolja i drugih verskih objekata:
– poštovanje karaktera ambijentalne celine;
– očuvanje slike formiranog pejzaža / kulturnog predela;
– arhitektonsko i urbanističko uklapanje u okruženje;
Pravila građenja bogomolja i drugih verskih objekata:
– najveći dozvoljeni indeks zauzetosti 10%;
– najveća dozvoljena visina: 8,5 m;
– parkiranje za klirike – pripadnike crkvene jerarhije (sveštenoslužitelje i crkvenoslužitelje) rešava se na parceli, uz uslov da vizuelno ne ugrožava bogoslužbeni objekat; parkiranje za vernike planira se na javnim parkinzima u neposrednom okruženju;
– predvideti minimalno 50% zelenih površina u direktnom kontaktu sa tlom;
– u skladu sa prostornim mogućnostima, planirati prostor sa klupama i česmom u kome je moguć boravak većeg broja vernika ili gostiju;
– odgovarajućim izborom biljnog materijala i rasporedom istaći hram kao i prostornu organizaciju samog objekata.
– arhitektonsko oblikovanje u skladu sa pravilima crkve ili verske zajednice, duhom mesta i pravilima struke; važe i pravila iz poglavlja 5.4.1.6. „Pravila arhitektonskog oblikovanja”, koja su primenljiva na ovu vrstu objekata.
Posebna pravila uređenja i građenja utvrđuju se kroz izradu urbanističkog projekta, uz poštovanje opštih pravila iz ovog plana i važećih propisa koji regulišu tu oblast.
5.5. Smernice za sprovođenje plana u granicama detaljne razrade
Planska rešenja ovog prostornog plana za područje u granicama detaljne razrade predstavljaju osnov za:
– izdavanje lokacijskih uslova za javne saobraćajne površine;
– izradu urbanističkih projekata za sve druge namene;
– utvrđivanje javnog interesa i sprovođenje postupka eksproprijacije;
– izradu projekata parcelacije i preparcelacije.
Ukoliko se projektom parcelacije predviđa formiranje više parcela u okviru jedne planirane namene, obavezna je prethodna izrada urbanističkog projekta.
Obavezno je da se granicama urbanističkih projekata za namene „obrazovni kampus”, „sport i rekreacija” i „verski objekat” obuhvate cele površine planirane za navedene namene.
Za potrebe izrade tehničke dokumentacije obavezno je:
– snimanje postojeće vegetacije (stabala) i unos u geodetsku podlogu, uz obavezu zadržavanja kvalitetnog zelenila i zaštićenih grupacija šumskog drveća;
– izvršiti terenska geomehanička istraživanja na lokaciji i uraditi elaborat o geotehničkim uslovima izgradnje.
Za sve planirane intervencije, pre izrade tehničke dokumentacije, neophodno je pribaviti uslove i saglasnosti nadležnih organa, organizacije i javnih preduzeća u skladu sa zakonom.
V. IMPLEMENTACIJA PROSTORNOG PLANA
1. INSTITUCIONALNI OKVIR IMPLEMENTACIJE I UČESNICI U IMPLEMENTACIJI
Imajući u vidu principe i preporuke Prostornog plana Republike Srbije, odgovarajućih nacionalnih strategija i evropskih politika u oblasti održivog socio-ekonomskog i prostornog razvoja, zaštite prirode i kulturnih dobara, određen je okvir implementacije Prostornog plana kao područja na kojem je, pored očuvanja i unapređenja prirodnih i kulturnih vrednosti, potrebno planski podržati razvoj turizma i komplementarnih delatnosti na selu, unapređenje infrastrukturnog opremanja i uređenja prostora i zaštite životne sredine.
Ključni učesnici u implementaciji Prostornog plana, u skladu sa svojim nadležnostima i delokrugom rada su republički resorni državni organi, javna preduzeća i ustanove, posebne organizacije i jedinice lokalne samouprave Užice, Čajetina, Nova Varoš i Priboj. Po potrebi, u implementaciju Prostornog plana mogu se uključiti i druge jedinice lokalne samouprave u okruženju, kao i drugi zainteresovani subjekti, koje u realizaciji planskih rešenja vide širi regionalni interes.
Pored navedenih učesnika neophodno je animirati i organizovati učešće drugih aktera u ostvarivanju ovog prostornog plana, u prvom redu vlasnike nepokretnosti, privredna preduzeća, asocijacije proizvođača, nevladine organizacije i druge aktere.
Upravljanje zaštitom, razvojem i uređenjem prostora u skladu sa planskim rešenjima i pravilima utvrđenim Prostornim planom podrazumeva razvoj informacionih i monitoring sistema i unapređenje kontrolnih sistema u različitim oblastima, koje će u skladu sa zakonom obezbediti:
– ministarstvo nadležno za poslove zaštite životne sredine, Zavod za zaštitu prirode Srbije i JP „Srbijašumeˮ upravljač zaštićenog područja, označavanjem prostornih jedinica sa režimima zaštite prirode na terena, sprovođenjem mera zaštite tih režima, praćenjem stanja prirodnih vrednosti i efekata primene mera i režima zaštite prirode, daljim istraživanjima i učešćem u definisanju politike prostornog razvoja i prezentacije prirodnih vrednosti i kulturnih dobara;
– ministarstvo nadležno za poslove kulture, Republički zavod za zaštitu spomenika kulture i Zavod za zaštitu spomenika kulture Kraljevo, monitoringom efekata primene mera i režima zaštite kulturnih dobara, daljim istraživanjima i učešćem u definisanju politike prostornog razvoja i prezentacije kulturnih dobara;
– ministarstvo nadležno za šumarstvo, u saradnji sa JP za gazdovanje šumama „Srbijašume” uspostavljanjem informacionog i monitoring sistema o šumama;
– ministarstvo nadležno za integralno planiranje razvoja turizma, u saradnji sa upravama jedinica lokalne samouprave, formiranjem informacionog sistema o turizmu i uticajima turizma na životnu sredinu, kao i aktivnostima, sadržajima i ostalim elementima turističke ponude;
– uprave jedinica lokalne samouprave Užice, Čajetina, Priboj i Nova Varoš sprečavanjem nezakonite izgradnje, posebno pojačanim nadzorom u Parku prirode;
– uprave jedinica lokalne samouprave Užice, Čajetina, Priboj i Nova Varoš pojačanim nadzorom nad stanjem komunalnih objekata, pružanjem komunalnih usluga i obavljanjem komunalnih delatnosti, prioritetno prikupljanja i odnošenja otpada iz zona zaštite i turističko-rekreativnih centara, kompleksa i naselja na području Prostornog plana.
Upravljanje zaštitom, razvojem i uređenjem područja Prostornog plana trebalo bi da se zasniva na koordinisanom delovanju državne uprave, lokalnih samouprava i drugih korisnika prostora, putem javnog institucionalno-organizacionog aranžmana za implementaciju kompenzacionih šema i programa.
2. SMERNICE ZA SPROVOĐENjE PROSTORNOG PLANA
Prostorni plan se sprovodi, u skladu sa odredbama Zakona o planiranju i izgradnji, na sledeći način:
A. Direktno:
1) Izdavanjem lokacijskih uslova na osnovu detaljne razrade (Obrazovni i sportsko-rekreativni kompleks „Kriva breza”) za saobraćajne površine;
2) Izdavanjem lokacijskih uslova za objekte stambene namene na postojećem i planiranom građevinskom području naselja u prostornim jedinicama sa režimom III stepena zaštite Parka prirode na osnovu: mera zaštite za odgovarajuće režime zaštite prirode datih u ovom prostornom planu ̶ poglavlje II, deo „1. ZAŠTITA PRIRODNIH VREDNOSTIˮ i poglavlja IV, deo „4.1. PRAVILA UREĐENjA ZA OBJEKTE STAMBENE NAMENEˮ, kao i pravila uređenja i građenja za objekte stambene namene utvrđene prostornim planovima jedinica lokalne samouprave (Prostorni plan opštine Čajetina i Prostorni plan opštine Nova Varoš).
B. Indirektno:
– Urbanističkim projektima za sve planirane namene u okviru detaljne razrade ovog prostornog plana (Obrazovni i sportsko-rekreativni kompleks „Kriva breza”), osim za javne saobraćajne površine;
– Primenom i razradom planskih rešenja ovog prostornog plana u drugim prostornim planovima područja posebne namene;
– Primenom i razradom planskih rešenja ovog prostornog plana u planskim dokumentima jedinica lokalne samouprave - prostorni planovi jedinica lokalne samouprave, urbanistički planovi i urbanistički projekti.
2.1. Smernice za sprovođenje Prostornog plana u drugim planskim dokumentima i odnos prema donetim planskim dokumentima
Važeći planski dokumenti doneti do dana stupanja na snagu ovog prostornog plana, primenjuju se na sledeći način:
1) U granicama prostornih jedinica sa režimom I i II stepena zaštite Parka prirode i na području detaljne razrade ovog prostornog plana ne primenjuju se planski dokumenti, Prostorni plan opštine Čajetina i Prostorni plan opštine Nova Varoš;
2) Primenjuju se planska rešenja i pravila Prostornog plana opštine Čajetina i Prostornog plana opštine Nova Varoš, u granicama prostornih jedinica sa režimom III stepena zaštite Parka prirode i van granica Parka prirode koja su u skladu sa planskim rešenjima i pravilima ovog prostornog plana;
3) Na području ovog prostornog plana ne primenjuju se odredbe Prostornog plana područja posebne namene Nacionalnog parka „Tara”;
4) Primenjuju se planska rešenja i mere za zaštitu izvorišta regionalnih sistema za snabdevanje naselja vodom koje su utvrđene Prostornim planom područja izvorišta vodosnabdevanja Regionalnog podsistema „Rzav”; Prostornim planom područja posebne namene Specijalnog rezervata prirode „Uvac” i Prostornim planom područja posebne namene Specijalnog sliva akumulacije „Vrutci”;
5) Primenjuju se u celini Prostorni plan područja posebne namene infrastrukturnog koridora visokonaponskog dalekovoda interkonekcija 2h400 kV Republika Srbija (Bajina Bašta) – granica Crne Gore – granica Bosne i Hercegovine;
6) Primenjuju se u celini sledeći urbanistički planovi: PGR Čajetina i Zlatibor - I faza i Plan detaljne regulacije za područje ski centra „Tornik” („Službeni list opštine Čajetina”, broj 5/17);
7) Primenjuju se planska rešenja i pravila Izmena i dopuna Plana detaljne regulacije za izgradnju gondole na Zlatiboru („Službeni list opštine Čajetina”, br. 10/14 i 10/15) koja su u skladu sa zonama i režimima zaštite akumulaciji „Ribnica”;
8) Usklađuje se PGR Čajetina i Zlatibor – II faza, sa režimima I i II stepena zaštite Parka prirode i akumulacije „Ribnica” koji su utvrđeni ovim prostornim planom, i to: zona Crnog Rzava u celini 9. Semegnjevo; lokaliteti Semegnjevo i Crnog Rzava u celini 9. Semegnjevo; lokalitet Popov kolac u celini 5. Vodice; lokalitet Rudine u celini 2. Rudine; lokalitet Kobilja glava u celini 8. Kobilja glava; kao i sa planskim rešenjima za razvoj turizma (proširenje obuhvata na ski-centar „Tornik–Liska”) utvrđenim ovim prostornim planom.
Prostorni plan područja posebne namene za infrastrukturni koridor auto-puta E-761, deonica Požega – Užice – granica sa Bosnom i Hercegovinom, čija je izrada u toku, usklađuje se sa režimima zaštite područja Parka prirode (RJU, 2018);
Urbanističko-tehnička dokumentacija koja je potvrđena pre stupanja na snagu Uredbe o proglašenju Parka prirode „Zlatibor” može se primenjivati ukoliko nije u suprotnosti sa režimima zaštite utvrđenim ovim prostornim planom.
Nadležni organi jedinica lokalne samouprave Čajetina i Nova Varoš, čiji su delovi teritorije u obuhvatu ovog prostornog plana, doneće odluku i pokrenuti postupak usaglašavanja (izmene i dopune) donetih planskih dokumenata sa ovim prostornim planom, u roku koji ne može biti duži od dve godine od dana donošenja ovog planskog dokumenta.
Nadležni organi jedinica lokalne samouprave Čajetina i Nova Varoš doneće odluke o izradi planova detaljne regulacije i urbanističkog projekta za turistička sela i vikend naselja, prema dinamici koju utvrde lokalnim programima razvoja turizma.
Nadležni organ jedinice lokalne samouprave Čajetina doneće odluku o izradi plana detaljne regulacije za zonu Ribničkog jezera, nakon prestanka korišćenja ove akumulacije za vodosnabdevanje.
2.2. Smernice za sprovođenje Prostornog plana u sektorskim planovima i programima
Sprovođenje i razradu planskih koncepcija, rešenja i propozicija utvrđenih Prostornim planom u sektorskim planovima i programima u skladu sa zakonom obezbeđuju:
1) JP „Srbijašume” u svojstvu upravljača zaštićenog područja, realizacijom Plana upravljanja Parkom prirode za period 2018–2027. godine;
2) Republički zavod za zaštitu spomenika kulture i Zavod za zaštitu spomenika kulture Kraljevo sistematskim i detaljnim istraživanjima arheoloških lokaliteta i objekata;
3) Ministarstvo zdravlja, u saradnji sa Republičkom direkcijom za vode i JVP „Srbijavode”, izradom Elaborata sanitarne zaštite akumulacije „Ribnica”, uspostavljanjem i obeležavanjem zona I i II zaštite akumulacije;
4) Uprava za šume, JP „Srbijašume” i uprave jedinica lokalne samouprave revizijom osnova gazdovanja državnim šumama i izradom programa gazdovanja šumama privatnih sopstvenika;
5) JP „Skijališta Srbije” nadležno za uređenje, opremanje, korišćenje i upravljanje javnim skijalištem i utvrđivanje prostora pogodnih za uređenje skijališta, usklađivanjem Programa poslovanja (jednogodišnji), Srednjoročnog plana poslovne strategije razvoja JP „Skijališta Srbije” (petogodišnji) i Dugoročnog plana poslovne strategije razvoja JP „Skijališta Srbije” (desetogodišnji);
6) JP „Putevi Srbije” nadležno za upravljanje državnim putevima, u saradnji sa nadležnim upravama jedinica lokalne samouprave, usklađivanjem srednjoročnih i godišnjih programa izgradnje, rehabilitacije i održavanja državnih puteva.
3. PRIORITETNA PLANSKA REŠENjA I PROJEKTI
Prioritetna planska rešenja i projekti određeni su u skladu sa osnovnim ciljem obezbeđenje prostornih uslova za održivi razvoj područja posebne namene, koji će se zasnivati na zaštiti, unapređenju i korišćenju prirodnih vrednosti i kulturnih dobara, razvoju turizma, sporta i rekreacije i funkcionalnoj integraciji Parka prirode u šire okruženje.
Prioritetna planska rešenja i projekti u periodu do 2022. godine su:
1) U oblasti zaštite prirode i nepokretnih kulturnih dobara:
– uspostavljanje, obeležavanje i sprovođenje mera zaštite prostornih jedinica sa režimom I, II i III stepena zaštite Parka prirode;
– uspostavljanje monitoringa zaštićenih vrednosti na području Parka prirode;
– utvrđivanje statusa prethodne zaštite za evidentirana nepokretna kulturna dobra;
2) U oblasti razvoja turizma:
– zaustavljanje neplanske izgradnje turističkih kapaciteta;
– obnova i modernizacija postojećih kapaciteta turističkog smeštaja;
– izgradnja gondole od centra Zlatibor do Tornika i kompletiranje skijališta „Tornikˮ sa sadržajima zimske i letnje turističke infrastrukture;
– prva etapa izgradnje sportsko-rekreativnog centra uz međustanicu gondole u zoni akumulacije „Ribnicaˮ (tereni malih sportova i tenisa, pešačke i izletničke staze, ugostiteljski objekt);
– ugovorno objedinjavanje turističke ponude sa afirmisanim destinacijama u okruženju (Mokra gora, Zlatar sa uvačkim jezerima, Tara) i zajednički nastup na privlačenju domaće i inostrane tražnje;
– formiranje informacionog sistema za praćenje kapaciteta stvarnog turističkog smeštaja i stvarnog turističkog prometa;
3) U oblasti korišćenja poljoprivrednog zemljišta i razvoja poljoprivrede:
– uvođenje pravnog reda u vlasničke odnose, uključujući definisanje sigurnosti dugoročnih prava zakupa i obaveza korisnika pašnjaka u državnom vlasništvu;
– izrada privredno-ekoloških planova upravljanja pašnjacima i livadama, u prvom redu, u funkciji obnove i razvoja tradicionalnog sistema stočarske proizvodnje, utvrđivanjem kapaciteta pojedinih pašnjačkih serija, ekološki bezbednih režima ispaše i prikladnih mera konzervacije, kao i kompenzacija lokalnom stanovništvu za odgovarajuće agroekološke usluge;
– jačanje stručno-savetodavne podrške difuziji znanja i informacija po pitanjima primene pravila dobre poljoprivredne prakse u uslovima zaštićenog područja, razvoja integralne i organske proizvodnje, sprovođenja odgovarajućih mera i tehnika konzervacione obrade zemljišta i pružanje agroekoloških usluga;
– ubrzavanje procesa udruživanja stočara, voćara, pčelara, ribara i proizvođača lekovitog bilja, u cilju: zajedničkih ulaganja u kapacitete za doradu, preradu, skladištenje i transport svojih finalnih proizvoda; uvođenja savremenih standarda i sistema kontrole kvaliteta hrane; zaštite geografskog imena porekla lokalnih visokovrednih proizvoda i unapređivanja njihovog marketinga; i
– obezbeđenje kreditno-investicione podrške i poreskih stimulacija za mlade i obrazovane stanovnike sela koji preuzimaju napuštena gazdinstva, osnivaju matični zapat za pašnjačko stočarenje, uvode metode organske proizvodnje, ulažu u razvoj agroturizma, osnivanje mikro preduzeća za otkup, skladištenje i primarnu preradu lokalnih proizvoda, servisa za poljoprivrednu mehanizaciju i sl.
4) U oblasti razvoja saobraćaja i saobraćajne infrastrukture:
– rekonstrukcija i dogradnja DP IIB reda broj 404 do Semegnjeva;
– rekonstrukcija i dogradnja DP IIB reda broj 405 do Jablanice;
– direktno putno povezivanje centra Zlatibor sa železničkom stanicom Branešci na magistralnoj pruzi;
5) U oblasti razvoja komunalne infrastrukture i zaštite životne sredine
– pripremni radovi i početak izgradnje centralnog postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda za naselje Čajetinu i turistički centar Zlatibor;
– pripremni radovi i početak proširenja rezervoarskih prostora na mreži vodovoda, koji snabdeva turistički centar Zlatibor i naselje Čajetina: rezervoar „Karaula” na 1500 m3, korišćenje rezervoara „Jezero” iznad postrojenja za prečišćavanje pitke vode u kapacitetu od 500 m3 i rezervoar „Jevrejsko brdo” na 300 m3;
– proširenje vodovodne mreže u naseljenom mestu Čajetina.
4. MERE I INSTRUMENTI ZA IMPLEMENTACIJU PROSTORNOG PLANA
Za ostvarivanje planskih koncepcija, rešenja i propozicija Prostornog plana najznačajnija je primena sledećih mera i instrumenata:
1) Plansko-programske mere i instrumenti implementacije:
– sprovođenje Plana upravljanja Parkom prirode „Zlatibor” za period 2018–2027. godine;
– izrada izmena i dopuna Prostornog plana opštine Čajetina;
– izrada i usklađivanje PGR Čajetina i Zlatibor – II faza;
– izrada Programa razvoja turizma opštine Čajetina.
2) Administrativno-pravne i organizacione mere i instrumenti implementacije (uz prethodno definisane preporuke za unapređenje institucionalno-organizacione podrške):
– obezbeđenje mera pojačanog nadzora urbanističke i građevinske inspekcije radi kontrole režima korišćenja, uređenja i zaštite prostora u zonama zaštite prirodnih vrednosti i kulturnih dobara;
– oglašavanje i informisanje stanovnika od strane stručnih službi nadležnih jedinica lokalne samouprave o planskim rešenjima i režimima korišćenja, uređenja i zaštite prostora, kao i informisanje o pravima i obavezama vlasnika i korisnika obuhvaćenih nepokretnosti i pružanje drugih potrebnih obaveštenja u vezi sa sprovođenjem Prostornog plana;
– sistem kompenzacija (uslova, obračuna, modaliteta i aranžmana) vlasnicima zemljišta i titularima svojine nad zemljištem za eventualne nastale štete, uskraćivanje i umanjenje dobiti (u razvoju poljoprivrede i sela, lokalnih infrastrukturnih sistema, komunalnih objekata, javnih službi, turizma i dr.) zbog ograničenja u razvoju lokalnih zajednica na području Prostornog plana radi sprovođenja režima i mera zaštite.